حمله تروریسم به حلقه‌های ضعیف پیرامونی

حوادث تروریستی مومبای (بمبئی) در هند که شامگاه چهارشنبه ۲۶ نوامبر اتفاق افتاد و چندین روز به طول کشید، با توجه به ابعاد ماجرا، گستردگی تلفات، برنامه‌ریزی بسیار دقیق عملیات و موفقیت در جلب نظر افکار عمومی جهان که همواره اولویت اول جنبش جهانی تروریسم بوده است، فراتر از برخوردهای احساسی احتیاج به یک بررسی علمی در چارچوب درک درست از شرایط واقعی نظام بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی خواهد داشت. تاکنون گفته شده است که در این سلسله رخدادهای همزمان تروریستی در این شهر بیش از ۱۵۰ نفر کشته شده و حدود ۳۰۰ نفر نیز مجروح گشته‌اند و همچنین مراکز مهم سیاحتی و زیرساختی بمبئی از جمله دو هتل مجلل «تاج محل» و «اوبروی تریدنت»، ایستگاه قطار شهری و یکی از مراکز تجمع یهودیان مورد تهاجم تروریست‌ها قرار گرفته است. حملات تروریستی اخیر یک کار برنامه‌ریزی شده و حرفه‌ای بوده است که خارج از توان تروریست‌های آماتور و محلی می‌باشد و به احتمال زیاد طراحی آن از سوی شبکه اصلی تروریسم بین‌المللی (به احتمال زیاد القاعده) با بهره‌گیری از عوامل و امکانات محلی (گروه مجعول مجاهدین دکن) انجام گرفته است. اظهارات احساسی و خشم‌آگین «مان‌موهان سینگ» نخست‌وزیر هند مبنی بر اینکه عاملان اصلی این رخدادها خارج از کشور و در کشوری همسایه قرار دارند هر چند که اشاره به پاکستان داشته و گویای این حقیقت است که ریشه تروریسم بنیادگرای اسلامی در آسیای‌جنوب شرقی در بستر هزارتوی این کشور می‌باشد ولی در درون این حقیقت اشکال متفاوتی از واقعیت قرار دارد که عدم‌درک درست از موقعیت دیالکتیکی آن می‌تواند ره به گمراهی برده و عمق فاجعه را ابعاد دو چندانی ببخشد. سخن سینگ به همان اندازه درست است که این سخن منتقدان که ریشه بنیادین تروریسم و افراط‌گرایی اسلامی را در ساپورت مالی، اطلاعاتی و نظامی جهادیون افغان و عرب توسط ایالات متحده و غرب در دهه ۷۰ میلادی بر علیه شوروی می‌دانند.
به همین دلیل به همان نسبت که ساختار سیاسی‌– نظامی پاکستان در ایجاد و حمایت از این پدیده نفرت‌انگیز در گذشته مسوول تلقی می‌شود، واشنگتن و مجموعه غرب نیز می‌تواند در این چارچوب مورد توجه قرار گرفته و اشاره به این واقعیات تنها بازخوانی پرونده‌های راکد برای ریشه‌یابی نسبت به این پدیده ضدانسانی می‌باشد. به جهت تحولاتی که در یک دهه اخیر و پس از حملات تروریستی یازدهم سپتامبر در آمریکا به وجود آمده است و همچنین فروپاشی قدرت نظامیان و دولت ژنرال «پرویز مشرف» و حاکمیت احزاب سیاسی در سال ۲۰۰۸ در پاکستان، هرگونه برخورد انتزاعی و اتهام بین دولی در این ماجرا نه تنها راه‌حل نخواهد بود که حتی می‌تواند مهر تاییدی بر موفقیت و اهداف تروریستی پشت ماجرا نیز به حساب آید. دولت کنونی پاکستان به رهبری حزب مردم «آصف علی زرداری – یوسف رضا گیلانی» تحت هیچ شرایطی نقش مستقیم و غیرمستقیم در حوادث مومبای نداشته و حتی اثبات ارتباط تروریست‌های عمل‌کننده با محافل خاصی در پاکستان هیچ ارتباطی با ساختار سیاسی کنونی نخواهد داشت.
جنبش تروریستی کنونی که ریشه در ساختار دوگانه بنیادگرای دینی – استبداد سیاسی در منطقه خاورمیانه، قفقاز، جنوب شرقی‌آسیا و شاخ آفریقا دارد به این دلیل هم‌اکنون به سمت حوزه‌های پیرامونی کشیده شده است که آنان خود را در سطوح یک نهضت جهانی تعریف کرده و متقابلا قدرت‌های هژمونیک غربی نیز در یک دور باطل به جهت سیاسی و همچنین سلطه‌گری آشکار کسب منافع غیرمشروع در یک نبرد فیزیکی– ایدئولوژیک با این پدیده قرار گرفته‌اند.
متاسفانه تا به امروز در بین لایه‌های سیاسی جهانی و فکرانباره‌های قدرتمند غرب و شرق تحلیل درستی از پدیده تروریسم انجام نگرفته و ارتباط ارگانیکی بنیادگرایی مذهبی و ناسیونالیسم منطقه‌ای در این خصوص در برخورد با این پدیده لحاظ نشده است.
هند به این دلیل می‌تواند به عنوان یک حلقه ضعیف در این ماجرا مورد بررسی قرار گیرد که از یک سو موضوع همیشگی استقلال‌طلبی کشمیر، نبرد بر سر مسجد بابری مسلمانان یا معبد آیودای هندوها، رقابت منطقه‌ای این کشور با پاکستان در حوزه ژئوپلیتیک افغانستان و تضادهای ماندگار فرهنگی و تمدنی بین این دو کشور همواره هند را درگیر چالش‌های تروریستی کرده است. حذف بدیل‌های سیاسی مدرن در مقابل استبداد حاکم، هجوم سلطه‌گرانه غرب به شرق، نگاه متروپلی نسبت به منابع خام این مناطق، بازآفرینی یک هیولای تحریک‌کننده افکارعمومی در جوامع غربی توسط محافل مشکوک و صاحبان صنایع تسلیحاتی – نفتی و همچنین ظهور لایه‌های ستیزه‌جویی که از مذهب برای آرایش یک نبرد ایدئولوژیک استفاده می‌کنند، موجب گردیده تا یک ساخت و بافت نوظهور به وجود آید. ظهور تروریسم بین‌المللی و ارتباط آن با تفسیر خاصی از دین اسلام و گرایش لایه‌های ناراضی و جوان در مناطق در برگیرنده این حوزه چندگانه تمدنی در کنار نقش مخرب غرب در طی دهه‌های اخیر در جهت حمایت از دیکتاتوری‌های قرون وسطایی محلی و بهره‌برداری استعماری از منابع انرژی و مواد خام منطقه می‌بایست در یک مجموعه تحلیلی همزمان مورد توجه قرار گیرد.
برخورد انتزاعی و جزئی‌نگر به هر کدام از ابعاد متنوع پدیده تروریسم همان‌گونه که تا به امروز نشان داده است راه به گمراهی خواهد برد و تداوم سیکل معکوس کنونی خواهد بود. دیروز برج‌های دوقلوی نیویورک، کلوپ شبانه بالی، متروی لندن و مادرید، امروز مراکز سیاحتی – اقتصادی بومبای در هند و فردا که به یقین هر کجا از محیط بین‌المللی می‌تواند باشد، معادله چند مجعولی نیست که نتوان برای آن پاسخ منطقی یافت. چنانچه رهبران سیاسی – اقتصادی حاکم بر جهان در کنار قدرت رسانه‌ای و فرهنگ ساز کنونی در یک بستر تعامل‌گرا و درک مشروعیت منافع ملی و شخصی در چارچوب به رسمیت شناختن منافع مشروع بین‌المللی و منطقه‌ای به نبرد با تروریسم بین‌المللی اقدام کنند بدون شک نتیجه‌ای متفاوت‌تر از شرایط فعلی به دست خواهد آمد.
در ضمن در هر دوره تاریخی جابه‌جایی در ساختار قدرت یک الزام و ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌باشد و به همین دلیل مسدود کردن راه برای بدیل‌سازی‌های مدرن در قالب نبرد استبداد – دموکراسی، دین سیاسی – سکولاریسم، لیبرالیسم – سوسیالیسم و به‌طورکلی دگرگون‌سازی‌های مورد تمایل اکثریت، از سوی ساختار حاکم محلی و هژمون‌های بین‌المللی برخلاف هرگونه تلاش و کوشش برای برون‌رفت از این معضل بزرگ جهانی تلقی خواهد شد. مومبای بدون شک یک اخطار چندباره‌ای بود که نشان داد، نباید تروریسم کنونی در قالب چند گروه محدود ستیزه‌جو همچون القاعده، لشکر طیبه، مجاهدین اسلامی و نمونه‌های دیگر تحلیل و مورد توجه قرار گیرد بلکه باید به عنوان واقعیت وجود یک جنبش ارتجاعی – اعتراضی در شکل بندی‌های اشتباه نظام نوین بین‌المللی مورد بررسی و درمان قرار گیرد.

اردشیر زارعی قنواتی

منبع : روزنامه کارگزاران