جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


رویاهایی که می آیند


رویاهایی که می آیند
فرانسوا تروفو معتقد بود بین کلمه سینما و انگلیس سازگاری وجود ندارد و زندگی روزمره، خشک و بی احساس انگلیسی کاملاً ضددراماتیک است. تا حدودی با تروفو موافقم، اما سوالی که اینجا مطرح می شود این است که تکلیف آن دسته از فیلم ها و فیلمسازانی که با آگاهی نسبت به این موضوع فرم روایی و به طور کلی درام را آگاهانه خشک و بی احساس پردازش می کنند، چیست؟ تازه باید نسل دهه نودی سینمای انگلستان را جدا از تعریف و تحلیل کم انعطاف تروفو بدانیم.
از بعد جریانات مربوط به نهضت سینمای آزاد در انگلستان به سردمداری همین اندرسن و دوستانش، همواره شاهد چنین سینمایی بوده ایم و امروزه این نوع نگاه را به راحتی می توان در آثار مایک لی یا حتی گرینوی پیدا کرد. اهمیت فرد و تشخص دادن به زندگی روزمره یکی از اصلی ترین جملات بیانیه سینمای آزاد بوده؛ سینمایی که از طرفی هم به رئالیسم اجتماعی وابسته است (شنبه شب و یکشنبه صبح، این زندگی ورزشی) و هم در مواردی آزادانه به تخیل و اغراق ( مثلاً در آثار پاول). فیلم اگر... که بی شک یکی از مهم ترین آثار سینمایی آن دوره است، به نوعی هر دو وجه بالا را به خوبی دربر می گیرد. فیلم که در همان سال نخل طلای کن را تصاحب کرد، اتفاقاتش در مدرسه یی می گذرد که سابقاً خود اندرسن در آنجا تحصیل کرده و او با فرستادن یک فیلمنامه دروغین موفق شد رضایت آنها (مسوولان مدرسه) برای ساختن فیلم را جلب کند. فیلم که آشکارا از نمره اخلاق صفر (ژان ویگو) الهام گرفته، فردگرایی و در کنار آن روزمرگی را در قالبی سوررئال و با استفاده از طنز تلخی به تصویر می کشد. کرایتریون در قالب دو دیسک دی وی دی را تولید کرده و میروسلاو اندریچک (مدیر فیلمبرداری) و ایان راکف (دستیار تدوین) بر روند ترانسفر آن نظارت داشته اند.
تنها یک زیرنویس انگلیسی دقیق و باند صوتی دالبی دیجیتال ۰/۱ برای فیلم در نظر گرفته و در قاب اصلی خودش (۱.۶۶؛۱) و به صورت NTSC (آنامورفیک) و با کیفیت بسیار متمایزی آماده شده. دیوید رابینسون و ملکوم مکداول که از همین فیلم به بعد توانست اعتبار و شهرتی برای خود کسب کند، یادداشت صوتی بسیار جذابی را برای فیلم اجرا کرده اند که هم مباحث تحلیلی و هم تاریخی (خاطرات) را پوشش داده. در سال ۲۰۰۳ تلویزیون اسکاتلند مصاحبه یی را با عوامل فیلم ترتیب داد که در اینجا به عنوان یکی از ضمائم ویژه به کار رفته. مکداول، استفن فریرز (دستیار کارگردان)، راکف، مایکل مدوین (تهیه کننده) و دیوید شروین (نویسنده فیلمنامه) در این مصاحبه حضور دارند. (۴۲ دقیقه) در سال ۱۹۵۴ اندرسن مستند کوتاهی (۲۲ دقیقه) با نام بچه های پنجشنبه را ساخت که موفق به دریافت جایزه اسکار آن موقع هم شد. ریچارد برتون راوی این فیلم است و اکنون می توانید با کیفیت بهتری آن را ببینید. اگر... محصول پختگی نهضت و نگرش خاصی از سینماست که در پایان دهه ۶۰ میلادی و با تاثیرپذیری از سینمای مدرنیستی آن دوران و افرادی چون آنتونیونی، اکنون بار دیگر می تواند نسل دیگری از مخاطبان سینمایی را با نگرش های خاص آن دوران که بی شک فراموش ناشدنی و ستودنی هستند، آشنا کند.
● دو فیلم از الکساندر سوکوروف
اغلب مادر و پسر (۱۹۹۷) را سرآغاز شهرت و اعتبار جهانی سوکوروف روس می دانند. تا قبل از این فیلم سوکوروف بیشتر به عنوان یک مستندساز شناخته شده بود. سوکوروف به توصیه مرادش آندری تارکوفسکی مستند می ساخت تا اینکه کار به مادر و پسر رسید.
او به واسطه بداعت و خلاقیت در پردازش فرم کلی مادر و پسر و شرح روایتی در ستایش موقعیت مادر، بدون در نظر گرفتن چارچوب های سینمای کلاسیک و داستانگو و با تکیه بر موقعیتی کاملاً ذهنی و به تعبیری خسته، عشق و وابستگی پسر به مادر را به گونه یی به تصویر کشیده که از هر نظر خیره کننده و به یادماندنی است. در همه فیلم های سوکوروف پرداخت ذهنی در تشریح موقعیت های کاملاً رویاگونه به نوعی در اولویت است و همین موضوع را می توان از خصایص فرمال و کاری این فیلمساز آوانگارد دانست. دی وی دی فیلم را Artificial Eye در قالب یک دیسک و در قاب اصلی(۱.۶۶؛۱) تهیه و پخش کرده است. تصاویر به علاوه باند صوتی دالبی دیجیتال ۰/۲ کیفیت مطلوبی دارند و به درک و لذت بصری فیلم کمک می کنند. بیوگرافی کارگردان و فیلم مستند یک زندگی محقر (۷۵دقیقه) تنها ضمائم این محصول به حساب می آیند.
در سال ۱۹۹۹ سوکوروف ساخت چهارگانه یی را بر اساس زندگی چهار تن از حاکمان سرشناس جهان آغاز کرد که تاکنون سه تای آنها ساخته شده اند؛ ملوخ (درباره هیتلر، یا به تعبیری ملوک)، Telest (درباره لنین) و خورشید (درباره هیروهیتو امپراتور ژاپن). در ملوخ هیتلر ۱۹۴۲ در حال استراحت در منطقه یی زیبا در باواریا است و جنگ همچنان ادامه دارد. متن ملوخ از جنگ و مصائب مربوط و یک درام ضدجنگ دور است، و سوکوروف در عوض سعی کرده به شکلی بی طرفانه زندگی یک انسان را به نمایش درآورد؛ زندگی هیتلر، هیتلری که اغلب او را «آدی» صدا می زنند و دلبستگی های هنری و ذوق زیبایی شناسانه کم ندارد. سوکوروف به واسطه تشریح دقیق فضا ها به کمک هنر معماری و از طرفی دیگر به مدد بهره گیری از شخصیت پردازی به شدت دقیق و روانکاوانه موقعیت دراماتیکی را خلق کرده که نمونه آن را در تاریخ سینما به زحمت شاید بتوان پیدا کرد. زاویه نگرش و نگاه هنرمندانه کارگردان به خصوص در کار با دوربین به گونه یی است که حتی می توان کل فیلم را کابوسی دانست. ملال، بدبختی و درد کلیدی ترین کلماتی هستند که درباره فیلم می توان به کار برد.
انگار دوربین سوکوروف دردسنج یا چیزی شبیه آن است. فیلم او درد درونی هیتلر یا مصائب هیتلر بودن را نشان می دهد. اینکه برای برخی فیلم خسته کننده به نظر می رسد به دلیل همین پرداخت آگاهانه است که فیلمساز ملال آور بودن زندگی یک دیکتاتور را به شکلی روشنفکرانه به فرم فیلم خود نیز منتقل کرده است. Soda Pictures فیلم را به صورت دی وی دی تولید کرده و تا حدودی می توان این نسخه را از نظر کیفیت و شفافیت برتر از نسخه قبلی دانست. فیلم در قاب غیراصلی (۱.۶۶؛۱) و به صورت پال ارائه شده. از آنجایی که جنس و بافت تصاویر سینمای سوکوروف همواره ویژگی های خاص خودش را دارد بحث در مورد کیفیت تصاویر نمی تواند به شکل دقیق صورت بگیرد اما در مورد مطلوبیت تصاویر می توان مطمئن بود. باند صوتی فیلم هم بسیار عجیب و پیچیده است اما ظاهراً دالبی دیجیتال ۰/۲ کیفیت مناسب و استاندارد برای این فیلم به خصوص را دارد. تنها ضمیمه ویژه این دی وی دی، فیلم مستندی است(۴۹ دقیقه یی) که از پشت صحنه ملوخ تهیه شده. هر دو فیلم هم زیرنویس انگلیسی کامل و درستی دارند. عموماً فیلم های سوکوروف به خاطر جذابیت های بصری بی بدیل شان شناخته شده اند، حال آنکه او نشان داده در روایت هایش همانقدر هنرمندانه و سرگرم کننده رفتار می کند که جدا کردن دنیای ذهنی اش را از جریانات متداول سینمایی سخت می کند. چندی پیش هم فیلم الکساندرا آخرین ساخته او در کن شصتم و در جشنواره فیلم فجر خودمان عقل و هوش از خیلی ها ربود. سینما برای سوکوروف همان نقاشی است برای بالتوس؛ یک اکسپرسیونیسم انتزاعی حقیقی.
سایر محتویات؛ آنونس های فیلم، مصاحبه با گراهام کرودن(بازیگر)
● مرد سوم کارول رید(انگلستان ۱۹۴۹)
این دومین نسخه یی است که کرایتریون بعد از هشت سال(۱۹۹۹) مجدداً از مرد سوم شاهکار کارول رید، تهیه و تولید کرده. از هر زاویه و با هر سلیقه یی به فیلم نگاه کنید، غیر از یکسری ویژگی های ممتاز و باارزش هنری و در نهایت یک اثر سینمایی بی بدیل چیزی نمی توان دید. بی خود نیست که بعد از گذشت ۵۸ سال از تولید این فیلم، هنوز نسخه های متعددی از این فیلم به بازار می آیند. فیلم که در چهارمین فستیوال کن جایزه اصلی و اسکار بهترین فیلمبرداری را به خود اختصاص داده، داستان یک نویسنده رمان های عامه پسند هالی مارتینز (جوزف کاتن) است که بعد از جنگ جهانی دوم به وین سفر می کند تا در مورد مرگ دوستش هری لایم (ارسن ولز) تحقیق کند که در نهایت مسائل عاطفی و مشکلات فراوانی به وجود می آید.
بازی های درخشان بازیگران، موسیقی همیشه سرزنده آنتون کارا، فیلمبرداری بی نقص و پیشرو رابرت کراسکر به خصوص در خلق فضایی دراماتیک با استفاده از سایه روشن های به یادماندنی، دیالوگ های فوق العاده گراهام گرین و در نهایت کارگردانی کارول رید یکی از برجسته ترین آثار سینمایی انگلستان و جهان را رقم زده است. نقدها و ایرادهای نه چندان جذابی که بعضاً در دوره هایی بر فیلم گرفته می شد بر این موضوع اشاره داشتند که فیلم به شدت تحت تاثیر سینمای چندی پیش فرانسه و حضور ارسن ولز است. به هر حال در آن دوران دار و دسته کایه دو سینما هنوز مساله مولفان خود را مطرح نکرده بود تا نام رید به عنوان یکی از بهترین کارگردانان ثبت شود. تاریخ انصافاً که بهترین منتقد است و اکنون با دیدن یک نسخه خوب از فیلم به راحتی می توان فهمید یک اثر کلاسیک سینمایی چیست. کلاسیک نه لزوماً به معنای دوره بلکه به عنوان یک نوع تثبیت شده و خاص سینما که همواره باید به آن مراجعه کرد. دی وی دی فیلم در بسته بندی جدید بسیار زیبا و با محتویاتی متفاوت و در قالب دو دیسک ارائه شده است. مقدمه تصویری از پیتر باگدانویچ و مرد سوم در رادیو تنها دو محتوای ویژه و مشترک این دو نسخه هستند که دومی اجرای رادیویی ارسن ولز و یک اجرا رادیویی از RadioTheater Lux را شامل می شود. دو یادداشت صوتی بسیار جذاب و شنیدنی در این نسخه وجود دارد که می تواند باعث شود فیلم را چند بار ببینید.
اولی را استیون سودربرگ (که او در مورد فیلم محبوبش صحبت می کند) به همراه تونی گیلوری فیلمنامه نویس (آرماگدون وکیل مدافع شیطان) اجرا کرده اند و دومی را محقق و نویسنده سینما دانا پولان که این آخری از همه بهتر است. به عنوان یک دی وی دی دو دیسکه، مرد سوم پر است از محتویات ویژه و دیدنی. مستندی در حدود ۲۰ دقیقه درباره ساخت و تولید فیلم وجود دارد که ساخته سال ۲۰۰۵ است. گراهام گرین مرد شکار شده عنوان مستند یک ساعته یی است که بی بی سی در سال ۱۹۶۸ آن را ساخته که مصاحبه یی مفصل با گرین را شامل می شود. مرد سوم کی بود؟ عنوان مستندی است (۲۰۰۰) که در آن سازنده اتریشی با بازیگران و عوامل پشت صحنه گفت وگو کرده. نسخه یی از صدای جوزف کاتن (نریشن) روی نسخه اکران امریکایی فیلم هم از دیگر ضمائم است. مرد سوم در قاب اصلی اش(۱.۳۳؛۱) ارائه شده. (در تلویزیون های وایداسکرین نوار های سیاه در دو طرف چپ و راست تصویر عدی هستند.) از آنجایی که کرایتریون قبلاً نسخه خوبی از دی وی دی فیلم را تهیه کرده کار برای تولید این یکی نسبتاً آسان تر بوده. فقط با استفاده از تکنیک های تازه تر و موثر تر توانسته اند کیفیت تصاویر و صدا را با توجه به نسخه قبلی تا حدودی ارتقا بخشند.
تصاویر سیاه و سفید و غیرآنامورفیک فیلم شفافیت بیشتری پیدا کرده اند و باند صوتی فیلم هم به صورت ۲۴ بیت و با وضوح بیشتر ارائه شده. این نکته جالب را هم بگویم که این یکی چیزی حدود ۲۴ ثانیه بیشتر از نسخه قبل دارد. هرچند نباید نسبت به حضور ولز در فیلم بی اعتنا باشیم (تا حدودی حتی برخی ارزش های فیلم مدیون اوست) ولی سر کارول رید به عنوان یک کارگردان که انتخاب های نهایی نتیجه درک و نظر او بوده مهم ترین فرد در خلق این شاهکار سینمایی است. او اولین کارگردانی است که به لقب سر نائل شده. نکته یی که برایم بسیار جذاب است، این است که فیلم نسبت به همه هم دوره یی های خودش، چه فیلم های مثلاً هاکس در امریکا و چه کلاسیک های اروپایی، با زمانه معاصر ما همخوانی بیشتری دارد و به هیچ وجه کهنه به نظر نمی رسد. نکته جالب تر اینکه دست هایی که در آخرین نمای فیلم از چاه فاضلاب بیرون می آید دست های خود رید است. دنیای معاصر و قبل از آن دنیای پس از جنگ عالمگیر دوم نمود واضح و قابل تاملی را در مرد سوم پیدا می کند که اکنون با وجود این دی وی دی و ضمائمش بهتر از همیشه قابل تشخیص است. نگاه و بیان کلاسیک مرسوم اکنون مدرن تر به نظر می رسد. سایر محتویات؛ دو دفترچه درباره فیلم.عکس های فراوان از پشت صحنه فیلم و موارد دیگر.
لیندسی اندرسن(انگلستان،۱۹۶۸)
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید