نیاسر، کهن باغشهر ایران را بهتر بشناسیم

شهر نیاسر مرکز بخش نیاسر از توابع شهرستان کاشان و استان اصفهان و یکی از کهن‌ترین مراکز سکونت بشری است که در فاصله ۲۴ کیلومتری شمال غربی شهر کاشان (مرکز شهرستان) قرار دارد.
شهر نیاسر از طریق بزرگراه در فاصله ۲۴۰ کیلومتری شهر تهران پایتخت ایران، ۱۰۰ کیلومتری شهر قم مرکز استان قم و ۲۶۰ کیلومتری شهر تاریخی اصفهان مرکز استان اصفهان قرار دارد. فاصله‌ی این شهر از سه محور ارتباطی مهم کشور یعنی از راه‌آهن و محور زمینی بندرعباس- تهران ۲۴ کیلومتر و از محور شیراز- اصفهان- تهران ۶۰ کیلومتر است.
● موقعیت طبیعی:
شهرتاریخی و سبز نیاسر یکی از ۳ مرکز مهم تولید گل محمدی، گلاب و عرقیات گیاهی شهرستان کاشان و کشور است. چنین ویژگی کم نظیری به سبب قرارگیری در دامنه‌ی شرقی کوههای کرکس و وجود چشمه‌ی پرآب اسکندریه و قنات‌های زیاد است که محدوده‌ای به وسعت ۸۰۰ هکتار را به زیر کشت برده و با گسترش روش‌های مدرن آبیاری و کشاورزی به میزان زیادی قابل گسترش است. متوسط ارتفاع شهر نیاسر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر است.
ارتفاع چارطاقی که بلندترین نقطه‌ی شهر است ۱۷۵۰ متر و ارتفاع پایین‌ترین نقطه نیز ۱۵۵۰ متر است. وجود اختلاف ارتفاعی به میزان ۲۰۰ متر باعث ایجاد چشم‌اندازهای بی‌نظیر و بسیار زیبایی از نقاط مختلف شهر به شکل رویاگونه‌ای به پایین می‌ریزد و قطرات ریز آب با عطر گل و سبزه درمی‌آمیزد و بر گونه‌ها می‌نشیند و نوازشگر روح و جان می‌شود. و بدینسان آبشار زیبای نیاسر رخ می‌نمایاند و همه‌ی کویر را به سوی خویش می‌خواند.
● ویژگی‌های تاریخی:
نیاسر یکی از کهن‌ترین مراکز سکونت بشری است. قدمت چارتاقی نیاسر به اواخر دوره‌ی اشکانی و اوایل دوره‌ی ساسانی می‌رسد. در پای چارطاقی و در زیر تالار فعلی و غار زیرین (غار رییس) لایه‌ای است که قدمت آن بسیار زیاد است به احتمال زیاد پیدایش غار نیاسر پیش از شکل‌گیری تمدن سیلک کاشان می‌باشد، که خود با زیگورات عظیمش یکی از مهدهای تمدن ایران و جهان است.
در محیطی این چنین عناصر چهارگانه آب، باد، خاک و نور دست به دست هم داده‌اند و محیطی دلپذیر برای سکونت امروز و نیایش دیروز فراهم آورده‌اند. وجود فضاها، بناها و عناصر مهم و با ارزش چون چارتاقی (با ملحقات آن که از بین رفته‌اند)، چشمه‌ی اسکندریه، غار رییس و آبشار زیبای آن در دوره‌ی قبل از ورود اسلام به ایران نشانگر اهمیت این نقطه و نقش بارزی بوده که در مراسم آیینی و پرستش داشته و پس از ورود اسلام به ایران نیز از جهات مختلف این توجه استمرار داشته است.
از جمله احداث مسجدی در پای چشمه- که شاید بر روی بنایی باستانی استمرار یافته باشد و یا توجهی که در دوره‌ی صفوی به آن شده، مانند احداث و یا بازسازی شهرک تالار و آسیاب و حمام پای آبشار و مقبره‌هایی که در کنار آنها قرار دارد. سنگهای مزارهایی چون مزار پای آتشکده و مزار روداب بیانگر سنگ‌نویسی قابل توجه، و هنر نقاشی و حکاکی روی سنگ است و نشانه‌های متنوع دیگری که قابل مشاهده یا قابل کشف است.
● ویژگی‌های گردشگری:
محلات مسکونی شهر نیاسر در میان مساحتی بالغ بر ۸۰۰ هکتار از باغها و گلستان‌های اراضی زراعی پراکنده شده است. غار تاریخی رییس و لایه کهن زیرین آن، چارتاقی، بافت تاریخی با عناصر، فضاها، راسته‌ها و بناهای عمومی و مسکونی متعدد و گوناگون، باغ‌های گسترده، گلستان‌های زیبا و قرارگیری در دامنه‌ی کوه به همراه چشمه اسکندریه و آبشار معروف آن و باغ و کوشک تالار، این شهر را تبدیل به یکی از شهرهای تاریخی و گردشگری کشور تبذیل کرده است.
وجود گلستان‌های گسترده باعث شده تا این شهر تبدیل به یکی از سه مرکز عمده‌ی تولید گل‌محمدی و گلاب و عرقیات گیاهی در شهرستان کاشان و کشور شود. حجم عظیم بازدیدکننده از این شهر و شهرهای دیگر شهرستان کاشان به ویژه در فصل بهار و در ایام گل و گلاب به برگزاری جشنواره گل و گلاب منجر شد که چند سالی است به طور متناوب اجرا شده و باعث جذب گردشگری زیادی در روز و شب در ماه‌های اردیبهشت و خرداد شده است.
میزان جذب گردشگری این شهر روزانه بین ۳ تا ۱۰۰ هزار نفر در شش ماهه‌ی اول سال برآورد شده است که در مجموع میزان گردشگری برابر ۰۰۰/۰۰۰/۱ نفر را شامل می‌شود.
وجود جاذبه‌های متنوع میراث فرهنگی و طبیعی و اقلیمی در این شهر و پیرامون آن باعث تداوم تدریجی جذب گردشگر در فصول پاییز و زمستان شده و روی‌آوری گردشگران به شهر جهت اسکان و اقامت در آن را به دنبال داشته است.
فاصله‌ی کم شهر نیاسر با شهرهای اصفهان، کاشان، قم و تهران، جاذب جمعیت بسیاری از این شهرها شده است، هر چند که گردشگران خارجی بسیاری به همراه سایر ایرانی‌ها نیز از این شهر و جاذبه‌های آن بازدید می‌کنند. از آنجا که شهر نیاسر در حد وسیعی برای گردشگران و تورهای گردشگری داخلی و خارجی شناخته شده است، و به لحاظ ویژگی‌های متعددی که دارا است به تدریج با هجوم سرمایه‌داران، متقاضیان ساخت ویلا و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی روبرو است.
از آنجا که ادامه‌ی حیات شهر بدون وجود باغات و گلستانها و … محیط طبیعی آن ممکن نیست، شهرداری نیاسر با هماهنگی استانداردی و سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان از ساخت و ساز غیر عرف محلی در بافت مسکونی و ساخت و سازهای غیر بومی در سطح باغات و مزارع و گلستان‌ها جلوگیری نموده اما کماکان روزانه با فشار زیادی برای تملک و تخریب آنها روبرو است.
● دسته‌بندی متقاضیان ویلاسازی در شهر نیاسر:
می‌توان متقاضیان ویلاسازی در شهر نیاسر را به گروه‌های زیر تقسیم کرد:
۱) مردم کاشان که از دیرباز روستاها و نقاط ییلاقی واقع در دامنه‌ها و ارتفاعات کرکس را برای اقامت تابستانی و مقابله با گرما انتخاب می‌کرده‌اند.
۲) سرمایه‌داران و سرمایه‌گذاران شهرهای اصفهان، قم و تهران و حتی فراتر برای ساخت ویلا سرمایه‌گذاران خارجی برای ساخت فضاهای اقامتی- پذیرایی.
۳) وزارتخانه ها و سازمان‌های مهم برای ساخت مجموعه‌های ویلایی جهت اقامت پرسنل.
۴) گردشگران شهرهای اصفهان، تهران و قم و سایر شهرهای کشور جهت ساخت ویلا و اقامت.
از سوی دیگر در طرح توسعه‌ی کالبدی- گردشگری شهر نیاسر برآورده شده که در ده سال آینده شهر نیاسر سالانه پذیرای حدود ۲ میلیون نفر گردشگر باشد که بدون شک بخشی از آنها همچون حال حاضر متقاضی اقامت در شهر برای یک یا چند روز و ساخت ویلا هستند.
● ویژگی‌های آب و هوایی:
▪ ارتفاع ۱۵۵۰ تا ۱۷۵۰. گروه اقلیمی ۲ زمستان خیلی سرد و تابستان نیمه گرم و خشک.
▪ میانگین سالانه دمای هوا ۷/۱۴ درجه سانتیگراد.
▪ میانگین حداکثر دما ۱/۲۳ درجه سانتیگراد.
▪ میانگین حداقل دما ۲/۶ درجه سانتیگراد.
▪ تعداد روزهای یخبندان سال ۹۹ روز در سال.
▪ میانگین سالانه رطوبت نسبی هوا ۴۲ درصد.
▪ متوسط میزان بارندگی سالانه ۴/۱۰۴ میلیمتر.
▪ میزان بادهای آرام ۲/۶۳ درصد.
▪ سطح آبهای زیرزمینی ۱۲ تا ۳۰ متر.
● جاذبه‌های طبیعی:
جاذبه‌های طبیعی و محیطی شهر نیاسر را می‌توان به انواع زیر تقسیم کرد. قابل توجه آنکه شهر نیاسر در تمام ماه‌های سال زیبا است.
▪ اسفند تا اواخر فروردین ، شکوفه‌دهی درختان به ویژه بادام، هلو و زردآلو
▪ نیمه دوم فروردین تا نیمه اول اردیبهشت، رویش گلهای لاله، شقایق و سرسبزی زمین.
▪ اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه، ثمردهی گلهای محمدی و مراسم گلابگیری و جشنواره.
▪ گل و گلاب و آغاز به کار کارگاه‌های گلابگیری و تولید عرقیات گیاهی. - اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه، حضور پرندگان و پروانه‌ها در باغها.
▪ اوایل خرداد ماه تا اواخر آبان، به بار نشستن درختان میوه به تناوب.
▪ اوایل مهر ماه تا پایان آذر ماه، برگ‌ریزان درختان و هوای مه‌آلود و ایجاد پاییزی زیبا.
▪ اوایل دیماه تا اواسط اسفند بارش برف و باران.
▪ ریزش آبشار در همه ماه‌های سال.
● ویژگی‌های کالبدی:
این شهر در حال حاضر از زیرساخت‌های آب، برق، گاز و مخابرات و پوشش تلویزیونی و تلفن همراه برخوردار است. ادارات متعددی همچون شهرداری، بخشداری ، اداره گاز، دارایی و امور مالیاتی ، آب و فاضلاب ، ثبت احوال، تامین اجتماعی ، نیروی انتظامی به همراه بانک، مراکز بهداشتی- درمانی و پمپ بنزین در این شهر مستقر هستند.
این شهر از ۷ محله‌ی مسکونی کوچک تشکیل شده که هرکدام با شکل خاصی استقرار یافته اما همگی با تبعیت از ویژگیهای طبیعی- بومی و اغلب با استفاده از مصالح بومی و پیروی از معماری سنتی ساخته شده‌اند.
● جاذبه‌های آیینی:
شهر نیاسر یکی از مراکز سکونتی کهن سرزمین ایران است. آثار و بقایای بسیاری همچون چارتاقی و غارنشینی و لایه‌ی زیرین آن نشانگر وجود تمدن و انجام مراسم و آیین‌های کهن است. با ورود اسلام به ایران و مسلمان شدن ساکنین منطقه، برخی از آیین‌های کهن تداوم یافته و یا در قالب مراسم اسلامی و مذهبی نمود یافته‌اند.
از مهمترین مراسم آیینی منطقه و شهر نیاسر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) اجرای مراسم آیینی قالی‌شویان در مشهد اردهال در جمعه دوم مهرماه هر سال.
۲) سوگواری امام سوم شیعیان در دهه‌ی محرم.
۳) مراسم آیینی روز ۲۱ ماه مبارک رمضان.
۴) مراسم آیینی ذبح گاو در عید قربان.
● طرح توسعه کالبدی- گردشگری شهر نیاسر:
این طرح با دو رویکرد حفظ میراث فرهنگی، طبیعی و آیینی و توجه به امکانات و قابلیت‌های گردشگری در افق ۱۵ ساله برای شهر نیاسر توسط مهندسان مشاور ایوان نقش جهان تهیه شده است. در این طرح ویژه، در طی یک فرآیند منظم برنامه‌ریزی نسبت به بررسی ویژگی‌ها، تحلیل، تدوین راهبردها، سیاست‌های اجرایی و تعریف پروژه‌ها و همچنین اولویت‌بندی اقدامات پرداخته شده است.
● ضرورت سرمایه‌گذاری در نیاسر:
نیاسر به دلایل گوناگون می‌تواند و باید نقش تامین کننده‌ی امکانات و فضاهای اقامتی و تفریحی منطقه‌ی کاشان را برعهده بگیرد. علاوه بر آن این نقش می‌تواند در مقیاس استانی و ملی و فراملی نیز گسترش یابد. موارد زیر از جمله این دلایل است:
۱) تاریخ کهن و قدمت سکونت در نیاسر.
۲) وجود جاذبه‌های آیینی و فرهنگی در شهر و پیرامون.
۳) وجود جاذبه‌های طبیعی متنوع، پوشش گیاهی و آبشار.
۴) دسترسی راحت، آسان و نزدیک به محورهای ارتباطی اصلی استانی و ملی.
۵) نزدیکی به مراکز جمعیتی، اقتصادی و سیاسی (تهران، اصفهان، قم و کاشان).
۶) اقلیم مساعد نیاسر به ویژه در مقایسه با گرمای کویر.
۷) وجود فصول چهارگانه و زیبا در شهر.
سند توسعه‌ی پایدار شهر نیاسر براساس این مزیت‌ها به تعریف پروژه‌های مهم پرداخته است.

منبع : خبرگزاری ایسکا نیوز