درباره عنایت الله مجیدی

▪ عنایت الله مجیدی متولد ۱۳۲۲ شمسی در كوشك الموت
▪ یادگیری قرآن كریم و اصول عقاید نزد آقاسید باقر حسینی در كودكی
▪ عزیمت به تهران در سال ۱۳۳۳
▪ تحصیلات در نظام جدید، در مدرسه آموزش و پرورش شمیران و نیز مدرسه همت تجریش ، ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته منقول (حقوق اسلامی)
▪ گذراندن چند دوره كتابدای تخصصی
▪ اشتغال در دانشكده علوم معقول و منقول به عنوان كتابدار از آذرماه ۱۳۳۸
▪ مخزن دار كتابخانه، فهرست نویس كتاب های چاپی، مسئول بخش گردش كتاب و ...
▪ رئیس كتابخانه دانشكده الهیات از فروردین ۱۳۵۸ تا بازنشستگی
▪ رئیس كتابخانه «بنیاد مولوی» در یك دوره
▪ همكاری با مركز دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی ـ به معرفی استاد محمد تقی دانش پژوه ـ از سال ۱۳۶۴
▪ عضویت در شورای عالی علمی
▪ رئیس كتابخانه و مركز اسناد دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی
سفرهایی برای گردآوری منابع این كتابخانه و آشنایی با مراكز علمی و فرهنگی كشورهای پاكستان، هند، تركیه، سوریه و ...
▪ برخی تألیفات او عبارتند از:
ـ مجموعه مقالات و اشعار استاد فروزانفر جلد اول، تهران، دهخدا، چاپ دوم با عنوان مقاله های فروزانفر، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یادداشت ها و اندیشه ها، دكتر زرین كوب، تهران، طهوری.
مباحثی از تاریخ ادبیات ایران، فروزانفر، تهران، دهخدا، چاپ دوم با عنوان تاریخ ادبیات ایران بعد از اسلام تا پایان تیموریان. تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجموعه مقالات نقد ونظر درباره حافظ و چند مقاله دیگر، از دكتر هروی، تهران، امیركبیر ـ مقالات حافظ، دكتر حسینعلی هروی، تهران، كتابسرا، دیوان فروزانفر. تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ مجمل رشوند، محمدعلی خان رشوند، تصحیح دكتر ستوده ـ مجیدی، تهران، نشر تاریخ ـ شرح غزل های حافظ، تألیف حسینعلی هروی، وارد كردن مطالب جدید و تجدید نظر شده ایشان بر نسخه قبلی تهران، نشر نو.
فهرست مقالات فلسفی فارسی، تألیف مجیدی، تنظیم موضوعی از عباس مافی، شامل مشخصات ۱۷۲۵ مقاله تا سال ،۱۳۵۴ (زیر چاپ) ـ فهرست تفصیلی مجله و مقالات و بررسی ها، دفتر ۱ تا ،۵۴ (آماده چاپ)
● مجموعه آثار عبدالله قراگوزلو، تهران، دفتر نشر میراث مكتوب
▪ از خاطر و خط استاد [درس ها و چند سخنرانی فروزانفر] با گفتاری از حسینعلی هروی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
▪ فهرست آثار و تحقیقات دكتر منوچهر ستوده، در ستوده نامه، ج،۱ تهران، بنیاد موقوفات افشار، زیرچاپ
▪ میمون دژ الموت، بررسی تاریخی و جغرافیایی، تهران، موقوفات دكتر محمود افشار
«درمیان كتاب ها و اوراق به جا مانده و موجود در منزل نیاوران استاد، به چند دفتر دست نوشته او برخوردم كه به موضوع تاریخ ادبیات اختصاص داشت. حقیر این دفترها را با مقداری كتاب های چاپی ـ كه در آنجا عملاً بدون استفاده باقی مانده بود ـ و در معرض نابودی قرار داشت در اختیار گرفت. با به دست آمدن این نسخه ها ، زمینه ارائه یك متن صحیح و كامل فراهم آمد. مشخصات این دفترها چنین است:
ـ تاریخ ادبیات ایران از ابتدای قرن اول هجری تا سال ۵۱
ـ تاریخ ادبیات ایران در عصر طاهریان تا غزنویان
ـ تاریخ ادبیات از احوال بهمنیار تا ابوالفضل بیهقی
ـ تاریخ ادبیات ایران از زكریای رازی تا كمال خجندی
ـ تاریخ ادبیات ایران، از حافظ تا هاتفی جامی
شعر و شاعری به سبك سخن و سخنوران كه ناتمام به نظر می رسد نخستین كاری كه انجام دادم، استنساخ بخش های چاپ نشده تاریخ ادبیات بود كه البته با دشواری بسیار همراه بود.بعد از آن به بركت همین دفترها، به تصحیح آن بخش از تاریخ ادبیات كه مؤسسه وعظ و خطابه به چاپ رسانده بود، پرداختم.
این قسمت گرچه از جانب آن مؤسسه در ردیف مواد درسی به چاپ رسیده و از این رو ظاهراً می باید تصحیح شده باشد، ولی متأسفانه مشحون از اغلاط فاحش چاپی بود. حروف ریز، روی كاغذ كاهی و كهنگی و فرسودگی نسخه، خواندن آن را دشوارتر می كرد. بعد از آن و در ضمن غلط گیری این متن، احساس كردم برخی از موارد كه استاد به اشاره ای از آن ها گذشته، حاجت به توضیح دارد، بعضی از كتب كه بعد از چاپ مقاله ایشان به چاپ رسیده، یا چاپ های تازه از متون قدیم هستند، بهتر است كه معرفی شوند، علیهذا این موارد را خاطرنشان ساختم.
اینك خوشحالم كه این متن تاریخ ادبیات ایران را از گوشه فراموشی بیرون كشیده باچهره ای شایسته به اهل نظر و علاقه مندان آثار آن استاد عرضه می دارم.» این یادداشت بخش هایی از مقدمه عنایت الله مجیدی بر كتاب تاریخ ادبیات ایران؛ مجموعه مقالات استاد یگانه ادبیات معاصر مرحوم بدیع الزمان فروزانفر است. كتاب ارزشمند تاریخ ادبیات ایران در واقع مواد درس ادبیات استاد در دانشگاه تهران بوده است. تحریر این یادداشتها به سال ۱۳۰۷هـ. ش باز می گردد و بخشی از آن، در زمان حیات استاد، در سلسله انتشارات مؤسسه وعظ و خطابه، به چاپ رسیده است.
بخش عمده دیگر كتاب یعنی از عهد اسلامی تا روزگار صفاریان و نیز از دوره مغول تا پایان تیموریان پس از وفات او برپایه یادداشت های مقدماتی استاد تنظیم شده و نخستین بار به واسطه عنایت الله مجیدی منتشر شده است.
عنایت الله مجیدی را بسیاری از مخاطبان عرصه ادبیات با تحاشی و مقدمه هایی كه بر آثار مانده از مرحوم فروزانفر نگاشته است، می شناسند؛ آثاری كه اغلب به وسیله مجیدی احیا و گردآوری شده اند و از منابع مهم حوزه ادبیات پژوهش نیز محسوب می شوند، اما مجیدی به این آثار محدود نمی شود و آنانی كه در پهنه وسیع پژوهش ادبی در ایران دستانی نزدیك تر بر آتش دارند، مجیدی را به عنوان یكی از كتابداران زبده و محققان تاریخ و جغرافیا و مصححان متون كهن این دو حوزه می شناسند و برایش احترام ویژه ای قائلند، اما كیست عنایت الله مجیدی و زندگی اش از آغاز تاكنون چگونه گذشته است.
«آذر ماه ۱۳۲۲ شمسی در قره كوشك بخش رودبار الموت به دنیا آمدم. چند سالی در همان جا، نزد آقا سیدباقر حسینی كه دایی من و مكتب دار ولایت بود، قرآن كریم و اصول عقاید را آموختم. در سال ۱۳۳۳ به تهران آمدم. تحصیلاتم در نظام جدید در مدرسه آموزش و پرورش شمیران و نیز مدرسه همت تجریش بود. بعد از این مراحل، در رشته منقول (فقه وحقوق اسلامی) تحصیل خود را دنبال كردم و به اخذ گواهینامه مربوط نایل آمدم.
به اقتضای شغل رسمی ام، كه كتابداری است چند دوره كتابداری را نیز گذرانده ام.» در سال ۱۳۳۸ عنایت الله مجیدی كه به واسطه روحیه جست وجوگر و كنجكاو و پیگیرش با بسیاری از بزرگان و استادان شاخص دانشگاه از نزدیك آشنا شده بود و جوانی بود كه استادان رابه یاد جوانی های خودشان می انداخت، با معرفی استاد بدیع الزمان فروزانفر در دانشكده علوم معقول و منقول كه اكنون با نام دانشكده الهیات و معارف اسلامی شناخته می شود، به عنوان كتابدار مشغول به كار شد.
طی سال ها كار در كتابخانه، او با حوزه های مختلف كار یك كتابدار آشنا شد و در هر حوزه ای آنچنان استعداد و علاقه نشان داد كه توانست در مدت كوتاهی مسئولیت هایی همچون مخزن داری كتابخانه، فهرست نویسی كتاب های چاپی، مسئولیت بخش گردش كتاب و مسئولیت گردآوری منابع تحقیق مورد نیاز كتابخانه را بر عهده بگیرد.
مجیدی در روزهای پرتب و تاب انقلاب نیز كار در كتابخانه را رها نكرد و بعد از انقلاب یعنی از فروردین ۱۳۵۸ به عنوان رئیس كتابخانه دانشكده الهیات مشغول به كار شد. مسئولیتی كه البته تا پایان بازنشستگی یعنی تا پایان اردیبهشت ماه ۱۳۷۰ ادامه داشت:« مدتی هم رئیس كتابخانه «بنیاد مولوی» بودم.»در خلال این سال ها مجیدی با مراكزی چون بنیاد دایرهٔ المعارف نیز همكاری مستمر داشته است: «همكاری من با مركز دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، به معرفی استاد محمدتقی دانش پژوه ، از سال ۱۳۶۴ شروع شد و از همان تاریخ تا هم اكنون، علاوه بر عضویت در شورای عالی علمی ، ریاست كتابخانه و مركز اسناد دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی را به عهده دارم.» مجیدی را در دایرهٔ المعارف با صفت سختكوشی و دلسوزی می شناسند. به یمن همین دلسوزی و پشتكار بود كه كتابخانه این نهاد علمی به یكی از معتبرترین كتابخانه های كشور بدل شده است. از آثار مهم و با ارزش تألیف شده از سوی مجیدی باید از كتاب «میمون دژ» یاد كرد .
كتابی مهم در حوزه جغرافیای تاریخی كه قابلیت استنادی و اسنادی بسیار دارد و به بازشناسی یكی از قلعه های باستانی ایران با تكیه بر مطالعات میدانی پرداخته است. مجیدی در مقدمه این كتاب نوشته است: «اهمیت مطلب از یك سو و به دست آمدن مأخذ ارزشمند دیگری متعلق به قرن هفتم و هشتم هـ .ق و ضرورت بازنگری در متن های قبلی از سوی دیگر، نگارنده این گفتار را بر آن داشت تا او هم به تحقیق میدانی وسیعی در این باره دست بزند. حاصل این كوشش، كه از هفت سال پیش آغاز شد، تألیف این كتاب است.
مؤلف در این كتاب كوشیده است همه موضوع هایی را كه به نحوی می تواند دریافتن مكان واقعی «میمون دژ» مؤثر و مفید باشد، در محل تحقیق كند و نتیجه به دست آمده این است كه هیچ یك از نظریه هایی كه تاكنون از سوی محققان داخلی و خارجی درباره محل دقیق« میمون دژ» ارائه شده است با نشانه هایی كه عطاملك جوینی (۶۸۱-۶۲۳ق) و بعضی از مورخان قرون هفتم و هشتم. ق از این قلعه داده اند، انطباق كامل ندارد. به عبارت دیگر، قلعه الموت، نویزرشاه، شیر كوه، شهرك، غار شمس كلایه و... هیچ كدام «میمون دژ» نیست.
شاید این مدعا در نگاه نخست گزافه گویی به نظر برسد، اما به بركت مدارك به دست آمده ـ مداركی كه بسیاری از صاحب نظران به آنها دسترسی نداشته اند ـ و مطالعه دقیق تر متون تاریخی اسماعیلیان در پرتوی آگاهی های جدید، درباره محل این قلعه عظیم نظر دیگری پیشنهادمی شود. استاد منوچهر ستوده نیز درباره این كتاب نوشته است: «قلعه های پرت و دور افتاده نظیر قلعه الموت و لنبه سر [بوده] كه قدمت آنها به دوران ساسانیان می رسد و در دست خاندان قدیمی فرمانروا بوده است، در دره رودبار طالقان كه از كوه های چشمه اسلك شروع می شود و به شیر كوه ختم می گردد و رودبار الموت كه از ایباتر شروع می شود و آن هم به شیره كوه ختم می شود و رودبار قزوین كه از شیر كوه شروع می شود و سامان دیگر آن منجیل است.
نام پاره ای از آنها یكی دوبار در كتب تاریخی هم زمان اسماعیلیان آمده است. از آنهاست قلعه (میمون دژ) و قلعه (بلده الاقبال).
بلده الاقبال را این بنده در فرهنگ ایران زمین سال سوم سنه۱۳۳۴ ص۵ تا ۲۱ شرحی نوشته و ثابت كردم كه بلده الاقبال لقب قلعه الموت است و قلعه ای جداگانه نیست و میمون دژ را هم لقب قلعه نویزر دانسته بودم. در صورتی كه عنایت الله مجیدی متوجه شده اند كه میمون دژ قلعه ای است بالای خشكه چال و در كوه شاتان و شرحی كه به نظر خوانندگان خواهد رسید، نتیجه زحمات شبانه روزی ایشان است كه بیش از ده بار این كوه صخره ای ناهموار را بالا رفته اند و از زوایای كتب تاریخی با دقت نظر و باریك بینی توجه به این محل كرده اند و آن را محل میمون دژ دانسته اند. از خدا می خواهم كه توفیق و سعادت همراه و هم قدم ایشان باشد.»
«مجمل رشوند» نیز از دیگر آثاری است كه مجیدی به همراهی استاد منوچهر ستوده بر آن مقدمه نگاشته و بر آن حاشیه نوشته است. این كتاب شرح وقایع و گزارش های تاریخی منطقه رودبار و الموت، نواحی اطراف آن و قزوین در سال های ۱۲۷۱ تا ۱۲۷۶هـ. ق. است كه محمدعلی خان رشوند فرزند محمدزمان خان نوشته است. نویسنده كتاب مجمل در دوران سه پادشاه قاجار: فتحعلی شاه، محمد شاه و ناصرالدین شاه رئیس ایل بزرگ رشوند ساكن رودبار الموت بوده است. مؤلف با مسائل سیاسی، اجتماعی و دیوانی به خوبی آشنا بوده، از این رو در بخشی از كتاب مجمل كه در واقع خاطرات زندگی دیوانی و خانوادگی اوست به وضع و شیوه زندگی ایل رشوند، چگونگی تربیت و تجهیز سپاهیان، تشریح جغرافیای محل، نوع محصولات مالیات و مصارف آن، رفتار حكام و شاهزادگان با رعایا، موضوع پیشكشی و تعارف های معمول دوران قاجار، نام بعضی بیماری ها و راه درمان آنها، اعیاد و مراسم مردمی و شركت سوار نظام ایالات قزوین در جنگ هرات می پردازد.
مجیدی در این سال ها علاوه بر تألیف این آثار و كارهای اجرایی و سمت های كتابخانه ای كه داشته، به نگارش مقالات متعددی از منظر یك كتابدار خبره نیز پرداخته است. برخی از این مقاله ها كه بیشتر در حوزه كتابشناسی اهمیت دارند، عبارتند از نامه های قزوینی به فروزانفر، فهرست بعضی از كتب كتابخانه سلطنتی ایران، سالشمار زندگی دكتر غلامحسین صدیقی، طرح شناخت مأخذ و منابع، كتابشناسی، پژوهشی درباره جمله معروف إن الحیوهٔ عقیدهٔ و جهاد، سرنوشت آبادی های تیولی الموت، فهرست كتاب ها و مقاله های استاد محمد تقی دانش، فهرست آثار استاد فروزانفر، پاره ای از مشكلات و نارسایی ها در زندگی مردم رودبار الموت، فهرست پایان نامه های فارغ التحصیلان دانشكده الهیات، فرمان تولیت امامزاده علی اصغر زرآباد، كتابشناسی استاد بدیع الزمان فروزانفر، داستان سعدالسلطان، كتابشناسی آثار دكتر شرف الدین خراسانی «شرف»، ملاحظاتی در باب كتاب عزیز و نگار، «مقدم الدین محمد» مبارز كوتوال قلعه الموت، سالشمار سلسله خداوند ان الموت ضمن كتاب میمون دژ الموت، الموت (قلعه). تألیف صادق سجادی- عنایت الله مجیدی، دایرهٔ المعارف بزرگ اسلامی، میمون دژ الموت، رساله الزاجر للصغار عن معارضه الكبار و...
عنایت الله مجیدی در كنار همه این ها زادگاه خود را نیز فراموش نكرده و بانی مدرسه شبانه روزی روستای كوشك الموت نیز بوده است. مردی كه در كنار سخت كوشی و جدیت در كار، نگاه پرمعنا و پرمهری به پیرامونش نیز داشته است: «در مدت این خدمتگزاری، افتخار مصاحبت و همكاری نزدیك چندتن از استادان گرانقدر را در كتابخانه دانشكده الهیات را داشته ام؛ از آن میان باید از استادان دانشمند محمدتقی مدرس رضوی، حكمت آل آقا، استاد محمدتقی دانش پژوه، دكتر محمد باقر حجتی، دكتر حسینعلی هروی یاد كنم. در سراسر دوران فعالیت فرهنگی خویش جز به امر كتاب و كتابداری، به هیچ كار رسمی دیگری نپرداخته ام، یعنی دقیقاً ۴۵ سال كتابدار و در خدمت اهل دانش بوده ام.»

منبع : روزنامه ایران