به خاطر یک مشت دلار

«با تصویب دستورالعمل اجرایی تكثیر و پرورش گونه‌های حیات وحش در شورای عالی حفاظت محیط زیست، مجوز ایجاد قرق‌های اختصاصی شكار به بخش خصوصی داده می‌شود.» پس از گذشت سه سال از ارایه پیش‌نویس طرح ایجاد قرق‌های اختصاصی برای توسعه توریسم شكار، و با وجود مخالفت علاقه‌مندان محیط زیست كشورمان با این طرح، مدیر كل نظارت و بازرسی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: «تصویب این دستورالعمل با هدف توسعه توریسم شكار و هدایت قابلیت‌های شكار به مناطق كنترل شده و قرق صورت می‌گیرد.» در واقع براساس این طرح، با ورود بخش خصوصی به طرح توریسم شكار، این بخش تقویت خواهد شد، اما توضیح بیشتر در خصوص این طرح و اینكه چنین طرحی تا چه حد گونه‌های حیات وحش ایران را با خطر انقراض رو به رو می‌كند و یا چه بلایی بر سر گونه‌های نایاب خواهد آورد، پرسشی است كه هیچ گاه از سوی سازمان محیط زیست پاسخ در خوری نگرفت.
خبرنگا قدس تلاش زیادی برای تماس با مسوولان سازمان محیط زیست انجام داد، نه تنها با درهای بسته رو به رو شد، بلكه پس از ده روز تماس تلفنی با بخش‌های مختلف این سازمان تنها با یك پاسخ و آن هم «اداره كل روابط عمومی و امور بین‌الملل باید اجازه مصاحبه بدهد» روبرو شد. این در حالی بود كه تماس با این بخش عملاً امكان‌پذیر نبود.
● توریسم شكار به چه قیمت؟
خبرگزاری «میراث فرهنگی» با اشاره به جاذبه‌های گردشگری ایران، قوچ و میش‌های ایرانی را شكارهای جذاب شرقی در دنیا می‌داند و معتقد است با اجرای طرح قرق‌های اختصاصی، بخش خصوصی در حفاظت، تكثیر و پرورش گونه‌ها و بهره‌برداری، شانه به شانه محیط زیست تلاش خواهد كرد. این خبرگزاری شكارچیان را دست و دلبازترین توریست‌ها می‌داند و اعلام كرده است كه با ورود هر شكارچی خارجی به ایران حداقل ۶۰ هزار دلار ارز وارد كشور می‌شود، اما ورود چنین ارزی از سوی توریست‌های شكارچی به چه قیمتی تمام می‌شود؟
دكتر اسماعیل كهرمی، یكی از كارشناسان و علاقه‌مندان به محیط زیست در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: شكارچی آمریكایی یا اروپایی كه به دنبال برداشت حیات وحش است، علاقه‌مند است كه به ایران بیاید؛ زیرا ما در این خصوص خیلی دست و دلباز هستیم. یعنی ناب‌ترین و با ارزش‌ترین جانوران وحشی‌مان كه هیچ دولتی اجازه نمی‌دهد از آنها بهره‌برداری شود در اختیارشان قرار می‌دهیم.
● پلنگ ایرانی از توله سگ خارجی ارزان‌تر است
وی می‌افزاید: چند وقت پیش در سایتی، از «شكار پلنگ ایران» مطلع شدم و جالب آنكه برای شكار این حیوان، نرخ ۷۰۰ یا ۸۰۰ هزار تومان هم تعیین شده بود.
پلنگ در حال حاضر بزرگترین گربه‌سان ایران است كه بعد از انقراض شیر و ببر، تنها مانده است. از سویی طبق قوانین این حیوان حفاظت می‌شود. برای هر قلاده پلنگ در كوه‌های ایران، مبالغ هنگفتی هزینه شده است. اما متاسفانه به بهای اندكی آن را می‌فروشیم.
دكتر كهرمی با مقایسه پلنگ ایرانی با نرخ یك توله سگ در آمریكا می‌گوید: متاسفانه قیمت توله سگ در آمریكا سه هزار دلار؛ یعنی حدود سه میلیون تومان است.ولی ما یك قلاده پلنگ را با قیمت بسیار نازل می‌فروشیم، این به بهای ناچیز بخشیدن و هلاك كردن حیات وحش ایران است. كسانی كه از درآمد حیات وحش صحبت می‌كنند، نمی‌دانند كه چقدر قیمت آن در ایران نازل است و از همه جای دنیا ارزان‌تر است. این طرفدار محیط زیست با اشاره به نرخ گونه‌های جانوری در حیات وحش ایران می‌گوید: به حیات وحش ایران چوب حراج زده‌اند، چندی پیش شورای اقتصاد بر روی گرگ ایرانی قیمت گذاشت. اما طبق قانون گرگ حفاظت شده است، ولی روی آن قیمت گذاشته‌اند، آن هم برای هر گرگ ۵۰۰ دلار، یا برای هر خرگوش ۳۰ دلار و ماهی قزل‌آلا هم ۳۰ دلار قیمت گذاشته‌اند. در واقع بخش خصوصی انواع حیوانات ایران را حراج كرده‌اند.
وی می‌افزاید: كسانی كه از درآمد هنگفت و كلان حیات وحش صحبت می‌كنند، واقعیت را نمی‌دانند. آیا ۳۰ دلاری كه برای خرگوش گذاشتند، درآمد سرشاری است یا ۵۰۰ دلاری كه برای گرگ گذاشتند زیاد است ! چه كسی حاضر است گرگ ایران را شكار كند، حیوانی كه كنجكاو است و از فاصله ۵۰ متری می‌ایستد و به شما نگاه می‌كند. به نظر من كسانی كه در شورای اقتصاد هستند، بدون آگاهی از چگونگی حیات وحش و ارزشهای آن، چوب حراج را زده‌اند.
این در حالی است كه كشور پاكستان در سال گذشته، قوچی به نام «تار» را كه در خطه‌های شمالی آن زیست می‌كند، با نرخی معال ۴۰ هزار دلار به شكارچیان می‌فروخت و علاوه بر آن یك شكارچی اجازه نداشت بیشتر از سه رأس در سال شكار كند. اما امسال این نرخ معادل ۵۰ هزار دلار برای هر رأس شده است كه دولت پاكستان نصف این پول را هزینه منطقه حفاظت شده زستگاه این قوچ می‌كند. جالب آنكه، هر شكارچی كه برای شكار این قوچ به منطقه می‌رود از نیروهای محلی به نام كمك یا كوله‌ككش استفاده می‌كند و در مجموع هر شكارچی بیش از ۲۰۰ یا ۳۰۰ هزار دلار برای شكار هر رأس «تار» هزینه می‌كند.
دكتر كهرمی با اشاره به این مهم می‌گوید: این چنین برنامه‌ریزی درآمدزاست، نه اینكه شكارچی خارجی بیاید و برای هر قلاده پلنگ ایرانی تنها ۷۰۰ یا ۸۰۰ هزار تومان هزینه كند. این برای كشور ما باعث تاسف است.
● توریسم برای مشاهده حیات وحش
ایران در حال حاضر از نظر جاذبه‌های طبیعی جزو پنج كشور اول دنیاست كه ۲۵ پناهگاه حیات وحش، ۱۲ هزار گونه گیاهی، ۵۱۷ گونه پرنده، ۳۶۰ نوع پستاندار، ۸۱ نوع خزنده، ۱۷۴ نوع ماهی، ۲۰ گونه دوزیست، ۳۲۰ چشمه آب گرم معدنی، ۱۶ قله بالاتر از چهار هزار متر، ۱۴ قله بالاتر از سه هزار متر، ۱۶ تالاب، ۴۶ منطقه حفاظت شده و ۵۰ دریاچه داخلی دارد، با در نظر گرفتن ۱/۲ میلیون هكتار مساحت جنگل‌های شمالی، ایران قادر است هر ساله با جذب شمار زیادی از طبیعت‌گردان حدود یك میلیارد دلار درآمد اقتصادی برای دولت داشته باشد. اما به جای آنكه از این موقعیت به خوبی بهره‌برداری شود، زمینه‌ای برای درآمدهای بسیار نازل و بدون كارشناسی شده است. به جای آنكه توریست‌ها را با برنامه‌ریزی هدفمند به سوی طبیعت زیبای ایران جلب كنیم تنها به جاذبه‌های شكار طبیعت می‌اندیشیم و در فكر كسب درآمد از تخریب آن هستیم.
مژگان جمشیدی كارشناس محیط زیست می‌گوید: حیات وحش متنوع ایران به جای آنكه به تماشا گذاشته شود و عكاسان و گردشگران طبیعت را به خود جذب كند تنها آماج گلوله‌های شكارچیان قرار می‌گیرد تا بار دیگر مفهوم نادرستی از توریسم طبیعت یا به اصطلاح توریسم شكار را به نمایش بگذارد. همین امر طی سالهای اخیر نسل بسیاری از گونه‌های جانوری را در خطر انقراض قرار داده است. در حالی كه تماشاگران و عكاسان از پرندگان تا ده میلیون دلار اقتصادی برای دولت آمریكا داشته‌اند. وی می‌افزاید: توسعه صنعت توریسم در كشور قبل از هر چیز به بسترسازی فرهنگی نیاز دارد. رعایت ملاحظات زیست محیطی به منظور بهره‌برداری پایدار از طبیعت و آموزش عمومی به گردشگران برای این امر بسیار ضروری است. همچنین تهیه طرح‌های جامع مدیریت گردشگری در مناطق حفاظت شده و عرصه‌های ملی یكی از نكات بسیار مهم است.
● وزارت خارجه و اجازه شكار «هوبره» و عربها
دكتر اسماعیل كهرمی نیز با ذكر آماری از گونه‌های جانوری در حیات وحش ایران می‌گوید: ما باید بر اكوتوریست‌ها تكیه بكنیم؛ یعنی كسانی كه با دوربین به ایران می‌آیند و از دیدن حیات وحش ایران لذت می‌برند و از هتل‌ها و خدمات دیگر هم استفاده می‌كنند و ارز زیادی به كشور می‌آورند. در واقع اگر روی چنین توریست‌هایی سرمایه‌گذاری بكنیم به مراتب ارزنده‌تر از توریسم شكار است.
وی خاطر نشان می‌كند: سازمان حفاظت محیط زیست تا به حال هیچ گاه مبادرت به پرورش و تكثیر جانوری به طور مصنوعی نكرده است، این سازمان مزرعه پرورشی برای گوزن ندارد (در فرانسه مزرعه پرورش گوزن وجود دارد). در واقع این سازمان تا به حال چنین كاری نكرده و اكنون هم به صورت تئوری حرف می‌زند، اما نمی‌داند حیات وحش ایران همان طور كه هست در معرض خطر است، چه رسد به اینكه جواز شكار برای خارجیان صادر كند.
دكتر اسماعیل كهرمی می‌گوید: ما برای جلوگیری از این قضایا صحبت‌هایی كرده‌ایم و حتی مشاوران ما با سازمان جلساتی داشته‌اند. اما متاسفانه به موازات كار ما، عده‌ای هم جهت عكس كار می‌كنند و با دست كاری در آمار و ارقام می‌خواهند طوری نشان دهند كه ورود چنین توریستی به نفع كشور اقتصاد آن است. مثلاً در مدیریت قبلی سازمان «شكار هوبره» را در شرایطی برای خارجیان آزاد اعلام كردند. این ناشایسته‌ترین كار بود؛ زیرا در واقع چنین پرنده‌ای را هموطنانمان نمی‌توانستند شكار كنند، اما شكار برای خارجیان آزاد شد. از این رو «هوبره» تبدیل به یك پرنده سیاسی شد، عربها و شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس خیلی مایل بودند آن را بر سر سفره غذای خود داشته باشند.
وی می‌افزاید: در این راستا یك قانون كوچكی درست شد كه اگر سازمان محیط زیست ایران به این شیخ‌نشین‌ها اجازه شكار «هوبره» را نمی‌داد، وزارت امور خارجه راساً می‌توانست این سازمان را «بای‌پس» كند و به شكارچیان خارجی جواز بدهد كه مایع سرافكندگی ما شد. یا مثلاً جواز «ابیا» را به ایتالیایی‌ها می‌دهند. این كار باعث نارضایتی شكارچیان داخلی شده و باعث گردید تا شكار به صورت زیرزمینی و پنهانی انجام شود.
دكتر كهرمی با اعتقاد به اینكه توریسم شكار زمانی مطرح می‌شود كه سازمان محیط زیست برای جلوگیری از آنفلوانزای مرغی صدور پروانه شكار را ممنوع كرده است، می‌گوید: در آن زمان كه در به روی هموطنان ما بسته است، از نیاز به شكارچی خارجی یا توریسم شكار سخن می‌گویند كه این عادلانه نیست و موجب نارضایتی شكارچیان داخلی ایران می‌شود. سمنها (سازمان‌های مردم نهاد) و تشكلهای محیط زیست با پیگیری و صحبت با نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی سعی كرده‌اند تا به نوعی مانع از اجرای این سیاست غیركارشناسی و ضد محیط زیستی شوند. سادات موسوی یكی از نمایندگانی است كه در فراكسیون محیط زیست در این خصوص كار می‌كند. وی به خبرنگار ما می‌گوید: حفاظت از گونه‌های مختلف حیات وحش باید یكی از برنامه‌های سازمان محیط زیست باشد. در واقع تكثیر گونه‌هایی كه رغبت برای شكار آنها هست، لازم می‌باشد؛ زیرا در غیر این صورت، اجرای سیاست توریسم شكار به یورش و شبیخون به منافع حفاظت شده منجر می‌شود و منابع زیست محیطی كشور و منابع داخلی را نابود می‌كند.● تعادل در تكثیر و شكار
سادات موسوی در این باره معتقد است: این واقعاً یك حركت ناشیانه از سوی سازمان محیط زیست است؛ زیرا حتی اگر با فرض اینكه طرح تكثیر پاسخ هم بدهد باید مدت زمانی بگذرد تا نتایج این طرح مشخص شود. ولی هم‌زمانی تكثیر گونه‌های جانوری با پذیرش شكار به معنای از بین بردن گونه‌هایی است كه دیگر وجود ندارد. پس ابتدا باید سیاست تكثیر اعمال شود، نتایج آن و موثر بودنش كارشناسی شود و وقتی نتیجه داد، روی سیاست پذیرش توریست شكار كار شود.
وی می‌افزاید: مسأله دیگر توجه به تعادل در تكثیر و شكار است؛ یعنی باید اگر یكصد تكثیر وجود دارد، همان مقادر هم یا كمتر شكار وجود داشته باشد. طرح‌هایی كه مربوط به شكار است و مناطقی كه شكار در آنها آزاد است باید مشخص شود و تحت كنترل دقیق باشد. علاوه بر آن باید از درآمدهای مالی كشور، سیاست تكثیر را همچنان ادامه داد.
اما سازمان‌های حفاظت از محیط زیست و میراث فرهنگی و گردشگری كه متولی این سیاست هستند، حاصر به پاسخگویی نمی‌باشند. آنها حتی از سیاست‌های خود در خصوص حفاظت گونه‌های زیست محیطی هم حرفی به میان نمی‌آورند و تنها به كلی‌گویی در این خصوص اكتفا كرده‌اند. سادات موسوی با اشاره به تلاش‌های تشكلهای مردمی محیط زیست و فعالیت رسانه‌ها در خصوص آگاه كردن مردم از برنامه‌های ضد محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: ما از تمام تشكل‌ها كه علاقه‌مند به محیط زیست كشورند، می‌خواهیم كه هر اطلاعی در خصوص چنین مسایلی دارند، با ذكر جزییات به ما ارایه دهند تا از طریق مجلس مانع از اجرای آنها شویم و از رییس سازمان محیط زیست در این خصوص توضیح بخواهیم. وی می‌افزاید: تا به حال موارد متعددی بوده كه از طریق همین تشكل‌ها عنوان شده و ما آنها را به سازمان محیط زیست منتقل كردیم، حتی جلساتی در سازمان محیط زیست داشتیم تا این موارد را رعایت كنند.
عضو فراكسیون محیط زیست در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: براساس تصمیم سازمان محیط زیست، تكثیر گونه‌های كمیاب به بخش خصوصی واگذار می‌شود.
وی می‌افزاید: در واقع اگر طرح توریسم شكار اجرا شود باید این تكثیر صورت بگیرد. از آنجا كه شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس به شدت علاقه‌مند سفر به ایران و شكار جانوران حیات وحش هستند به هنگام شكار به صورت دسته‌ای شكار می‌كنند، كه اگر توریسم شكار به این وضع باشد، گونه‌های مختلف جانوری به زودی منقرض می‌شوند. پس لزوم توجه جدی به تكثیر گونه‌های حیات جانوری در ایران ضروری است. اما دكتر كهرمی معتقد است نه تنها حیات وحش قابل تكثیر نیست، بلكه چنین مسأله‌ای نمی‌تواند در حیات وحش معنا داشته باشد.
وی می‌افزاید: حیات وحش خصوصیتش وحشی بودن است؛ یعنی كه خودش تولید مثل بكند و تعدادش را براساس عوامل محیطی خودش كاهش یا افزایش بدهد. پس اینكه ما بیاییم منطقه‌ای را در نظر بگیریم و جانورانی را در آن پرورش بدهیم كه شكارچیان از خارج یا داخل به آنجا رفته و شكار كنند، تا ما كسب دلار كنیم، در هیچ جای دنیا اتفاق نیفتاده است. وی خاطر نشان می‌كند: كشورهایی جذب توریسم شكار می‌كنند كه شاخه‌ای از اكوتوریسم (توریسم طبیعت‌گردی) را توسعه می‌دهند. آنها به جانورانی كه خودشان تربیت كردند، متكی‌اند و این دیگر اسمش حیات وحش نیست. نمونه آن در كاناداست كه برای شكارچیان گوزن، گوزن‌های پرورشی تكثیر كرده‌اند. اما این حیات وحش نیست.
● سازمانی كه جوابگو نیست
جالب آنكه پس از تلاش‌های فراوان خبرنگار قدس برای تماس با سازمان‌های مربوطه به خصوص با كارشناسان محیط زیست با درهای بسته این سازمان مواجه شد. همچنان كه پیگیری‌های خبرنگار ما به ارتباط با چند مسوول در این سازمان منجر شد، اما همه آنان یك صدا گفتند كه اجازه مصاحبه ندارند و سخن گفتن در این مقوله را به اجازه روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان حفاظت از محیط زیست موكول كردند. با این حال، تلاش فراوان خبرنگار ما برای گرفتن تلفن‌های روابط عمومی این سازمان، نتیجه در بر نداشت تا آنكه در یك پرسش و پاسخ با مهندس امینی، مدیر كل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت از محیط زیست بر آن شدیم تا پرونده توریسم شكار را به شما خوانندگان عزیز واگذار كنیم تا خود نتیجه‌گیری كنید. مدیر كل دفتر حیات وحش در پاسخ به پرسش‌های متعدد خبرنگار ما مبنی بر اینكه چه كسی جوابگوی خبرنگاران برای سیاست توریسم شكار است (؟!) گفت: «من هم مجاز به مصاحبه نیستم!».

شادی قندهاری- قدس

منبع : مسافران