چند نکته در مورد عدالت فرهنگی

یکی از مهم ترین مواردی که دکتر احمدی نژاد همواره از زمان شروع ریاست جمهوری و پیش از آن همواره تاکید داشتند تامین عدالت برای اقشار جامعه است. عدالت در عرصه اجتماع ، اقتصاد ، سیاست ، فرهنگ و. . . از جمله مواردی است که وزرای دولت نهم نیز به تبع ریاست محترم جمهور از آن سخن فراوان گفته اند.
● عدل چیست؟
طبق تعریف استاد مطهری در کتاب عدل الهی ، عدل تساوی و نفی هر گونه تبعیض است. رعایت حقوق افراد و عطا کردن به هر ذیحق حق او را معنی دیگر عدل است. فرهنگ محوری ترین و اساسی ترین بحث در تکامل جامعه است وبسیاری تغییر و تحول در هر بخش از جامعه را از طریق تحول در فرهنگ میسر می دانند. امام خمینی (ره) دراین زمینه می فرمایند: بی شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه ای دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است، اساسا فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می دهد و با انحراف فرهنگ، هر چند جامعه در بعدهای اقتصادی، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرتمند و قوی می باشد ولی پوچ و پوک و میان تهی است. . . راه اصلاح یک مملکتی، فرهنگ آن مملکت است، اصلاح باید از فرهنگ شروع شود. . .
از مجموع سخنان امام می توان نتیجه گرفت که عدالت فرهنگی مقدم بر عدالت سیاسی و اقتصادی است فرهنگ با اندیشه و با ذهنیت افراد سر و کار دارد و باور اساسی هر تحولی است، بدین جهت عدالت فرهنگی نیز مقدم بر عدالت اجتماعی قرار می گیرد و تزکیه و تهذیب نفس و پرهیز از تندروی و تفریط و نه ظالم و مظلوم شدن، توصیه دائم امام به مردم می باشد.
● عدالت فرهنگی در نگاه دولت
وزیر محترم ارشاد می گوید: در زمینه عدالت فرهنگی سرمایه گذاری کرده ایم- (روزنامه های ۶ خرداد۱۳۸۵)و یا معاون اجرایی رییس جمهوری، عدالت فرهنگی را از دستاوردهای دولت نهم می داند- (ایرنا ۱۹ اسفند ۸۶) صفار هرندی همچنین در جایی دیگر منظور خود را از عدالت فرهنگی این چنین شرح می دهد: در بخش فرهنگ نیز توجه به بنیه شهرستان هایی معطوف است که از محرومیت شدید در عذاب هستند و سعی داریم با عدالت فرهنگی توازن مناسبی را به وجود آوریم و در همین راستا امروز شاهد وجود سالن های نمایشی در برخی شهرهای دور افتاده هستیم که شاید نظیر آن ها را به سختی بتوان در تهران پیدا کرد. (۲۵ اردیبهشت۸۶) این طور که به نظر می رسد عدالت فرهنگی در تعریف وزارت ارشاد ساخت و ساز سالن های نمایش در اقصی نقاط کشور و نقاط محروم و یک امر کاملا فیزیکی است. که البته این خود فی نفسه بد نیست ولیکن آیا مسئولین این وزارتخانه برای تولید محتوای قابل استفاده در این سالنها فکری هم کرده اند؟ آیا سالن های نمایش قرار است با فیلم هایی چون دایره زنگی ، مادر زن سلام، تلافی، کلاغ پر ، نصف مال من نصف مال تو وبسیاری فیلم دیگر که با مجوز ارشاد اصولگرا ساخته شده، مروج عدالت فرهنگی در سطح کشور و به قول وزیر ارشاد در برخی شهرهای دور افتاده باشد؟ آیا عدالت فرهنگی فقط ساخت وساز سالن نمایش است، آیا عدالت فرهنگی آن است که وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در حوزه های مختلف اعم از کتاب ، فیلم، موسیقی و... در سیطره وابستگان دولت در حوزه های فرهنگی باشد و برای مثال برخی هنرمندان برجسته همانند عزیزالله حمیدنژاد، کارگردان فیلم اشک سرما که امتحان خود را پس داده به علت نبود عدالت در حوزه تولید سینما خانه نشین شود. عدالت فقط در حوزه تقسیم یکسان امکانات فرهنگی نیست، عدالت در تولید و ارایه فرصت تولید فرهنگی بر اساس توانایی ها از جمله نکات مهم در رسیدن به عدالت فرهنگی است.
عدالت فرهنگی یک نگاه نرم افزاری و سخت افزاری توامان است. بخش سخت افزاری و ساخت وساز شاید به اندازه تامین محتوا و بخش نرم افزاری قابل اهمیت نباشد. اگر به سخنان امام(ره) که در بالا به بخشی از آن اشاره شد دقت کنیم متوجه وجود این نگاه نرم افزاری در نگاه ایشان می شویم، آنجا که می فرمایند: با انحراف فرهنگ، هر چند جامعه در بعدهای اقتصادی، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرتمند و قوی می باشد ولی پوچ و پوک و میان تهی است. . . راه اصلاح یک مملکتی، فرهنگ آن مملکت است، اصلاح باید از فرهنگ شروع شود. نگاه عدالت محور امام(ره) در حوزه فرهنگ موید توجه به بخش نرم افزاری در عدالت فرهنگی است. اگر ما بخواهیم بر اساس نگاه تفکر محور، امام و مقام معظم رهبری در حوزه فرهنگی و بالاخص عدالت فرهنگی عملکرد سیستم فرهنگی دولت نهم را بسنجیم انحراف از معیار اصلی به شدت چشمگیر است. داشتن نگاه غلط به اصل جریان و تقدم نگاه سخت افزار محور بر نگاه نرم افزار محور و عدالت را فقط برای مردم دیدن و نه برای اطرافیان از جمله علل این انحراف از معیار است.
از سخنان عوامل فرهنگی دولت نهم چنین استنباط می شود که عدالت فرهنگی به معنی استفاده یکسان همه مردم از امکانات بخش فرهنگ است (البته همین امر هم در امر تولیدات فرهنگی به چشم نمی خورد). در صورتی که منطقی آن است که اقشار مختلف به قدر ظرفیت های مختلف از امکانات بخش فرهنگ استفاده نمایند. استفاده یکسان همه از یک امکان همان است که در عرصه اقتصاد و اجتماع از آن به عنوان سیستم کمونیستی یاد می شود و از آنجا که فرهنگ وجامعه مکمل یکدیگر هستند- داشتن این نگاه در دراز مدت لطمات جبران ناپذیری به جامعه خواهد زد. حال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید پاسخ دهد که آیا در راه رسیدن به عدالت فرهنگی گام برداشته یا خیر؟

مهدی گیوه کی

منبع : روزنامه جوان