سرطان کبد

نام كبد یا جگر سیاه را هم شنیده‌اید وهم آن را در حیوانات اهلی روِیت كرده و حتی گاهی به سیخ كشیده‌اید. كبد یكی از حساس‌ترین و عجیب‌ترین دستگاه‌های بدن آدمی است، تقریباً همه مواد سمی و شیمیایی و سلول‌های بیگانه به نحوی از این دستگاه عبور می‌كنند و با فعالیت خوب كبد، تحت كنترل در می‌آیند. به همین جهت آن را بزرگ‌ترین آزمایشگاه بدن و پیچیده‌ترین آزمایشگاه جهان می‌شناسند.
كبد در قسمت بالا و سمت راست شكم قرار گرفته و به‌وسیله دنده‌های پایین قفسه صدری محافظت می‌شود. اما این عضو هم از بیماری مصون نیست، ویروس‌ها بزرگ‌ترین گروهی هستند كه به كبد عارضه می‌رسانند و آن را ملتهب می‌كنند. التهاب كبد را هپاتیت می‌گوییم. تاكنون ویروس‌های مختلفی كه سبب بروز هپاتیت می‌شوند، شناسایی شده‌اند؛ ویروس هپاتیت A، B، Cو اخیراً .D در بین این ویروس‌ها، دو گونه B و C اهمیت بیشتری دارند و به عنوان عامل سرطان شناخته می‌شوند. به‌جز ویروس‌ها، مواد سمی و داروها نیز می‌توانند سبب ایجاد هپاتیت شوند. الكل مشهورترین ماده شیمیایی است كه زیان‌های غیرقابل بازگشتی به كبد وارد می‌كند.
ویروس هپاتیت B موجب التهاب كبد شده و در درازمدت ایجاد سرطان كبد می‌كند. در بررسی‌های تحقیقاتی معلوم شده است كه ۹۰ درصد علت این سرطان‌ها، آلودگی به ویروس هپاتیت B است.
سرطان اولیه كبد كه به وسیله این ویروس‌ها ایجاد می‌شود، غیرقابل درمان است و در مدت كوتاهی به مرگ منجر می‌شود، در حالی كه آلودگی به ویروس كاملاً قابل پیشگیری است. خوشبختانه از حدود ۱۵ سال قبل واكسیناسیون علیه ویروس هپاتیت B برای نوزادان كشور شروع شده است و این نوجوانان در حال حاضر علیه این بیماری مصون هستند و ان‌شاءالله تعالی در سال‌های آتی شاهد كاهش شدید سرطان كبد خواهیم بود.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی برای نوجوانانی هم كه قبل از شروع واكسیناسیون همگانی به دنیا آمده‌اند، اقدام به تزریق واكسن كرده است تا از بروز هپاتیت پیشگیری كند. این واكسن سه بار متوالی تزریق می‌شود تا مصونیت لازم را ایجاد كند. بعد از این بیماری قابل پیشگیری، الكل شایع‌ترین ماده شیمیایی است كه به كبد عارضه وارد كرده و به بروز <سیروز> یا بیماری مزمن التهابی كبد منجر شده و سرانجام ممكن است به سرطان كبد تبدیل شود. در كشورهای صنعتی كه مصونیت در مقابل بیماری‌های ویروسی پیدا كرده‌اند، الكل مهم‌ترین دلیل ایجاد سرطان كبد است.
● سرطان‌های ثانویه در كبد
آنچه گفته شد، در مورد سرطان اولیه كبد بود كه معمولاً قابل پیشگیری است اما متأسفانه قابل درمان نیست، به دلیل اینكه كبد محل عبور همه سلول‌های بیگانه و عوامل بیماری‌زا در بدن است، سلول‌های سرطانی نقاط مختلف بدن هم می‌توانند در كبد وارد شده، در آنجا مستقر شده و ضایعات سرطانی ایجاد كنند. این ضایعات را سرطان ثانویه كبد (یا متاستاتیك) می‌دانیم. معمولاً گرفتار شدن كبد ناشی از سرطان سایر دستگاه‌های بدن، نشانه پیشرفته بودن مرحله بیماری است و اقدامات اصولی و موثری برای آن وجود ندارد. بهترین وسیله تشخیص سرطان (اولیه، ثانویه) در كبد استفاده از سونوگرافی است. سونوگرافی به خوبی ضایعات مستقر در كبد را نشان می‌دهد. گاهی اوقات استفاده از آزمایش خون برای انجام تست‌های كبدی هم می‌تواند در این تشخیص كمك كننده باشد.

دكترمحمداسماعیل اكبری
استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و رئیس مركز تحقیقات سرطان

منبع : روزنامه سلامت