سلطان دریا

«کوسه ماهی»، یکی از خطرناک ترین آبزیان است که با توجه به بزرگی جثه، بعضی از آنها مثل «کوسه» یا «کولی کر» (car Kooly)، صید آن با تهور بسیار و خطرات بی شمار همراه بوده و با سختی و دلهره انجام می گیرد.
بزرگ ترین و تنومندترین نوع کوسه را، «کولی کر» یا «کولی گو» (گاو)، یعنی تنومند و بسیار بزرگ می نامند. شکار «کولی گو» یا «کولی کر»، از تماشایی ترین صیدها و در عین حال یکی از انواع خطرناک شکار کوسه محسوب می شود. کوسه ها برای انسان نافع و سودمند می باشند و صیادان برای شکار آنها و استفاده از گوشت، روغن، جگر و باله پشت آنها، تلاش بسیار می کنند و بقیه بدن حیوان در صورت صید فقط به درد کود برای درختان و غذای دام و طیور می خورد.
برای صید کوسه از قلاب های مخصوص و تورماهیگیری استفاده می شود. در کشورهای اروپایی و خاوردور، شعاع های باله کوسه را درمی آورند و در تهیه «سوپ باله» از آن استفاده می نمایند و نیز از باله های شنای کوسه یک نوع چسب بسیار عالی تهیه می کنند.
در بین کوسه ها چند نوع وجود دارند که به آدم خوار معروف می باشند و به محض دیدن انسان در آب به او حمله می کنند. این نوع کوسه ها را «کوسه سفید»، «کوسه آبی»، «کوسه ببری» و «کوسه پلنگی» می نامند که از انواع بسیار خطرناک هستند. کوسه ها با وجود اینکه در طبقه ماهی ها رده بندی شده اند، اما از لحاظ استخوان بندی با ماهی ها تفاوت دارند، چون برخلاف ماهی دارای استخوان نیستند و اگر بخواهیم آن را به عضوی از بدن انسان تشبیه کنیم، باید بگوییم که غضروفی و شبیه به قسمت بیرونی گوش انسان است.
کوسه هایی که آدم خوار هستند، معمولا در نزدیکی ساحل به آدم ها حمله ور می شوند و با تیغ های پشت چنان ضربه ای به دست یا پا یا حتی به تنه آدم وارد می کنند که بلافاصله دست یا پا یا تنه انسان به کلی قطع می گردد.
در سواحلی چون خلیج فارس، این نوع کوسه ها به «کولی گرگ» معروف هستند. کوسه هایی وجود دارند به نام «بمبک» که این نوع کوسه، مانند حیوان تخم نمی گذارد تا بچه بیاورد، یعنی برخلاف ماهیان دیگر و اغلب مشاهده گردیده که بمبک بزرگ را چون شکم شکافتند بچه در شکم آن یافته اند. «کوسه ماهی» در آب بسیار سریع شنا می کند و ضمنا شنا کردنش آرام است، بطوریکه با وجود عظمت جثه اش موج و حرکتی غیرعادی در آب دریا ایجاد نمی کند، از این جهت خطر بیشتر است چون بطور ناگهانی، شناگران را در دریا غافلگیر می کند.
«قرش لخم»، «اره ماهی»، «ماهی کوسه» و«کوسه ماهی»، نوعی ماهی بزرگ جثه است که در رودها و دریاها پیدا می شود، رنگش قهوه ای و درازای بدنش به ۶متر می رسد، یک نوع از آن دندان های تیز اره مانند دارد و به انسان حمله می کند و دست و پا و سایر اعضای بدن انسان را قطع میکند و می خورد وماهی های دیگر را هم شکار می کند. گونه ای از ماهی های کوسه در خلیج فارس وجود دارند که حداکثر طول آن ها بین ۱/۵تا۲ متر است، ولی دارای جثه ای سنگین و بسیار درنده است.
● انواعی از کوسه ماهی
▪ کوسه کر:
کوسه عظیم الجثه کر، به کولی کر یا کولی گو، معروف است و از بزرگ ترین آبزیان می باشد. طول این کوسه به ۲۲متر و ارتفاع آن به ۵متر و وزن متوسط آن به چندین تن و فاصله بین دو چشم حیوان، به ۳ متر هم می رسد. چون کوسه کر نسبت به اتفاقات اطرافش بی تفاوت است و از صدای موتور لنج ها فرار نمی کند به «کوسه کر» معروف شده است. به «کوسه کر » معروف شده است. کوسه کر، با آن بدن بزرگ از حیوانات ریزی به نام «فلفل»، «دال »، «گروز» و بالاخره از میان «روبیان یا میگو » نیز تغذیه می کند.
«فلفل»، یک نوع حیوان دریای ریز و دراز است که شکل رشته را دارد و بدون استخوان و نرم است. «دال»، یک حیوان خطرناک زهردار دریایی، به اندازه یک انار معمولی با ریشه های بسیار است. «گروز»، یک جانور قرمز رنگ به اندازه یک بادام معمولی با ریشه های بسیار است. کوسه به غیر از قلب و اطراف روده ها و گردن، در سایر قسمت های بدن، اصلا خون ندارد و تمام بدنش رگ و پی است. پوست بدن کوسه کر، به طرف دم صاف است، ولی جهت پوست از دم به طرف سر مثل اره است.
▪ کولی بیلی:
طول آن بیش از یک متر نیست و همیشه به کنار دریا می آید و در حالی که دو باله خود را تکان می دهد سرش را زیر شن و خاک ساحل می کند. از این جهت به کولی بیلی، معروف شده است. گوشتش به درد کاری نمی خورد.
▪ کولی سیاف:
به نام کولی شمشیری و کولی اره هم شناخته شده است، زیرا در جلو سرش یک اره دو سر بسیار تیز و برنده و خطرناک به طول حدود دو متر وجود دارد و به هر چیزی و هر کجا برسد و بزند آن را ارهمی کند و از هم می درد. طول این کوسه با اره اش معمولا در حدود ۶تا۸ متر است.
▪ کولی گرگ:
از خطرناک ترین کوسه های دریا است و عموم دریانوردان از این کولی وحشت دارند. کولی گرگ بدنی آبی رنگ دارد و دهانش تا یک متر باز می شود و یک آدم رابه خوبی می تواند ببلعد. از نوع کولی گرگ بیشتر در دریای سلامه یافت می شود و خوشبختانه در آب های ایران کمتر رفت و آمد می کند. کولی گرگ وقتی به صیادان ماهی برمی خورد، تور و قلاب آن ها را پاره می کند و مرتبا در اطراف و زیر لنج حرکت می نمایند.
▪ کولی گربه:
وزن کولی گربه تا ۲۰ کیلو هم می رسد و بدنش مانند گربه نرم و انعطاف پذیر است. برای صیاد خطری ندارد و معروف است که بی عرضه ترین نوع کولی است و قدرت دفاع از خود را ندارد. تند و سریع هم می تواند شنا کند و صیاد براحتی می تواند دمش را بگیرد و از آب بیرون بیاورد. گوشت این کوسه را خشک کرده و به عنوان کود، از آن استفاده می کنند. کولی گربه در خارج آب در هوای مناسب، دو تا سه روز هم می تواند زنده بماند.
▪ کولی سیاه گوش یا کولی سومک:
در دو طرف سرش دو گوش کوچک دارد که به همین مناسبت به سیاه گوش معروف شده است. گوشت کولی سیاه گوش را می خورند و معتقد هستند که خاصیت دارویی دارد و هرکس دست و پایش را باد بگیرد و ورم شکم داشته باشد، گوشت این نوع کوسه را بخورد بهبود می یابد. همچنین روغنش را به بدن می مالند و می گویند که مفید است.
▪ کولی نمرانی:
صیادان می گویند; کولی نمرانی در حقیقت سگ دریا است و همه را می گیرد و آدم را می خورد.
▪ کولی سوار:
بدن کولی سوار دراز است، باله پشت کولی سوار هم به فروش می رسد و قیمت دارد ولی مطابق ارزش و قیمت باله پشت کوسه سیاف نمی باشد و از آن کم بها»تر است از این جهت به کوسه (سوار) یا دست دوم، معروف شده است.
▪ کولی شیردندان:
این کوسه، شش ردیف دندان در دهان دارد، و با وجود داشتن این دندانها از خطرناک ترین کوسه ها به شمارمی رود.
▪ انواع دیگر کوسه ها: کولی کر، کولی بناتی، کولی سرگرد، کولی سرخ، لم لم، کولی ناوی، کولی سهره سرخ، تولی پنگ سر، کولی جنازه، کولی مشما، کولی کراگری، کولی بلند، کولی گرسه، کولی بودوین، کولی بی دندان، کولی شارو و کولی چشم زیر. (گوشت اکثر این کوسه ها را خشک کرده و به عنوان کود از آن ها استفاده می کنند.)
● تهیه کود و دارو از کوسه
از باله و دم داروهایی می سازند که برای انسان مفید است، عده ای از مردم بندر گنک، کارشان خشک کردن کوسه است و باله و دم این حیوان درنده را جمع می کنند و به مردم، مخصوصا مردم هندوستان می فروشند.
● سیفه یا روغن کوسه
بزرگ ترین بهره ای که می توان از کوسه برد، تهیه روغن از جگر این حیوان است. روغن کوسه نیز به سهم خود دارای فواید قابل توجهی است از روغن جگر کوسه که معمولا بین ۶۰۰تا۱۰۰۰ کیلو وزن دارد، سیفه یا روغن می گیرند و آن را برای استحکام قایق ها و موتور لنج ها به بدنه آن ها می مالندو دوام قایق ها و موتور لنج ها را تا چندین برابر، اضافه می نماید و عمر آن ها را افزایش می دهد، به طوری که چوب لنج ها سال ها در آب شور دریا مقاومت کرده و پوسیده نمی شود. روغن کوسه علاوه بر استحکامی که به چوب لنج ها می بخشد، ظاهرآن ها را قشنگ و زیبا نیز می کند و بر جلوه کشتی هایی که به روغن کوسه آغشته شده اند، صدچندان می افزاید.

منبع : روزنامه ابتکار