نابینایان رادر این شهر نمی بینیم

تابلوها و علائم، این معلمان بی زبان كه صبح تا شب برای ما به صورت رایگان آموزش می دهند، كلاس می گذارند تا به ما بفهمانند كه راه درست كدام است. معلمانی كه برخی از مواقع مورد اصابت شاگردان بی فرهنگ نیز قرار می گیرند و گاهی هم برخی از سارقان كه به كاهدان می زنند، اقدام به سرقت آنها می كنند.
استفاده از تابلوها، علائم و نشانگرها در دنیای پیشرفته ارتباطات و كاهش عامل نیروی انسانی در راهنمایی مردم در اماكن مختلف مانند خیابانها، متروها، فروشگاه ها كاربرد وسیع تری یافته و حتی یكی از عوامل موفقیت مدیریت شهری به شمار می آید. در دنیای با فرهنگ و متمدن امروزی برای هر سؤالی نیازی نیست كه وقت كسی گرفته شود، تمامی تابلوها و علائم همواره راهنما و معلم قشر عظیمی از كسانی هستند كه سؤالات متعددی دارند.
عبور از یك خیابان یكطرفه، دور زدن ممنوع، به سمت پمپ بنزین، تابلوهای نشانگر محدودیت سرعت همه و همه برای راحتی در زندگی شهری امروزه طراحی شده است. اما سؤال این است آیا این علائم و نشانگر ها دقت و صحت كافی دارند تا بتوانند نیازها را پاسخ داده و راهنمای اشتباهی برای دیگران نباشند. با نگاهی كارشناسی و فراگیر و مدیریت كیفیت در بكارگیری این تابلوها متوجه این نكته می شویم كه بین این علائم باید تعاملاتی برقرار باشد تا بتواند به نحو ساده و راحت جوابگوی افراد مختلف باشد. تابلوها باید با یكدیگر حرف بزنند، همدیگر را پشتیبانی نمایند، برخلاف هم صحبت نكنند، علیه هم اقدام نكنند، در سطح یك شهر، یك فرودگاه، یك سازمان خدماتی كه روزانه تعداد كثیری از مردم به آن مراجعه می كنند، بكارگیری تابلوها و علائم و هدایت صحیح یك مشتری از اهمیت ویژه ای برخوردار است، در یك فرودگاه تابلوهای نشان دهنده صحیح هدایت كننده مسافر برای دریافت كارت پرواز و انتقال به سالن ترانزیت، یا تابلوهای نشان دهنده محل نمازخانه یا سرویس های بهداشتی و طرز نصب آنها می تواند از نارضایتی تعداد كثیری از مردم جلوگیری كند. نصب اشتباه یك تابلو ممكن است مسافرین را اشتباهی به مسیرهای ناخواسته هدایت كند.
در یك بیمارستان بكارگیری خطوط رنگی و هدایتگر می تواند براحتی بیماران و همراهان آنها را به بخش های مورد نظر هدایت نماید، برخی از بیمارستانها برای این كار از خطوط رنگی در كف سالن ها یا در كناره دیوار استفاده می كنند و تنها كافی است بیمار با نگاه بر آنها مسیر خود را پیدا كند، حال سؤال این است كه اگر فردی نابینا باشد، چه كار می توان انجام داد و بیمار را چگونه می توان به بخش مورد نظر هدایت كرد، در ژاپن برای این منظور از سرامیك های برجسته استفاده می شود و فرد نابینا كافی است برای پیمودن یك مسیر با پای خود كف سالن را لمس كند، البته این موضوع در اكثر اماكن عمومی ژاپن كاربرد دارد، از خیابانهای شهر، چهارراهها و متروها می توان نمونه ای از این معابر برای افراد نابینا نام برد.
همچنین بكارگیری صدای سوت در چهارراهها برای اعلام قرمز بودن چراغ برای عابرین را می توان نمونه ای از علائم و اصوات نام برد كه برای راحتی مردم طراحی می شود. در اكثر تقاطع ها و در كنار خطوط عابر پیاده در كشورهای توسعه یافته شاهد صدای نواختن زنگ ملایم در هنگام سبز شدن چراغ هستیم، با شنیدن صدای این زنگ عابرینی كه نابینا هستند براحتی می توانند این مسیر را بپیمایند، حال در نظر بگیرید كه برخی از عابرین بینای ما این اصل را رعایت نمی كنند چه برسد !!!
از سوی دیگر می توان حدس زد كه امكان خطا در نواختن اشتباهی این زنگ ها چه ضربه سنگینی را می تواند برای جامعه داشته باشد.
در یك شهر نیز علائم راهنمایی و رانندگی و طرز بكارگیری صحیح آنها نیز نقش مؤثری در كاهش حجم ترافیك دارند، محل نصب تابلوها از نكته های مهمی است كه در برخی از موارد ضروری است . مسئولان محترم راهنمایی و رانندگی نسبت به این موضوع دقت بیشتری بخرج دهند، اكثر تابلوها در سرپیچ ها نصب شده اند، آنهم بعد از پیچ، این موضوع منجر به ایجاد ترافیك در تقاطع ها و همچنین تصادف و در خیلی از موارد عبور اشتباه از یك مسیر درپی داشته و راننده برای ادامه مسیر خود مجبور به حركت دنده عقب و برگشت به سمت تقاطع می كند. این موضوع برای خروجی های اتوبان شهید حكیم به سمت كردستان شمالی و اتوبان همت به سمت مدرس شمال و جنوب بیشتر به چشم می خورد، در خروجی اتوبان همت و خروجی مدرس، زیر پل های فجر شاهد نصب تابلو مدرس شمال و جنوب هستیم، اگر راننده ای خطای چشم داشته باشد كه نباید باشد و یا پشت سر یك اتوبوس قرار گرفته باشد، قادر نخواهد بود مسیر را تشخیص دهد و ناخواسته ممكن است مسیر را اشتباه برود، همچنین در برخی از خروجی ها شاهد نصب تابلوهای نشاندهنده زیادی هستیم كه وقتی راننده به تقاطع نزدیك می شود باید در یك نگاه كوتاه و سریع تمامی تابلوها را مطالعه نماید. حال در نظر بگیرید در كنار این تابلوها، تابلوهای متعدد تبلیغاتی نیز وجود داشته باشد، در این صورت امكان تصادف را می توان پیش بینی كرد. این امر بویژه در فصول بارانی و برفی یا هوای مه آلود كه دامنه دید كاهش پیدا می كند حاد تر خواهد شد.
باید این واقعیت را در نظر داشت كه در پیچ ها و در محیط پرتردد و ترافیك امكان مطالعه این شعارهای پسندیده نخواهد بود و توصیه می شود در مسیرهایی از این شعارها استفاده شود كه فاصله تابلو و راننده كافی بوده و فضای مناسبی وجود داشته باشد.
یكی دیگر از موارد مهم نام گذاری مراكز و اماكن عمومی است كه می تواند نقش مناسبی در هدایت مردم داشته باشد. اتوبان، بزرگراه، آزاد راه و بكارگیری تابلوهای مناسب هركدام و استفاده صحیح نام مناسب با فرهنگ ایرانی از مواردی است كه باید بدان توجه كرد، با نگاهی به تابلوهای زرد رنگ كه نشان دهنده مترو است متوجه این نكته خواهیم شد كه براستی این تابلو نشانگر مترو است، قطار زیر زمینی، قطار شهری یا كدامیك از اینها است، جالب است كه بدانیم از زمانی كه مترو در تهران راه اندازی شده است و تابلوهای نشانگر متروها نصب شده است هیچ گونه اسمی برای این مراكز انتخاب نشده است، روی تابلوها نوشته شده است «به طرف ایستگاه میرداماد» یا به طرف ایستگاه حقانی و مانند اینها ولی گفته نشده است «به طرف ایستگاه متروی میرداماد یا متروی حقانی» اگر هنوز بعد از گذشت چندین سال كلمه مترو انتخاب نشده است پس بهتر است این كار را بكنیم. در اكثر كشورها از حرف بزرگ M برای نشان دادن ایستگاه مترو استفاده می شود درحالی كه در شهر تهران از آرم شركت متروی ایران استفاده شده است و البته بیشتر شبیه لیفت تراك است تا قطار.
باید این واقعیت را قبول كرد كه سازمانها در قبال مردم مسئولیت دارند و به این دلیل است كه استانداردهای مخصوص سازمانهای مدنی در اكثر كشورها بكارگرفته می شود. مسئولیت اجتماعی یك سازمان امروزه یكی از مهمترین استانداردهای مدیریتی است كه سازمانهای مرتبط با جامعه از آنها استفاده می كنند، البته ناگفته نماند كه طرح تكریم ارباب رجوع چندسالی است توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی به دستگاههای دولتی ابلاغ شده است و برخی از سازمانها در این زمینه قدم های مثبتی را برداشته اند. سخن آخر این كه نگاه مدیریت كیفیت به تمامی عوامل ایجاد كننده رضایت مندی مردم به عنوان مشتریان و بهبود مستمر آن نگاهی است كه همه مدیران و كارشناسان سازمان ها می توانند با استفاده از آن به بهبود وضع شهری ومدیریتی جامعه خود بپردازند. امید است این رویكرد در كشورما همه روزه با عمق بیشتر در سازمانهای عمومی بتواند رضایتمندی جامعه را به همراه داشته باشد.

دكتربهرام جلوداری ممقانی

منبع : روزنامه ایران