تروداکتیلوس، بال انگشتی

(تروداکتیلوس تلفظ می شود) تروداکتیلوس(به معنای بال انگشتی)خزنده پرنده کوچکی بود که در زمان دایناسورها می زیست. این جانور دایناسور نبود اما گونه منقرض شده ای از خزندگان پرنده(پتروزار)بود که در دوره ژوراسیک پسین می زیست. فسیلهای این جانور در تانزانیا، انگلیس، فرانسه و آلمان کشف شده اند. این خزنده در دوره ژوراسیک در سواحل دریاچه ها می زیست. تروداکتیلوس، تخم گذار بود. تروداکتیلوس در ابتدا در سال ۱۸۰۹توسط کویر تروداکتیل نامیده شد و در سال ۱۸۱۵ توسط رافینسکو نام لاتین به آن داده شد.
● آناتومی:
طول بالهای عریض تروداکتیلوس ۵/۲تا۱/۳ فوت(۱-۷۵/۰ متر)بود. این جانور سبک وزن، استخوانهایی توخالی، گردنی بلند و خمیده، جمجمه ای طویل(بدون تاج)، منقاری بلند و نوک تیز، تعداد زیادی دندان کوچک، بدنی کوچک و دمی بسیار کوتاه داشت. تروداکتیلوس مغزی نسبتا بزرگ و بینایی قوی ای داشت. طول جمجمه آن حدود۴/۲اینچ(۶سانتیمتر)بود.
بالهای تروداکتیلوییدها با پوستی چرمی پوشیده شده بود. این پوست نازک اما محکم در تمام بدن، بالای پاها و چهار انگشت بلندش کشیده شده بود و ساختار بال را تشکیل می داد. چنگالها، از انگشتان دیگر بیرون آمده بودند. تروداكتیلوسها، پرمی زدند و با قدرت پرواز می کردند.
● زمان زیست:
تروداكتیلوییدها،در دوره ژوراسیك پسین می زیستند. پرندگان هم در دوره ژوراسیک ظهور کردند و احتمالا رقیب تروداکتیلوییدها بوده اند.
● تغذیه:
تروداکتیلوس گوشتخوار بود. غذای اصلی تروداکتیلوس، ماهی بود. منقار بلند و نوک تیز این جانور و دندانهای کوچک بسیارش به شکار طعمه کمک می کردند.
● تحرک:
تروداکتیلوس با استفاده از بالهای سبکش، مسافتهای طولانی را می پیمود.
● کشف فسیلها:
فسیلهای تروداکتیلوس در فرانسه، انگلیس، آلمان و تانزانیا(آفریقا) کشف شده اند. نخستین پتروزار(خزنده پرنده)در سال ۱۷۸۴، توسط طبیعی دان ایتالیایی، کاسمو آلساندرو کولینی، در آهک سولنهوفن (در باواریای آلمان) کشف شد. در ابتدا تصور می شد که این فسیل، جانوری دریایی باشد- اما بعدها معلوم شد که یک خزنده پرنده است و(در سال ۱۸۰۹، توسط جورجز کویر) تروداکتیل نامیده شد.
● طبقه بندی:
تروداکتیلوییدها، خزنده بودند اما دایناسور نبودند. در تعریف، همه دایناسورها خزندگان دیاپسید با وضعیت ایستایی راست و ایستاده هستند. احتمالا وضعیت ایستایی پتروزارها نیمه راست بوده است و دایناسور نبوده اند. تعداد کمی از دیرینه شناسان معتقدند که وضعیت ایستایی پتروزارها راست بوده است و بنابراین باید پتروزارها را جزء دایناسورها قرار داد(از تروپودها مشتق شده اند). به هر حال، مطمئنا دایناسورها و پتروزارها بسیار به هم نزدیک هستند.
● تروداکتیلوس متعلق است به:
· قلمرو(جانوران)
· شاخه مهره داران(طناب داران)
· زیر شاخه طنابداران
· سوپر رده تتراپودا (جانوران چهار پا)
· رده رپتیلیا (خزندگان)یا
· زیر رده دیاپسیدها- این جانوران شامل تمامی خزندگان(به استثنای لاک پشتها) و پرندگان هستند. از ویژگیهای آنها داشتن دو سوراخ در بخش عقبی و بالایی جمجمه و دو سوراخ در پشت چشمهاست.
· آرکوزاریا- این گروه شامل دایناسورها، تمساحها، پتروزارها، پرندگان و غیره است.
· راسته پتروزاریا- خزندگان پرنده. (دو نوع پتروزار وجود دارد).
زیرراسته تروداكتیلوییدها(بال انگشتیها)- زادگان آنها در اواخر ژوراسیك ظهور كردند و در انقراض كرتاسه- ترشیاری، حدود ۶۵ میلیون سال قبل از بین رفتند و دم كوتاهتری داشتند. نمونه های آن شامل پتروداكتیلوس، زونگاریپتروس، ترانودون و کوئتزالکوتالوس می باشند.
· خانواده تروداکتیلوییدا
۰تروداکتیلوس آنتیکوس(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰ تروداکتیلوس کوچی(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰تروداکتیلوس میکرونیکس(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰ تروداکتیلوس الگانس(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰ تروداکتیلوس لانگیکولوم(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰تروداکتیلوس گراندیس(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰ تروداکتیلوس گراندیپلویس(ژوراسیک بالایی، آلمان)
۰ تروداکتیلوس سریننسیس(ژوراسیک بالایی، فرانسه)
۰تروداکتیلوس سوپراجورنسیس (ژوراسیک بالایی،فرانسه)
۰تروداکتیلوس مانسلی(ژوراسیک بالایی، انگلیس)
۰تروداکتیلوس پلدلی(ژوراسیک بالایی، انگلیس)
۰تروداکتیلوس آرنینگی(ژوراسیک بالایی، تانزانیا)
۰تروداکتیلوس ماکسیموس(ژوراسیک بالایی، تانزانیا)

منبع : پایگاه داده‌های علوم زمین کشور