نگاهی به جایگاه منطقه آزاد چابهار در توسعه محور شرق

بر اساس اعلام كارشناسان سازمان ملل متحد در امور حمل و نقل بین‌المللی از مجموع سه كریدور حمل و نقل جهانی، دو كریدور از ایران می‌گذرد.
در این میان "بندر چابهار" در منتهی‌الیه جنوب شرق ایران نقطه عبور جنوبی‌ترین كریدور شرقی غربی مراودات تجاری جهان است.
این گذرگاه تجارت جهانی از "دروازه ابریشم" در چین آغاز و قلب اقتصاد آن كشور یعنی استان كانتون را تغذیه كرده و به پهنه آسیای جنوب شرقی می‌پیوندد.
این مسیر اقتصادی تجاری پس از آن به هندوستان رسیده و به بزرگترین محور شرقی غربی آن كشور پهناور تبدیل می‌شود.
این كریدور پس از پوشش مهمترین شهرهای ناحیه مانند كلكته، ناكپور، جایپور، حصیرآباد، كراچی و بن‌قاسم در نهایت به چابهار می‌رسد.
بر این اساس چابهار یكی از چهارراههای كریدور جنوبی تجارت جهانی محسوب می‌شود. چهارراهی كه دو كریدور دیگر یعنی دو شاخه راه‌آهن سریع‌السیر بین‌المللی ابریشم را به جنوب پیوند می‌دهد.
در این میان "مناطق آزاد" نیز به عنوان پنجره‌ای برای همگامی و پیوند با اقتصاد كشورها و اقتصاد جهانی، ایجاد رشد و تحول در صادرات و بهره‌مندی از سرمایه‌های داخلی و خارجی و همچنین دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی، ایجاد و افزایش اشتغال و انتقال فناوری طراحی شده‌اند.
تجربیات جهانی موید آن است كه دولتها در تامین منابع مالی جهت ایجاد زیرساختها و تاسیسات زیربنایی در مناطق آزاد به منظور هموار نمودن بستر مناسب فعالیتهای اقتصادی برای مشاركت بخش خصوصی صاحب نقش هستند.
در همین راستا منطقه آزاد چابهار با توجه به جایگاه ویژه در بعد ملی به عنوان راهكار "توسعه محور شرق" و در بعد فراملی به عنوان "پل ارتباطی با كشورهای آسیای میانه و جنوب شرق آسیا در طراحی سیاستهای كلان اقتصادی جایگاه جدیتری را طلب می‌كند.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی "خارج بودن چابهار از محدوده خلیج فارس، نزدیكترین بندر كشور به آبهای بین‌المللی، تنها ساحل اقیانوسی ایران و جنوبی‌ترین نقطه عبور كریدور شرق به غرب در جهان" را از قابلیتهای ویژه این منطقه برشمرد.
محمدسعید توكل افزود: بهترین مسیر اقتصادی ترانزیت كالا به افغانستان، كوتاهترین مسیر آسیای میانه به آبهای آزاد، اتصال به پیكره سرزمینی، امكان ایجاد پایگاه سوخت و سایر خدمات شناورهای بین‌المللی و قابلیت بسیار گسترده برای فعالیتهای مرتبط با شیلات از دیگر ویژگیهای چابهار هستند كه آن را به عنوان عامل اساسی توسعه محور شرق معرفی كرده است.
با این حال وی با اشاره به تنگناهای چابهار گفت: محرومیت این منطقه و هجوم جمعیت مهاجر، وجود تعارضات و تنازعات ارضی با نهادهای مختلف، دوری از منابع انرژی در حال تولید و بالا بودن هزینه‌های خدمات دستگاههای مختلف از جمله چالشهای فراروی این منطقه آزاد است.
وی گفت: رقابت منطقه‌ای با "بندر گوادر" پاكستان و بالابودن هزینه مبادلات اقتصادی، فقدان شبكه‌ها و تجهیزات ارتباطی و ترانزیتی در پسكرانه و كم توجهی به محور شرق در حیطه تصمیم‌گیری در كشور از دیگر چالشهای پیش روی منطقه آزاد چابهار محسوب می‌شوند.
مدیرعامل منطقه آزاد چابهار افزود: با این وجود بخاطر عنایت مسوولان نظام در دولت و مجلس شورای‌اسلامی هم‌اكنون نقش این منطقه در بعد ملی به عنوان راهكار توسعه محور شرق و در بعد فراملی به عنوان پل ارتباطی به كشورهای آسیای میانه و جنوب شرق آسیا پذیرفته شده است.
وی گفت: در این زمینه شاهد توفیقات نسبی در عرصه‌های مختلف بوده‌ایم. او افزود: مصوبه توسعه محور شرق در سال ‪۱۳۸۱، تصویب‌نامه محور ترانزیت حمل و نقل كشور و الحاق و توسعه بنادر شهید بهشتی و شهید كلانتری در سال ‪ ۱۳۸۴ و دیگر پیگیریها در سطح استانی و ملی نمونه‌هایی از این توفیقها هستند.
وی با تاكید بر اهمیت طرحهای اجرایی در قالب برنامه چهارم توسعه گفت:
حمل و نقل و ترانزیت، گردشگری، بازرگانی و تجارت، فناوری اطلاعات (ICT) علوم و فنون و آموزش، انرژی، صنعت و معدن، امور زیربنایی و عمران شهری، فرهنگی هنری و اجتماعی از جمله این برنامه‌ها است.
توكل افزود: در راستای برنامه توسعه عدالت محور، دولت دكتر احمدی نژاد در نظر دارد نسبت به اجرای پروژه اقتصادی و سرمایه‌گذاری در بخش صنایع بالا دستی و پایین دستی پتروشیمی در این منطقه اقدام نماید.
وی اظهار داشت: در این زمینه طرح مطالعاتی ایجاد صنعت پتروشیمی در منطقه آزاد چابهار توسط یك هیات از كارشناسان پتروشیمی مورد كارشناسی و ارزیابی قرار گرفت.
او گفت: در این طرح مطالعاتی چابهار برای ساخت كارخانه صنایع پتروشیمی مناسب تشخیص داده شد لذا در آینده نزدیك این موضوع به صورت رسمی اعلام خواهد شد.
مدیرعامل منطقه آزاد چابهار افزود: در بحث ساخت كارخانه پتروشیمی در چابهار، هدایت و عبور خط لوله گاز عسلویه از سیستان و بلوچستان یكی از فرصتهای بسیار مناسب در تبدیل این منطقه به یكی از قطبهای فعال در زمینه پتروشیمی است.
وی گفت: در این زمینه صادرات مواد و محصولات پتروشیمی از منطقه، طرح تولید فرمالدئید و مشتقات حاصله از آن، طرح تولید انیدرید فتالیك‪ (PA) و طرح تولید مشتقات ‪ C۴افیلینت و پلی‌استایرن در دست پیگیری است.
او بیان كرد: در خصوص سایر صنایع تولیدی نیز قوانین و مقررات خاص منطقه آزاد چابهار و معافیتهای مالیاتی و گمركی و همچنین‌آماده بودن ‪ ۶۳۰ هكتار از زمینهای قابل واگذاری در بخش صنایع، تسهیلات واگذاری زمین و سایر تاسیسات زیربنایی موقعیتی ممتاز در این خصوص به شمار می‌آید.
وی گفت: منطقه آزاد چابهار به رغم رشد چشمگیر خود از زمان تاسیس در سال ‪ ۱۳۷۴تاكنون با توجه به وسعت آن و پیكره‌های طراحی شده در طرح جامع به لحاظ اقتصادی در بخشهای آموزشی و فرهنگی، بازرگانی، صنایع سنگین، تاسیسات خاص، زمینهای ساحلی، گردشگری، مسكونی و خدماتی نیازمند انجام پروژه‌های زیربنایی با مشاركت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به صورتهای مختلفی چون فایناس، ‪ B.L.T ،B.O.O.T ،BOTو سایر الگوهای مشاركت می‌باشد.
وی با اشاره به سرمایه‌گذاریهایی در این بخش گفت: تاسیس فرودگاه بین المللی منطقه آزاد چابهار، پالایشگاه منطقه، ساخت واحدهای مسكونی و خدماتی به صورت پیش ساخته و آب شیرین كن در منطقه از جمله این پروژه‌ها است. او افزود: آب و هوای بسیار خوب و بهاری چابهار در چهار فصل سال، طبیعت بكر و زیبای منطقه و پدیده‌های بی‌نظیر جهانی همچون گل‌افشان، مجموعه آثار باستانی و تاریخی روستای تیس و قلعه پرتغالیها، خلیج زیبای چابهار با سواحل متنوع از جمله پتانسیلهای جذب گردشگر داخلی وخارجی در بخش توریسم دریایی و اكوتوریسم می‌باشد.
وی گفت: سازمان منطقه آزاد چابهار با توجه به این پتانسیلها در بخش گردشگری، مطالعات سفر وگردشگری را در این منطقه توسط مشاورین خارجی در دستور كار خود قرار داده است.
او افزود: با توجه به نتایج مثبت، مطالعات طرح برای ساخت توسط متخصصین داخلی از سال ‪ ۱۳۸۳ آغاز و به اتمام رسیده است.
وی گفت: بر اساس این مطالعات ‪۱۲۳ پروژه برای طرح ساماندهی ساحل دریا به منظور استفاده گردشگری تعریف شده كه تعدادی از آنها از جمله هتل پنج ستاره منطقه، ساخت و راه‌اندازی مجموعه‌های تفریحی و توریستی و سالن اجتماعات و همایش در حال انجام است.

منبع : مجله گسترش صنعت