دوشنبه, ۱۲ آذر, ۱۴۰۳ / 2 December, 2024
مجله ویستا
اصول کشاورزی زیستی
● مقدمه:
دلایل تقاضا برای محصولات ارگانیک در سطح جهان:
۱) اولین دلیل مهم برای تقاضای جهانی نسبت به محصولات ارگانیک وجود خواص غذایی بهتر و طبیعی این محصولات نسبت به محصولات تولید شده در سیستم زراعی رایج و محصولات اصلاح شده است .مطالعات نشان میدهد ارزش غذایی و ویتامینها در غالب محصولات ارگانیک و اصلاح نشده بسیار بیشتر از محصولات سیستم رایج است از این جمله میتوان به محتوی بیشتر ویتامیهایی مانند ویتامین B-C و ویتامین E و لیکوپن و مواد معدنی همچون منیزیم آهن و روی در محصولات باغی مانند گوجهفرنگی و وجود آنتیاکسیدانها و اسیدهای آمینه مفید در سایر محصولات اشاره کرد(نمودار۱)
Nutritional value of organic, integrated and conventional tomatoes
۲) دومین دلیل تقاضا برای این محصولات مطابقت زیست محیطی این محصولات چه از فرایند تولید تا انتقال به مصرف کننده و نیز سیستم جامع اکولوژیکی مدیریت این مزارع است که حداقل آسیب زیست محیطی و حداکثر تطابق آن با سیستمهای طبیعی در بر دارد.
۳) آخرین دلیل برای درخواست تولید محصولات ارگانیک در سطح دنیا وجود باورهای مذهبی و اخلاقی است که این باور ها محیط زیست را بعنوان محیطی برای پرورش نسلهای گذشته حال و آینده و به جهت تولید غذا برای نسلهای مختلف در نظر میگیرد وهر گونه صدمه زدن به آن را از لحاظ اخلاقی و یا مذهبی را محکوم میکند . اخبار حاکی از آنست که حتی مسیحیان آمریکا در سال جدید میلادی اقدام به خرید کاجهای نوئلی که بصورت ارگانیک تولید شده بود میکردند و تمایل بیشتری نسبت به خرید این محصولات و وجود داشته و این تمایل تنها در مواد غذایی خلاصه نمی شود.
اتحادیه اروپا در انتهای مدا ۲۰۰۵ میلادی طی گزارشی اظهار داشت حدود ۲% از انرژی که در بخش حمل ونقل این قاره استفاده می شود از سوخت های زیستی تأمین شده است و سالانه استفاده از این سوخت ها حدود ۷۵/۰% افزایش نشان می دهد. این اتحادیه اظهار امیدواری کرد که تا سال ۲۰۱۰ این رقم به ۱۲% افزایش یابد. استفاده از این سوخت ها ابتدا در سال ۱۹۹۷ میلادی مطرح شد و اکنون نیز آلمان و انگلستان طلایه داران استفاده و تولید این سوخت ها به شماری می روند.
اما Biofuel، نوعی سوخت مایع و یا گازی شکل است که از بیوماس زیستی مانند گیاهان زراعی، زباله های شهری و بقایای زراعی و جنگی به دست می آید. سوخت های زیستی قابلیت این را دارند که در وسایل نقلیه جایگزین سوخت های فسیلی شود. این سوخت ها به ده دسته تقسیم می شوند که به قرار زیر است:
Biodisel ، Bioethainol ، Biodas ، Biomethanol ، Biodimethyleter ، Bio ETBE ، Synthetic biofuels ، Biohydrogen و نهایتاً روغن های خالص گیاهی. از این میان Biodiesel و Bioethanol بیشترین تولید را به خود اختصاص داده اند. لذا در این مقاله تمرکز بیشتر بر این دو گونه از سوخت ها می باشد.
● مزایای استفاده از سوخت های زیستی
زمانی نه چندان دور سیاست مداران تنها زمانی از اتانول یاد می کردند که به سلامتی یکدیگر مشروبات الکلی، می نوشیدند، اما اکنون مسائل خاورمیانه و بالارفتن قیمت نفت از یک سو و مسائل زیست محیطی همچون آلودگی هوا و گرم شدن کره زمین از سویی دیگر، سیاست مداران را بر آن داشت که با مصرف سرمایه های هنگفت به دنبال استفاده از این ماده به عنوان جایگزینی برای تأمین انرژی کشور خود باشند.
سوخت های زیستی سبب کاهش مصرف سوخت های فسیلی می شوند. در تولید آنها از انرژی حاصل از سوختن زغال سنگ و گازهای طبیعی استفاده می شود. این مزیت با توجه به کاهش ذخایر نفتی و نیز عوارض مخرب حاصل استفاده از فرآورده های نفتی موجب می شود آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا توجه ویژه ای به تولید و جایگزینی آن سوخت با سوخت های فسیلی با این حال نظر عامه مردم نیست به مصرف سوخت زیستی با کمی ابهام همراه است. زیرا اتانول در هنگام سوختن انرژی کمتری نسبت به بنزین تولید می کند و آنگونه که محاسبه شده است برای مساسفت ۸۵ مایلی توسط یک اتومبیل محصولی ۴ گالن اتانول نیاز است در حالیکه این خودروها همین مسافت را فقط با ۳ گالن بنزین طی می کنند. لیکن طی اظهار نظر کارشناسان استفاده از این سوخت ها پس از ۵ تا ۱۵ سال از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر خواهد بود.
همچنین اثرات سوناشی از افزایش دما و تغییرات آب و هوای کره زمین که منجر به زیان های اقتصادی جبران ناپذیری می شود ضرورت تولید این سوخت های زیستی را توجیه پذیرتر می نماید.
● بیوسوخت ها و امنیت انرژی
در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا اولین هدف از تولید سوخت های زیستی، جلوگیری از واردات بی رویه نفت خام و جایگزین کردن بیوسوخت ها با فرآوردهای نفتی گزارش شده است. حتی در برخی از کشورهای آمریکای مانند برزیل این سوخت ها نه تنها جایگزینی بنزین و گازوئیل شده است بلکه حتی آن کشورها را به صادرکننده بیودیزل به عنوان سوختی برای کشتی ها وموتورهای دیزلی تبدیل شده است.
سوخت های زیستی اثرات مخربی بر آب و هوا نمی گذراند. این سوخت ها محتوی CO۲ و گازهای گلخانه ای را در اتمسفر افزایش نمی دهند.
● کیفیت سوخت
سازندگان اتومبیل از سوخت اتانول استقبال کرده اند. این عمل بدلیل بالا بودن عدد اکتان دراتانول است. همچنین برخی مواد افزاینده می توانند عدد اکتان این سوخت را تا حد زیادی ارتقا دهند. از جمله این مواد می توان به متیل- تریپوبوتیل اتر با نان MTBE اشاره کرد.
این سوخت همچنین بدلیل تبخیرپذیر بودن قابلیت بهتری برای استفاده در سیستم های حمل و نقل را دارند. با اینکه استفاده از سوخت های زیستی تاکنون محدود بوده است اما این رویه به سرعت تغییر خواهد کرد. مزایای اکولوژیکی استفاده از این سوخت و تجدیدپذیر بودن آن در دوره کوتاه زمانی و همچنین دلایل سیاسی، اقتصادی و اخلاقی، تولید ساختارهای نوین را از محصولات زراعی اجتناب ناپذیر خواهد کرد. با این حال همچنان سوالاتی که در زمینه زیرسوال رفتن امنیت غذایی مطرح است تا حدودی مد نظر دانشمندان قرار گرفته است.
به دلیل تقاضای روزافزون برای نفت در سطح نیاز و مشکلات تأمین آن، محبوبیت و جذابیت سوخت های زیستی به طور روز افزون افزایش می یابد. البته سوخت های زیستی سازگاری خوبی با محیط زیست دارند و جایگزین مناسبی برای فرآورده های نفتی به شمار می روند.
به طور کلی سوخت های زیستی از اهمیت سوخت های فسیلی نمی کاهد و تقاضا را برای سوخت های فسیلی را چندان کاهش نمی دهد لیکن می تواند با جایگزین شدن به جای آن از اثرات سوءسوخت های فسلی بکاهد. در هر حال استفاده از این سوخت ها تا بحال جنبه سمبلیک و غیرعملی داشته است ولی با توجه به تلاش های گسترد های که برای گستردن آن انجام می شود می توان انتظار داشت تا چندین سال آینده تولید و تقاضا برای سوخت های زیستی به طور چشمگیری افزایش یابد و این فرآورده سهم وسیعی را در تأمین انرژی کشورهای توسعه یافته ایفا کند.
● رنگ سبز تکنولوژی
تکنولوژی های که کارشناسان و فعالان محیط زیست در پی آن هستند به عنوان تکنولوژی های سبز شناخته می شوند. محصولات این تکنولوژی ها کالاهایی هستند چون اتومبیل هایی که با سوخت هایی غیر فسیلی کار می کنند .
از جمله این منابع انرژ یمیتوان به بیو سوخت ها نظیر یی بیودیزل و اتانول ، انرژی خورشید و گاز هیدروژن اشاره کرد.
اتانولی که از فضولاتی طبیعی – درختان و علف ها تولید شده باشد بایواتانول نامیده می شود. این گزینه ممکن است برای مزرعه دارانی که در جستجوی راهی برای استفاده از زمین خود برای رشد محصولات قابل فروش هستند جذابیت داشته باشد.
متانول نوع دیگری از سوخت الکلی است که بخش اعظم آن از گاز طبیعی تولید می شود هر چند برای تولید آن می تون از زغال با فضولات طبیعی هم استفاده کرد.
هیدروژن ماده دیگری است که استفاده از آن به عنوان سوخت پاک مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است منابع هیدروژن تقریبا بی پایان است زیرا می توان آن را از منابع ارزان و تجدید پذیری مانند آب تولیدکرد.
این ماده به تنهایی یا درترکیب با گاز طبیعی می تواند نیروی محرکه وسیله نقلیه باشد. اما کاربرد بهینه آن وقتی است که در سلول سوختی به کار می رود. گاز طبیعی و همچنین پروپین یا نفت گاز مایع شده که محصول جانبی فرایند تولیدگاز طبیعی و پالایش نفت خام است ، از دیگر سوخت های مورد استفاده اند که نسبت به سوخت های متعارف آلودگی کمتری دارد.
انرژی خورشیدی که توسط سلول های نوری تولید می شود سیستم دیگری برای غلبه بر آلودگی سوخت های فسیلی است هر چند تمامی این سوخت ها آینده روشنی را نوید می دهند . اما درحال حاضر هزینه تولید آن ها بیش از موتورهای متعارف است که با سوخت های آلاینده کار می کنند.
ساخت موتوری که با سوخت های پاکیزه کار می کند علاوه بر آن که برای تولید کنندگان مقرون به صرفه نیست ، برای خریداران نیز گران تمام می شود.
در این میان وسایل نقلیه معروف به دوگانه (Hybrid) که درعین حال هم از بنزین و هم انرژی الکتریکی استفاده می کنند چشم اندازی روشن رو به آینده است. مصرف بنزین این اتومبیل ها تنها نصف اتومبیل های معمولی است و اکثر آن ها می توانند به هنگام توقف و یا در سرازیری ها از موتور الکتریکی خود برای پر کردن باطری هایشان استفاده کنند.
محدودیت منابع سوخت فسیلی یک مساله بین المللی است . علاوه بر این محدودیت ، آلودگی زیست محیطی سبب شده تا این روزها دانشمندان برای تامین سوخت خودروها دست به دامان سیب و پرتقال شوند.
به تازگی گروهی از دانشمندان آمریکایی اعلام کرده اند قند موجود درمیوه هایی مانند سیب و پرتقال را می توان به نوع تازه ای از سوخت اتومبیل که تصاعد کربنی آن کم است تبدیل کرد.
براساس پژوهشی که در دانشگلاه ویسکانسین – مدیسون آمریکا انجام شده و نتایج آن در نشریه « نیچر» منتشر شده است ، سوخت به دست آمده از فراکتوز ( قند میوه ) حاوی مقدار خیلی بیشتری انرژی در مقایسه با اتانول است.
این سوخت که دیمتیل فوران ( dimethylfuran ) نام دارد می تواند ۴۰ درصدبیش از اتانول انرژی ذخیره کند. به علاوه براحتی اتانول تبخیر نمی شود و ثبات بیشتری دارد.
از سوی دیگر و تقریبا همزمان با انجام این پژوهش، محققان انگلیسی اعلام کرده اند علاوه بر روغن نخل ازکلیه انواع زباله ها از جمله کیسه های پلاستیکی ، چوب و علف هرز می توان برای ساختن بایودیزل استفاده کرد. به گفته کارشناسان ظرف شش سال آینده۳۰ درصد نیازهای دیزلی بریتانیا از این طریق قابل تامین است .
● تولید سوخت های زیستی
برای تولید بیودیزل حدود ۴/۱ میلیون هکتار از زمین های زراعی در اروپا مورد استفاده قرار می گیرد و آلمان با تولید بیش از ۴۰% از این سوخت، بیشترین سهم را در تولید بیودیزل دراروپا به خود اختصاص داده است. در تولید بیودیزل حدوداً از ۴۰ گونه گیاهی استفاده می شود که گندم و سویا بیشترین سهم را در این امر برعهده دارند.
در آمریکا زارعین ذرت کار از سال ۲۰۰۴-۱۹۹۵ بیشترین تعداد را در میان سایر زارعین داشته اند و طبق گزارش وزارت کشاورزی امریکا، این زارعین مبلغی بالغ بر ۴۱ بیلیون دلار امریکا را در آن بازه زمانی از آن خود کرده اند. این مبلغ معادل مجموع درآمد گندم کاران و پنبه کاران آن کشور بوده است. استفاده های خوراکی در صنایع غذایی، تهیه خوراک دام و البته تهیه اتانول مصارفی بود که قیمت ذرت را بالا نگه داشت. البته حدود ۱۱۳ گونه گیاهی در تهیه اتانول به کار می روند ولی سهولت استفاده از ذرت ونیز عملکرد بالای این گیاه دولت ها را مجاب ساخته تا ذرت را به عنوان مهمترین گیاه در تولید بیواتانول به کار برند.
به طور کلی سوخت های زیستی از نظر تولید به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
۱) دسته اول آنهایی که مستقیماً از محصولات زراعی تولید می شوند. این محصولات زراعی عمدتاً شکر و نشاسته اند که طی فعالیت های مخمری و باکتریایی به اتانول تبدیل می شوند و یا روغن های گیاهی که با پروسه هایی به بیودیزل ها تبدیل می شوند.
۲) دسته دوم سوخت هایی که به طور غیرمستقیم از محصولات زیستی تولید می شوند می باشند. ماده اولیه آنها شامل سلولز، همی سلولز و لیگنین است. قسمت های چوبی خشتی باید ابتدا طی پروسه هایی به قندهای کوچکتر تقسیم شوند که این عمل نیازمند عملیات وسیع و گران قیمت است. بیشتر تحقیقات در این زمینه تاکنون روی تجزیه های آنزیمی صورت گرفته که نیازمند انرژی کمتری نمی باشد. ولی به دلیل هزینه های بالای این روش تاکنون این روش به صورت وسیع و در مقیاس صنعتی به کار گرفته نشده است.
▪ دسته اول شامل:
۱) Ethanol-butanol
۲) روغن های خالص گیاهی
۳) بیودیزل ها.
▪ دسته دوم شامل:
۱) الکل هایی که با واکنش آنزیمی تولید می شوند
۲) green diesel
۳) MTBE-Metonol
DME (۴
۵) الکل های مخلوط .
۱) Biodiesel:
بیودیزل نام کلی ترکیباتی است که به منظور استفاده برای مصار سوختی از ترکیبات استری روغن های گیاهی تولید می شود. این محصول احتراقی شبیه به گازوئیل ایجاد می کند و حتی ویسکوزیته (گرانروی) گازوئیل را نیز ندارد. با این شرایط Biodiesel می تواند برای وسایل نقلیه دیزلی جایگزین مناسبی برای گازوئیل باشد و نیز می توان آنرا به صورت مخلوط با آن سوخت فسیلی مصرف نمود. ترکیبی از ۲۰ درصد بایودیزل و ۸۰ درصد دیزل بنزین را می توان در موتورهای دیزلی ریخت و در صورتی که موتور دیزلی اصلاح شود ، امکان استفاده از نوع خالص بایودیزل نیز وجود دارد.
بایودیزل یک سوخت قابل تجدید است که از روغن نباتی یاچربی بازیافت شده رستوران ها تهیه می شود این سوخت ازمیزان آلاینده های خطرناکی مانند منواکسید کربن وهیدروکربن می کاهند.دراروپا این محصول غالباً از دانه کلزا و همچنین ارقام مخصوصی از آفتابگردان تولید می شوند.
۲) Bio ethanol
بیواتانول به طور اخص از تخمیر محصولات زراعی سرشار از قند و نشاسته به دست می آورند. گیاهانی که بدین منظور از آنها استفاده می شود عمدتاً غلات دانه ای، چغندقند وانواع سورگوم تشکیل می دهند. این سوخت را می توان به صورت ترکیب با بنزین در انواع خودروهای بنزینی به نسبت ۵% مصرف کرد. همچنین در انواع مدرن تر موتورهای احتراقی این سوخت می تواند به صورت خالص مصرف شود.
۳) ETBE
این اصطلاح مخفف (Ethyl-Tertiary- Butil- Ether) است که با اعمال اندکی تغییرات در ساختار Bioethanol بدست می آید. این محصول نیز می تواند به صورت مخلوط با بنزین محصولی و با درصد بالاتر(۱۵%) در موتور وسایل نقلیه به کار رود. با اینکه فراریت این سوخت زیستی بسیار کمتر از بیواتانول است لیکن بدلیل مراحل پرتعداد در تولید و هزینه بر برودن تولید آن، کمتر به آن پرداخته شده است. بیواتانول و ETBE مشترکاً بهترین میزان احتراق را در میان دیگر سوخت های زیستی دارند.
در ادامه مقاله توضیح جامع تری در مورد بیو سوخت های یادشده ارائه خواهد شد
با افزایش قیمت جهانی نفت، در عمل تقاضا برای بازه گسترده ای از انرژی های تجدیدپذیر، از توربین های بادی تا ماشین های الکل سوز، افزایش یافته است. اگرچه روی آوردن به سوخت های جدید تنها هنگامی نمایان می شود که قیمت نفت در بازارهای جهانی به یکباره اوج می گیرد، اما جنبش انرژی های تجدیدپذیر به تدریج در حال وارد شدن به مرحله جدیدی از پویایی است.
رشد امروزه تولید و مصرف انرژی های جانشین نه تنها واکنشی سریع و احساسی به تغییر کوتاه مدت قیمت های جهانی سوخت های فسیلی است، بلکه افراد با نگاهی سطحی به میزان ذخایر موجود انرژی و تعدد مسائل زیست محیطی درمی یابند که چاره ای جز روآوردن به اقتصادهای مبتنی بر انرژی های جانشین در شهرها و روستاهای خود ندارند.
سوخت های زیستی نوعی از سوخت ها هستند که از منابع زیست توده (بیوماس) به دست می آیند. این سوخت ها شامل اتانول مایع، متانول، بیودیزل و سوخت های دیزل گازی همچون هیدروژن و متان است. تحقیقات روی سوخت های زیستی با سه هدف عمده انجام می شود که عبارتند از:
تولید سوخت های زیستی؛ پیدا کردن راه های بهره گیری و استفاده از آن و تعیین پراکندگی ساخت های آن. از منابع اولیه تولید این سوخت ها می توان به ضایعات چوبی، تفاله های محصولات کشاورزی، نیشکر، غلات، روغن گیاهان و سبزیجات اشاره کرد. امروزه بیشتر کشور ها در بخش انرژی، نیاز و تقاضای خود را به سوی استفاده از این گونه سوخت ها سوق می دهند، زیرا معضل هایی مانند آلودگی زیاد محیط زیست سوخت های فسیلی که به نوبه خود سبب برهم خوردن شرایط اکولوژیک میشوند و خطرهای زیست محیطی را نیز به دنبال دارند، همچنین محدود بودن ذخایر سوخت فسیلی، سبب شده است تا به این نوع انرژی ها بیش از پیش توجه شود. اتانول یا الکل اتیلیکل، مایعی روشن ، بی رنگ و با بوی قابل تحمل است. درحال حاضر از این ماده به صورت خالص و یا مخلوط آن با بنزین به عنوان سوخت، استفاده می شود. این ماده با عدد اکتان ۱۱۳ سوختی مرغوب است و به عنوان ترکیبی اکسیژن دار با اضافه شدن به بنزین می تواند عدد اکتان را افزایش و انتشار آلاینده هایی نظیرCO را کاهش دهد.
اتانول می تواند در موتورهای جدید بنزین سوز ، بدون هیچ تغییری در سیستم موتور از ۳ تا ۲۴ در صد در اختلاط با بنزین مصرف شود ، اما استفاده از این ماده با درصدهای بالاتر نیازمند استفاده از موتورهای اختصاصی ویا دو منظوره است. در این مقاله فرآیند های شیمیایی و بیولوژیک که به تولید اتانول مایع از ضایعات چوبی و تفاله های محصولات کشاورزی منجر می شود، بررسی شده است.
در فرآیند های بیولوژیک از تخمیر کربوهیدرات های مونومریک، اتانول مایع حاصل می شود. کربوهیدرات ها را می توان از منابع گوناگون به دست آورد. برای نمونه در برزیل کربوهیدرات ها را از نیشکر به دست می آورند که به عنوان ماده اولیه در بیشتر صنایع بزرگ این کشور استفاده می شود و یا در آمریکای شمالی کربوهیدرات ها را از هیدرولیز آنزیماتیک نشاسته که در غلاتی مانند ذرت و گندم وجود دارد، به دست می آورند. برای تولید اتانول از کربوهیدرات ها به عنوان سوخت، باید از منابع اولیه ارزان قیمت و تا حد ممکن بی مصرف استفاده کرد تا بتوان به سوختی ارزان و مقرون به صرفه دست یافت؛ از این رو برای تولید اتانول مایع به طور معمول از ضایعات چوبی (چوب های سخت و چوب های نرم) و تفاله های محصولات کشاورزی و زراعتی(مواد لیگنو سلولزی) استفاده می شود. این مواد منبعی غنی از کربوهیدرات های مونومریک هستند که برای تولید اتانول مایع استفاده می شوند.
مواد لیگنوسلولزی از ترکیبات سلولزی و همی سلولزی که به صورت زنجیره های بسیار بلند کربوهیدراتی هستند، تشکیل شده اند. همچنین این ترکیبات به وسیله یک ماده چسبنده به نام لیگنین در کنار همدیگر نگهداری و محافظت می شوند. برای آماده سازی مواد لیگنوسلولزی برای تولید اتانول مایع، مراحل زیر انجام می شود:
۱) جداکردن ماده لیگنین از سلولز و همی سلولز تا این مواد برای فرآیند هیدرولیز آماده شوند.
۲) هیدرولز مواد سلولزی و همی سلولزی به وسیله آنزیم تا به صورت کربوهیدرات های مونومریک درآیند.گاهی در فرآیند هیدرولیز کربوهیدرات هایی مانند پنتوز ایجاد می شود که به وسیله مخمر استاندارد که در صنعت تولید اتانول استفاده می شود، قابل تخمیر نیست. فناوری تولید اتانول از لیگنو سلولز یک رشته فرآیند هیدرولیزی آنزیماتیک و بیولوژیک است. در مرحله اول ضایعات چوبی و تفاله های محصولات کشاورزی را به وسیله بخار اسید رقیق شده در دما و فشار بالا قرار می دهند تا ماده اولیه، مستعد تاثیر آنزیم شود. در مرحله دوم، مواد تحت تاثیر آنزیم قرار می گیرند تا پیوند های میان مولکولی شکسته و کربوهیدرات مونومریک حاصل شود. در مرحله سوم که فرآیند بیولوژیک است، هیدرات کربن تحت تاثیر ارگانیسم زنده ای مانند مخمر و یا باکتری قرار می گیرد تا عمل تخمیر صورت گیرد و اتانول تولید شود. در مرحله پایان به وسیله عمل جداسازی تقطیر، اتانول خالص جداسازی می شود.
در گذشته در مرحله تخمیر بیولوژیک از مخمر که به صورت طبیعی عمل تخمیر و تولید اتانول را انجام می دهد، استفاده می شد. امروزه با پیشرفت فناوری و مهندسی ژنتیک و با القای ژن تولید کننده اتانول و دستکاری های ژنتیک در باکتری ها توانسته اند یک باکتری نوترکیب ایجاد کنند که با بازده بالای ۹۰ درصد، اتانول تولید می کند. استفاده از این نوع ارگانیسم های نوترکیب سبب شده است، روز به روز راندمان تولید اتانول در این فرایند بالاتر رود.
تحقیقات ثابت کرده است که مخلوط ۱۰ تا ۱۵ درصد اتانول با سوخت بدون سرب می تواند در خودروها و شبکه حمل و نقل استفاده شود. نتیجه این کار، کاهش خروج دود از اگزوز اتومبیل ها به ویژه کاهش گاز سمی منواکسید کربن است. همچنین این نوع سوخت آسیب بسیار کمتری به محیط زیست و لایه ازون وارد می سازد. مصرف گسترده و کلان انرژی حاصل از سوخت های فسیلی اگرچه رشد سریع اقتصادی جوامع پیشرفته صنعتی را به همراه داشته است، اما به واسطه انتشار مواد آلاینده حاصل از احتراق و افزایش دی اکسید کربن در جو و پیامدهای آن، جهان را با تغییرات فزاینده ای رو به رو کرده است که افزایش دمای زمین، تغییرات آب و هوایی، بالا آمدن سطح آب دریاها و تشدید منازعات بین المللی از جمله این پیامدهاست. از سوی دیگر، پایان زود هنگام منابع فسیلی و پیش بینی افزایش قیمت ها، لزوم جانشینی انرژی های تجدید پذیر مانند انرژی های بیولوژیک و اهمیت آن را آشکارتر می کند.
پیل های سوخت هیدروژن و سوخت های اتانول، از گزینه های جایگزین برای بنزین هستند که هر دو مورد هیچ آلودگی برای محیط زیست ایجاد نمی کنند. تکنولوژی پیل سوخت هیدروژن بسیار گران است و برای بهره گیری انبوه، نیاز به تحقیقات بسیاری دارد. ولی اتانول ماده ای ارزان قیمت است و می توان آن را از پسمانده ها و ضایعات تهیه کرد. اتانولی را که از منابع زیستی غیر خوراکی تهیه می شود، بیو اتانول(Bioethanol)می گویند.
اتانول(C۲H۵OH) را می توان با استفاده از منابع سلولزی ارزان یا بدون قیمت مانند کاه، تراشه های چوب،باقی مانده های کشاورزی ،آب پنیر یا منابع کربنی نسبتاً ارزشمند مانند ملاس نیشکریا منابع کربنی کاملاً ارزشمند مانند شکر و نشاسته تهیه کرد. بیواتانول هم اکنون چه به صورت مخلوط با بنزین و چه به صورت خالص در اتومبیل ها مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از راه حل های مشکلات عدیده ی زیست محیطی و آلودگی آب ، خاک و بویژه هوای شهرهای کشور که ناشی از تراکم اتومبیل هاست ، استفاده از سوخت های غیر فسیلی است و به این وسیله از سوخت اتانول در موتور خودروها، بخار آب و گاز حاصل می شود و ترکیبات گوگردی، نیتروژنه ، سرب، ترکیبات آروماتیک و دیگر ترکیبات سرطان زا تا حد زیادی از صفحه ی زندگی مردم حذف خواهد شد.
با توجه به مصرف زیاد بنزین و هزینه هایی که کشور ما برای صادرات بنزین صرف می کند،بیش از پیش نیاز به جایگزینی مناسب برای سوخت های فسیلی احساس می شود.در کشور ما بالغ به ۴۰ کارخانه ی تولید کننده الکل وجود دارد که با مشکلات زیادی روبه رو هستند و اغلب دچار فرسودی تجهیزات اند و همگی برای الکل ،از ملاس استفاده می کنند. در حال حاضر بزرگترین کارخانه در ایران، سالانه ۶ میلیون لیتر الکل اتانول تهیه می کند.جایگزینی حتی ۵ درصد از بنزین توسط اتانول در موتورهای فعلی اتومبیل ها ، نه تناه مشکلی ایجاد نمی کند ، بلکه باعث کاهش ۱۲/۷ درصد واردات بنزین خواهد شد.
● مواد اولیه برای تولید اتانول
مواد سلولزی مورد نیاز در تولید اتانول عبارت اند از :پیت نیشکر، ملاس نیشکر،علوفه، باقی مانده های ذرت، گندم، جو،برنج و دیگر ضایعات کشاورزی
،پرفسور ” اکهارد بولس” رییس تیم پژوهشی یک موسسه تحقیقاتی اعلام کرد این تیم در تحقیقات خود مشخصههای متابولیسمی قارچ مخمر آبجو را تغییر داده و آنرا بهبود بخشیدند که در نتیجه این قارچ قادر است زباله های گیاهی را نیز به اتانول تبدیل کند.
به گفته این کارشناس، این اولین بار است که در تولید اتانول از روش بیولوژی سنتزی استفاده شده است.
بنا براین گزارش، این تیم تحقیقاتی ژنهای مصنوعی را به قارچ مخمر آبجو که آنرا از مولکول حامل کدها و اطلاعات ژنتیکی در سلول موسوم به “دی.ان.آ.” و از طریق یک برنامه کامپیوتری به دست آورده بودند وارد کردند.
این ژنهای مصنوعی باعث میشوند تا سلولهای قارچ بتوانند قندهای مشخصی در زبالههای گیاهی را بطور بهینه تری به اتانول تبدیل کنند.
بر پایه اعلام بولس، قارچ مخمر آبجو قادر است در این روش ۲۵درصد بیشتر اتانول تولید کند و سرعت تبدیل قند به اتانول نیز تا بیش از ۲۵۰ درصد افزایش مییابد.
این پژوهشگر دانشگاه فرانکفورتر افزود، بدین ترتیب ما به سمت تولید اتانول سلولوزی در سطح تجاری یک گام قابل توجه جلو رفته ایم.
بولس گفت: در حالیکه تاکنون برای تولید اتانول از ذرت و غلات که مواد غذایی هستند، استفاده میشد و این روش سهم بسزایی در کاهش گازهای گلخانه ای نیز نداشته است، هم اکنون قارچ مخمر آبجو قادر است از زبالههای گیاهی برای تولید این ماده سوختی استفاده کند.
بولس و تیم پژوهشی وی تلاش دارند تا با تغییر مشخصههای ژنتیکی مخمر آبجو ، این قارچ را وادار کنند که بتواند بوتانول نیز تولید کند.
به گفته بولس، بوتانول نسبت به اتانول از مشخصههای بهتری به عنوان سوخت خودرو برخوردار است.
در آلمان سالانه حدود یک میلیون و ۷۰۰هزار و در اتحادیه اروپا سالانه ۳میلیون و ۱۰۰هزار متر مکعب بیواتانول برای سوخت خودروها استفاده میشود.
هر چند که این رقم در برابر ۱۲۰میلیون تن سوخت خودرو که سالانه در اتحادیه اروپا مصرف میشود اندک است، اما این کشورها هر چه بیشتر بدنبال دسترسی به سوختهای جایگزین بنزین، نفت و گاز هستند تا از یک طرف وابستگی خود به انرژیهای فسیلی را کاهش دهند و از سوی دیگر سوخت ارزان تری به مصرفکننده خود عرضه کنند.
۸۳میلیون از مجموع ۱۲۰میلیون تن سوخت خودرو مصرفی سالانه در اتحادیه اروپا، در آلمان، انگلیس، ایتالیا، فرانسه و اسپانیا استفاده میشود.
● بوتانول
نیازی به توضیح ندارد که اتانول، فاقد غلظت بنزین است. و حدود ۶۵ درصد غلظت بنزین را داراست، به همین خاطر مسافت پیموده شده به مایل، برای هر مخزن سوخت، کمتر می باشد. در سال ۲۰۰۳،شرکت دوپون در صدد تولید سوختی بیولوژیکی با قابلیت تولید انرژی زیاد بود، تا بتواند با بازدهی بنزین برابری نماید. و بیوبوتانول یکی از اولین سوخت های بیولوژیکی خواهد بود که به بازار های جهانی راه پیدا می کند.
بیوبوتانول دارای ۸۵ درصد از میزان انرژی بنزین است. اتومبیل های فعلی می توانند، بدون نیاز به ایجاد تغییری، با این سوخت کار کنند، و هنگامی که با بنزین مخلوط می شود، همان طور که اتانول نیز هم اکنون در بسیاری از نقاط جهان چنین می شود، موجب کاهش تولید گاز های گلخانه ای و مصرف بنزین می گردد. اساسا ً تفاوتی میان بنزین و بیوبوتانول وجود ندارد .
اولین تجربه در مصرف بیوبوتانول، در پاییز و در بریتانیا خواهد بود. این تجربه، حاصل ابتکار مشارکت میان دوپون، دومین شرکت بزرگ تولید کننده مواد شیمیایی در ایالات متحده، و شرکت بی پی است، که توزیع و بازاریابی بیوبوتانول مخلوط با بنزین را بر عهده دارد. بیوبوتانول، علاوه بر میزان بالای تولید انرژی، قابل توزیع از طریق لوله های موجود است، در حالی که اتانول این قابلیت را ندارد. و می توان آن را از انواع محصولات گیاهی، مانند گندم، ذرت، نیشکر، و دیگر نباتات گرفت. میشل ریردون، یکی از سخنگویان دوپون می گوید، "اقتصاد های محلی دارای منابع نباتی گوناگون هستند، و این فناوری قابلیت انطباق با امکانات آن ها را دارا می باشد. و در ضمن، بازار های تازه ای برای محصولات کشاورزی عمده نیز فراهم خواهد نمود . "
اهداف دوپون، یک استراتژی سه بخشی را در بر می گیرد: اول، بهبود تولید اتانول عادی از طریق ایجاد ذرت های پیوندی جدید، که قادر به تولید محصول بیشتر در هر هکتار زمین باشد. پژوهش های این شرکت در زمینه ذرت پیوندی ، در ایالات متحده و سایر کشور ها در جریان است.
دوم، دوپون در صدد ایجاد یک فرایند جدید در تولید سوخت بیولوژیکی سلولزی می باشد که از طریق آن بتواند از همه قسمت های گیاه برای تولید اتانول استفاده نماید. امروزه، اتانول با استفاده از فقط دانه ذرت به دست می آید. و بخش های دیگر گیاه، یعنی برگ ها، ساقه و چوب آن، بعد از برداشت محصول روی زمین برجای مانده و قابلیت تبدیل به اتانول را ندارد. اما فرایند سلولزی جدید دوپون قادر است تمامی بخش های گیاه ذرت را به سوخت تبدیل نماید.
در ماه مارس، وزارت نیروی آمریکا، به منظور تسریع در ساخت یک پالایشگاه بیولوژیکی در مقیاس تجاری در آیوا، با استفاده از فناوری سلولزی دوپون، مبلغ ۸۰ میلیون دلار در اختیار شرکت های بروین قرار داد. بروین، بزرگترین تولید کننده اتانول خشک در ایالات متحده است که دوپون مجوز تجاری کردن این فرایند جدید را به آن اعطا نموده است.
بخش سوم استراتژی دوپون، تولید سوخت های بیولوژیکی پیشرفته با کارایی تجاری بیشتر است، که قادر به کاهش گاز های گلخانه ای نیز باشند. اولین محصول از این دسته از محصولات، یعنی بیوبوتانول، درست هم زمان با برگزاری اجلاس قدرت های بزرگ اقتصادی در مورد امنیت انرژی و تغییر آب و هوا، با میزبانی پرزیدنت بوش، در روز های ۲۷ و ۲۸ سپتامبر در واشنگتن، در اختیار مصرف کنندگان انگلیسی قرار می گیرد .
از تأثیر اولیه بیوبوتانول بر تغییر آب و هوا هنوز اطلاع دقیقی در دسترس نیست زیرا این امر به استفاده بی پی از میزان مخلوط بنزین و بیوبوتانول در سوخت بستگی خواهد داشت . آنتون اعتقاد دارد که در مرحله اولیه، سوخت به دست آمده احتمالا ً حاوی ۱۶ درصد بیوبوتانول و ۸۴ درصد بنزین خواهد بود. او می گوید، "اگر ما ۱۶ درصد از بنزین را با بیوبوتانول جایگزین کنیم، قاعد تا ً باید در انتشار کربن هم ۱۶ درصد کاهش داشته باشیم. ما از میزان دقیق آن هنوز مطمئن نیستیم، اما این سوخت حاوی کربن کمتر بوده و این همان چیزی است که ما به دنبالش هستیم."
این که دوپون سوخت بیوبونانول را بعد از بریتانیا به کجا خواهد برد، موضوع بحث در شرکت و در میان شرکای آن است. اگر معرفی و بازده این سوخت با موفقیت همراه باشد، آنتون معتقد است که مورد توجه کشور هایی که وارد کننده مقادیر قابل ملاحظه نفت بوده، و در عین حال دارای محصولات متنوع کشاورزی قابل تبدیل به بیوبوتانول هستند، قرار خواهد گرفت. با این که ذرت در ایالات متحده به فراوانی یافت می شود، آنتون از محصول دیگری هم یاد می کند که مورد توجه شرکت دوپون قرار دارد، و آن نیشکر است.
به لحاظ تغییرات آب و هوا، نیشکر محصول پراهمیتی در تولید بیوبوتانول محسوب می شود. نیشکر، از محصولات دیگر کشاورزی، به استثنای مراتع، به مواد شیمیایی کمتری نیاز دارد، و برگ های پهن آن قادر به جذب مقادیر بیشتری مونوکسید کربن می باشند، که یکی دیگر از انواع گاز های گلخانه ای در ارتباط با تغییر آب و هواست. نیشکر در کشور هایی به عمل می آید که دارای آب و هوای گرم هستند، مانند برزیل، هند، چین و سایر کشور های آمریکای لاتین، که برخی از آن ها از بزرگترین وارد کنندگان نفت می باشند.
● بیودیزل
نیاز روز افزون جهان به منابع جدید انرژی به ویژه در بخش حمل و نقل، امروزه یکی از مشکلات اساسی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. به عبارتی این مشکل همانند دهه های گذشته، تنها به کشورهای وارد کننده نفت اختصاص ندارد و حتی تولید کنندگان بزرگ نفت از جمله کشور ما با مشکلات متعددی در زمینه تهیه سوخت رو به رو است. کمبود و یا به عبارتی کاهش ظرفیت پالایشی در جهان، یکی از عوامل بروز این مشکلات است، اما موضوع به همین جا ختم نمی شود، زیرا آلودگی ناشی از سوخت های فسیلی و پایان پذیر بودن آنها نیز از دیگر عواملی است که بشر را به تلاش برای دستیابی به سوخت های جانشین برای این منابع واداشته است. "بیودیزل" سوختی جدید و تجدید پذیر است که استفاده از آن در بسیاری از کشورهای دنیا متداول است. برای پرداختن بیشتر به سوخت بیودیزل و زمینه هایی که برای تولید آن در کشور وجود دارد، با دکتر باقر مهاجرانی، رئیس پژوهشگاه شیمی و پتروشیمی صنعت نفت، گفت و گو کرده ایم که در پی می آید.
. این سوخت را می توان به راحتی با گازوییل مخلوط و در خودروهای گازوییل سوز استفاده کرد. ذرات معلق و هیدروکربن های نسوخته که از اگزوز خودروهای دیزلی خارج می شوند، سمی و سرطان زا هستند و تهدیدی برای سلامتی انسان ها به شمار می آیند. این در شرایطی است که نتایج مثبت استفاده از بیودیزل در کاهش سمیت و آلودگی هوا از سوی ارگان ها و سازمان های معتبر جهانی تایید شده است. برای مثال، گیاه سویا Co۲ هوا را جذب می کند و پس از استخراج روغن از دانه های سویا، به بیودیزل تبدیل می شود. سوختن این ماده، Co۲ تولید می کند و Co۲ تولید شده به وسیله گیاهی که سوخت از آن تهیه شده است، باز جذب می شود. این چرخه هیچ دی اکسید کربنی وارد طبیعت نمی کند. - به قابلیت مخلوط کردن این سوخت با گازوییل اشاره کردید. این کار چه خاصیتی دارد؟ نتایج تحقیقات نشان داده است که اگر ۲۰ درصد باک خودرو را با بیودیزل پر کنیم، هیچ نیازی به تغییر سیستم احتراق یا تغییر قطعات خودرو ها نیست و می توان این سوخت را بدون هیچ اشکالی در موتورهای امروزی مصرف کرد. -اضافه کردن این میزان از بیودیزل چه ویژگی هایی را در گازوییل مصرفی ایجاد می کند؟ طبیعی است که پر کردن ۲۰ درصد از باک خودرو با این ماده به همین مقدار از آلاینده هایی مانند دی اکسید کربن، هیدروکربن ها و منواکسیدکربن می کاهد، اما در مورد گوگرد این مقدار حتی قابل توجه تر است؛ چنان که گوگردی که از این سوخت حاصل می شود، ۱۵ درصد و تقریبا غیرقابل اندازه گیری است؛ بنا بر این دست کم برای کاهش گوگرد در سوخت دیزل می توان از مخلوط بیودیزل و گازوییل استفاده کرد. علاوه بر اینها، استفاده از مخلوط بیودیزل و گازوییل سبب حذف دود متراکم و سیاه حاصل از سوخت خودروهای دیزلی خواهد شد. حتی بویی که از سوختن آن ایجاد می شود، شبیه بوی سیب زمینی سرخ کرده و ذرت بو داده است، یعنی به میزان چشمگیری بوی بد گازوییل را کاهش می دهد، اگر چه صد در صد حذف نمی کند. -در سطح جهانی تا چه اندازه روی این سوخت کار شده است؟ بر اساس تحقیقات ما آمریکا، آلمان و مالزی از جمله کشورهایی هستند که روی این سوخت کار کرده اند. این سوخت در آمریکا به عنوان یک سوخت جانشین برای موتورهای دیزلی به شدت مطرح است و سالانه ۳۰۰ میلیون گالن بیودیزل در این کشور تولید می شود، اما با افزایش درخواست برای این سوخت و ایجاد واحدهای صنعتی تولید کننده، قرار است میزان تولید این سوخت در آمریکا به ۶۰۰ میلیون گالن در سال برسد. در کشور آلمان نیز این سوخت در بسیاری از اتوبوس ها استفاده می شود. باید توجه داشته باشیم که گازوییلی که در آمریکا استفاده می شود، بسیار مرغوب تراز گازوییلی است که در کشور ما استفاده می شود. مقدار گوگرد در سوخت دیزلی حاصل از نفت خام در این کشور، کمتر از ۵۰۰ ppm و قرار است تا پایان سال ۲۰۰۶ این مقدار به ۱۵ ppm برسد. -آیا در ایران نیز می توانیم این سوخت را تولید کنیم؟ فناوری تولید این سوخت در کشور قابل دسترس است و تنها به توجه مسئولان و انجام سرمایه گذاری های لازم نیاز دارد. در پژوهشکده صنعت نفت نیز در این زمینه کارهایی انجام شده است. علاوه بر این، تولید این سوخت می تواند بخش کشاروزی را نیز به تحرک وادارد، زیرا این سوخت از روغن های گیاهی به دست می آید، پس با تولید آن نیاز بیشتری به کاشت دانه های گیاهی است که به اشتغالزایی در بخش کشاورزی کمک می کند. نکته مهم دیگر، امکان استفاده مجدد از روغن های گیاهی سوخته برای تولید بیودیزل است. از روغن های سوخته که در بسیاری جاها از جمله اغذیه فروشی ها به مقدار زیاد استفاده و در پایان روز دور ریخته می شوند، می توان در تولید بیودیزل استفاده کرد. یعنی همان کاری که اکنون در مورد روغن های صنعتی انجام می شود. در حال حاضر "واحدهای تصفیه روغن دوم"، روغن های مورد استفاده قرار گرفته در خودروها را پس از خریداری با کمک برخی مواد افزودنی به روغنی قابل استفاده تبدیل می کنند. به این ترتیب نه تنها این روغن ها بازیافت می شوند، بلکه از دور ریخته شدن آنها که آلودگی های زیست محیطی را در پی دارد، جلوگیری می شود. مواد اولیه این سوخت نیز کاملا در دسترس و قابل تهیه است. ضمن این که کشت دانه های روغنی و کارهای جنبی که در کنار آن ایجاد می شود، مانند بسته بندی و عرضه و تبدیل آنها به سوخت اشتغالزایی را نیز به همراه دارد. -آیا امکانات خاصی برای سوخت رسانی بیودیزل در جایگاه ها مورد نیاز است؟ خیر. هیچ گونه امکانات خاصی نیاز نیست. ضمن این که این سوخت، خاصیت تجزیه پذیری دارد و به همین دلیل حمل و نقل آن به آسانی بیشتر و بدون هراس از ایجاد آلودگی صورت گیرد، زیرا بیودیزل تجزیه می شود و به طبیعت برمی گردد. بیودیزل در قیاس با گازوییل حاصل از نفت خام، دوستدار طبیعت است و آلودگی کمتری ایجاد می کند. استفاده از این سوخت را هم می توان در بخش ها و جایگاه های خاصی شروع کرد. برای مثال در اتوبوس های شرکت های واحد یا در یک شهر، سپس آن را به سایر نقاط هم گسترش داد و عمومی تر کرد. -استفاده از بیودیزل چه تاثیری بر قطعات و عمر خودرو می گذارد؟ سوخت بیودیزل خاصیت روان کنندگی زیادی، تقریبا دو برابر سوخت های معمولی، دارد که دلیل آن ویسکوزیته بالای این سوخت است؛ بنا براین می تواند سبب افزایش عمر خودرو شود. صرفه جویی در مصرف سوخت را نیز به همراه دارد. حتی با اضافه کردن حدود۲ درصد بیودیزل به نفت سفید می توان خاصیت روان کنندگی آن را افزایش داد. -آیا نکته دیگر در مورد این سوخت هست که بخواهید توضیح دهید؟ در یک جمع بندی می توان گفت که استفاده از بیودیزل سبب وابسته نشدن به سوخت دیزل حاصل از نفت خام می شود. منابع هیدروکربوری، پایان پذیر هستند که تشکیل آنها میلیون ها سال زمان برده است و ما با مصرف آنها در واقع سرمایه هایی را از میان می بریم که تجدیدپذیر نیستند. حتی استفاده از مخلوط این سوخت با گازوییل نیز می تواند به کاهش ۲۰ درصدی مصرف گازوییل منجر شود. استفاده از بیودیزل، کاهش چشمگیر در میزان آلاینده ها را در پی دارد و به دلیل تجزیه پذیر بودن به راحتی در طبیعت جذب می شود و سمیت بسیار پایین این سوخت، کار کردن و حمل و نقل آن را آسان تر می کند. توجه به آنچه صنعت سبز یا شیمی سبز خوانده می شود و به کاهش آلودگی و صدمه به طبیعت کمک می کند، امروزه در بسیاری از کشورهای جهان مورد توجه است و ما نیز نباید در این زمینه عقب باشیم؛ چنان که امروزه با افزایش بهای بنزین و دیگر فرآورده های نفتی، مصرف سوخت هایی که از منابع گیاهی به دست می آید نیز، بسیار مورد توجه است
● بیودیزل چیست؟
بیودیزلترکیبی از روغن سویا، چربی حیوانی و روغن های نباتی است و می تواند هر نوع خودرویی را که با موتور دیزل کار می کند، به حرکت درآورد.حتی یک کامیون زباله که می تواند ۱۲ تن بار حمل کند، با استفاده از بیودیزل و بدون از دست دادن نیرو، حرکت می کند. چندتن از آتش نشانان شهر نیز مزایای استفاده از بیودیزلرا به عنوان یک منبع انرژی جایگزین توضیح دادند. راگنر، از ماموران آتش نشانی شهر فلگ استف ، گفت: یکی از دلایل استفاده از این نوع سوخت در خودروها ، کاهش انتشار گاز آلوده کننده از داخل موتور خودرو است. این در حالی است که قیمت یک گالن بیودیزل برای مصرف شخصی می تواند نسبتا" گران باشد. اگر بیودیزل از یک تهیه کننده این سوخت خریداری شود، قیمت آن در هر گالن بیش از دو دلار است. زمانی که رادلف دیزل در سال ۱۸۹۴ موتور دیزل را اختراع کرد از روغن بادام زمینی برای راه انداختن این موتور استفاده کرد. اما دیری نپائید که سوخت فسیلی جایگزین آن شد. امروزه نیز بیودیزل به عنوان یک سوخت جایگزین مورد استفاده قرار گرفته است. طبق اطلاعاتی که در نمایشگاه یادشده ارائه شد، بیودیزل تنها منبع سوخت است که مطابق با آزمایش استانداردهای خروج گاز "آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا" به عنوان سوخت جایگزین گازوئیل تائید شده است. در این آزمایش هرگونه ترکیب شیمیایی داخل سوخت و همچنین اثرات آن بر سلامتی انسان شامل حساسیت پوست و چشم بررسی می شود. اگر بیودیزل به عنوان یک سوخت جایگزین گازوئیل مورد استفاده قرار گیرد، میزان ابتلا به سرطان را تا ۹۰ درصد کاهش می دهد. سوخت گازوئیل مواد و گازهای سمی مانند آرسنیک، بنزن و فرمالادید منتشر می کند. درحالیکه اثرات گازهای سمی بیودیزل به مراتب پائین تر از گازهای حاصل از سوخت گازوئیل است.
همانگونه که گفته شد بیودیزل (منو اکلیل استر) یک سوخت گازوئیلی پاک است که از منابع طبیعی و قابل تجدید مانند روغنهای گیاهی ساخته میشود. بیودیزل درست مانند گازوئیل نفت در موتورهای احتراقی کار میکند و برای این کار اصولاً هیچگونه تغییر موتوری لازم نیست. بیودیزل، ظرفیت و دامنه کار گازوئیل را حفظ میکند.
استفاده از بیودیزل در یک موتور گازوئیلی معمولی منجر به کاهش اساسی هیدروکربنهای نسوخته، منواکسید کربن و ذرات معلق میشود. خروج اکسیدهای نیتروژن بسته به سیکل کاری و روشهای آزمایشی، کمی کاهش و یا افزایش مییابد. با بکاربردن این سوخت، از سهم کربن موجود در ذرات معلق کاسته میشود (چون اکسیژن موجود در بیودیزل احتراق کامل به CO۲ را ممکن میسازد).
بخش سولفات از بین میرود (زیرا در این سوخت اصلاً سولفور وجود ندارد) اما قسمتی محلول یا هیدروکربن به همان صورت باقی میماند یا افزایش پیدا میکند، بنابراین بیودیزل باتکنولوژی جدیدی مانند کاتالیستها (که از ذرات محلول گازوئیل میکاهند نه کربن جامد) وEGR (با کربن کمتر عمر موتور بیشتر میشود) بسیار خوب کار میکند.ویژگیهای شیمیایی: ویژگیهای فیزیکی بیودیزل بسیار شبیه گازوئیل معمولی است. با این حال،ویژگیهای خروجیهای اگزوز بیودیزل بهتر از گازوئیل معمولی است
● ویژگیهای فیزیکی بیودیزل
▪ وزن مخصوص ۸۸/۰
▪ ویسکوزیته ۲۰ درجه سلسیوس (سانتی استوک) ۵/۷
▪ عدد ستان(اندیس ستان) ۴۹
▪ نقطه اتصال فیلتر سرد(درجه سلسیوس) ۱۲-
▪ ارزش حرارتی خالص (کیلوژول در لیتر) ۳۳۳۰۰
● بیودیزل چگونه ساخته میشود؟
بیودیزل را میتوان از روغنهای گیاهی تازه و یا مستعمل و چربی حیوانات تولید کرد. این گازوئیل از منابع داخلی قابل تجدید بوجود میآید. این سوخت، قابل تجزیه بیولوژیکی است و هنگامیکه بعنوان یک جزء ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرد، نیازمند حداقل تغییرات در موتور است و نسبت به گازوئیلی که جایگزینش میشود، سوختی پاک است.روغنهای گیاهی میتوانند برای تولید ترکیبات شیمیائی- که استر خوانده میشوند- ، با یک الکل (معمولاً متانول) ترکیب شوند. زمانیکه این استرها به منظور سوخت مورد استفاده قرار میگیرند،بیودیزل خوانده شوند. گلیسیرول (که در داروسازی و تولید لوازم آرایش نیز مورد استفاده قرار میگیرد) به عنوان یک محصول فرعی تولید میشود اخیراً بیودیزل طی فرایندی با نام Transesterification تولید می شود.
در این فرآیند ابتدا روغن گیاهی( یا چربی حیوانی) از فیلتر عبور داده میشود، سپس برای از بین بردن اسیدهای چرب آزاد،با قلیا فرآیند میگردد؛ بعد با یک الکل (معمولاً متانول) و یک کاتالیزور (معمولاً هیدروکسید سدیم یا پتاسیم) ترکیب میشود. تری گلیسریدهای روغن برای تشکیل استرها و گلیسرول واکنش شیمیایی انجام میدهند و بعداً از یکدیگر جدا شده و مورد تصفیه قرار میگیرند. بیشتر تمایلاتی که امروز برای تولید بیودیزل وجود دارد ناشی از ظرفیت بسیار بالای تولید سویا،تولیدات مازاد و کاهش قیمتها است. متیل سویات، یا سوی دیزل که از واکنش متانول با روغن سویا حاصل میشود، اصلیترین شکل بیودیزل در آمریکاست.
چربیهای بلااستفاده حیوانی و روغن سوخته ( که بعنوان ” شبه گریس“ شناخته میشوند) نیز منابع و ذخایر خوبی هستند. این منابع از روغن سویا ارزانترند و به عنوان راهی برای کاهش هزینههای تامین مواد اولیه در نظر گرفته میشوند. بادام زمینی، پنبه دانه، گل آفتاب گردان و کنولا (گونهای از دانه شلغم روغنی) نیز از منابع روغنی دیگرند. استرهایی که از هر یک از این منابع ساخته شدهاند گرچه شاید در میزان انرژی عدد ستان (مشابه اکتان بنزین) یا دیگر مشابهات فیزیکی کمی متفاوت باشند اما میتوانند با موفقیت در موتورهای گازوئیلی مورد استفاده قرار گیرند.
به عبارت دیگربیودیزل بواسطه یک واکنش شیمیایی تولید می شود که ترنس استریفیکاسیون یا تغییر استری نام دارد. این واکنش اسید چرب های زنجیر بلند را تغییر داده و به استرهای منوآلکیل تبدیل می کند. معمولاً در علم شیمی، بیودیزل را متیل استرهای اسید چرب تعریف می کنند. روغن های گیاهی را می توان توسط حرارت و متانل آب گرفته و همچنین یک اسید یا یک معرف دیگر به عنوان کاتالیزور، ترنس استری کرد.قابل ذکر است که کاتالیزور جهت افزایش سرعت واکنش و بهبود محصول تولیدی بکار می رود. در واکنش ترنس استریفیکاسیونی کاربرد متانل بدین دلیل است که تعادل واکنش را به سمت راست سوق داده و متیل استر بیشتری تولید گردد که محصول مورد نظر می باشد. چندین متغییر می توانند در این واکنش اعمال گردند که شامل نوع کاتالیزور(آلکالین- اسید یا آنزیم)، نسبت مولی روغن گیاهی/الکل، دما، میزان خلوص واکنش(بخصوص مقدار آب در واکنش)، مقدار اسید چربهای آزاد، و... که همگی در میزان ماده تولیدی و موازنه واکنش موثرند. روش تولید بیودیزل بدون کمک کاتالیزورها، توسط متانل انفجاری(supercritical methanol)، توسعه زیادی داشته است زیرا واکنش ساده و پرمحصولی می باشد، به دلیل اینکه همزمان با ترنس استریفیکاسیون تری گلسیریدها، متیل استریفیکاسیون اسیدهای چرب نیز روی می دهد. در روش کاتالیزوری ترنس استریفیکاسیون انفجاری، محصول تولیدی می تواند تا ۶۰-۹۰% در دقیقه افزایش یابد.
● بازار بیودیزل
بیودیزل سوختی تقریباً ناشناخته است و برای رسیدن به استفاده تجاری گسترده، باید از موانع گوناگونی بگذرد. این سوخت میبایست قبل از هرگونه ورود به بازار، بر موانع نظارتی فائق آید و قیمت آن نیز رقابتی تر شود.به نقل از سازمان سوختهای طبیعی آمریکا، با انگیزه بالای دولت، تولید بیودیزل از دانههای روغنی میتواند به حدود ۲ میلیارد بشکه در سال برسد که این رقم حدود ۸ درصد مصرف بزرگراهی گازوئیل در اوایل این قرن است. بیودیزل با بازار کنونیاش احتمالاً به عنوان سوخت مورد استفاده در ناوگان اتوبوس و کامیونهای سنگین لحاظ میشود ( که در ابتدا به صورت ترکیب با گازوئیل فسیلی با استاندارد ۲۰ درصد است.) اخیراً، هر گالن متیل سویات بیش از ۲ دلار قیمت دارد و قیمت آن با گازوئیل که ۶۵ تا ۷۰ سنت درگالن است رقابت میکند. هزینههای تامین مواد اولیه علت ۹۰ درصد از هزینههای مستقیم تولیدند که هزینه سرمایه و برگشت سرمایه را نیز شامل میشوند به عنوان مثال، برای تولید یک گالن بیودیزل به ۷،۳ پوند روغن سویا نیاز داریم که قیمت آن حدود ۲۰ سنت برای هر پوند است.بنابراین فقط هزینههای تامین مواد برای تولید هر گالن متیل سویات، حداقل ۱،۵۰ دلار است که این رقم بدون احتساب هزینههای بازاریابی است.
تلاش میشود که با توسعه گیاههای پیوندی سویا که دارای روغن بیشتری هستند، بتوان این هزینهها را کاهش داد. برای مثال، دانههای سویا، حدودا ۲۰ درصد روغن دارند در حالیکه دیگر دانههای روغنی دارای بیش از ۵۰ درصد روغناند. ذخیره روغن دانههای شلغم روغنی اروپا که مورد استفاده قرار میگیرند حدوداً ۴۰ درصد است.
هم اکنون مالزی و برزیل بهترین گزینه برای تهیه و مصرف بیودیزل هستند. مالزی مستعد رشد بازار روغن نخل و برزیل مستعد برای روغن سویا است.
سوختهای بیودیزل، نتایج نامطلوبی هم در پی دارند. مثلا نابود شدن جنگل ها و مزارع، فرسایش خاک و البته تمام سیستم های کشت تک محصولی مشکلاتی به همراه دارند. کشت وسیع دانه هایی که سوخت بیودیزلی از آنها به دست می آید تبعاتی فرا تر از تاثیراتی که اکنون می شناسیم در پی دارد، از جمله از بین رفتن مزارع ( در مالزی و برزیل)، فرسایش خاک و صدمات ناشی از کشت پیاپی یک نوع بذر. با وجود این، در پایان این بحث، به این مسئله می پردازیم که در آینده تهیه سوختهای بیودیزیل، تا حدودی به بیابان زدایی نیز منجر خواهد شد .
تمام دانه های روغنی که بیش از ۱,۱۰۰ گونه اند در تولید سوختهای بیودیزل به کار برده می شوند. از جمله می توان سویا، آفتاب گردان، کانولا، خردل (کارشناسان آمریکا بر کشت خردل تاکید دارند) نخل، نارگیل، کافشه، شاهدانه، کاکتوس جاتروفا. چربی های حیوانی و روغن خوراکی استفاده شده رستوران ها نیز برای این کار مناسب است.
بهترین مواد اولیه تهیه سوخت، بسته به موقعیت جغرافیایی تغییر می کند. در آمریکا بهترین مواد، کانولا و خردل ( یا دانه های مشابه) و در مالزی و آسیا، نخل و نارگیل است. در آفریقا و هندوستان، گیاهانی، نظیر بوته های جاتروفا، به کار می آید که با استفاده از تکنیک های پیشرفته قابل تبدیل به سوخت باشد .
در سراسر جهان، اراضی کافی وجود دارد تا در سطح آنها دانه های روغنی کافی برای تامین سوخت مورد نیاز ماشین آلات و وسایط نقلیه کشت شود . با تکنیک های کشاورزی فعلی این قضیه صدق نخواهد کرد . اما آمریکایی ها معتقدند با روش آیش زمین، اختصاص و انحصار برخی زمین ها به کشت دانه های مورد نیاز و تغییر نوع بذر برخی مزرعه های کشت دانه های صادراتی، می توانیم حدود ۲۵ درصد از ۸۰ میلیارد گالن سوخت مورد نیاز کنونی را تامین کنیم. آمریکا شرایط مناسبی دارد. سایر کشورها توانایی تولید ۵ تا ۱۵ درصد دارند. اینک، از هر هکتار زمین، سالانه ۵۰ گالن سویا و ۲۰۰ گالن انواع خردل برداشت می شود. البته این میزان سوخت کمی است اما تراز انرژی این مقدار سوخت از نفت خام بالاتر است. از هر هکتار زمین، ۱۰۰۰ گالن سوخت بیودیزل به دست می آید. آمریکا تکنیکی در دست دارد که می تواند تمام ۵ –۴ کادریلیون BTU سوخت مورد نیاز را از ۱۰ درصد بیابان های سونوران استخراج کند. نواحی بیابانی خاورمیانه، چین، آفریقا و استرالیا نیز استعداد پذیرش تکنیک مشابه را دارند.
سوالی که مطرح است این است که صرفه اقتصادی این سوختها در مقایسه با سوخت نفتی چگونه است؟
با توجه به بازار کنونی می بایست ۳۰ تا ۵۰ درصد بهای خرده فروشی سوخت باشد اما این رقم موجهی نیست. تنها راه برای صرفه اقتصادی سوختهای بیودیزل این است که مانند سوخت نفتی از آن حمایت شود و سوبسید به آن تعلق بگیرد. در این صورت، بهای سوختهایی بیودیزل به نصف قیمت سوخت نفتی تقلیل می یابد.
بهای فعلی سوختهای بیودیزل بسیار نازل و حدود نیم میلیارد دلار است. اما پیش بینی می شود طی سه تا پنج سال آینده نرخ سوخت به طور تصاعدی افزایش یابد. اینک هر درصد ازاین سوختها مشمول یک پنی تخفیف مالیاتی می شود. یعنی وجود یک درصد سوخت با منشاء زیستی و ۹۹ درصد دیزل در هر گالن، باعث پایین آمدن یک پنی از قیمت آن می شود. این رقم بی تاثیر نیست ولی در ازای مساعدت های دولتی، سوبسید و امتیازات قانونی که صنعت سوخت نفتی دریافت می کند رقم ناچیزی است
● نظر منتقدان در مورد سوخت های زیستی
سوختهای زیستی نسبت به سوختهای فسیلی حداقل میزان انتشار گازهای گلخانه ای را تولید می کنند، به همین منظور در سالهای اخیر بسیاری از دانشمندان دنیا تحقیقاتی را برای روشهای موثر تولید این منابع جدید انرژی آغاز کرده اند.
این درحالی است که محققان موسسه تحقیقاتی Smithsonian Tropical که نتایج تحقیقات خود را در مجله "ساینس" منتشر کرده اند، نشان دادند که سوختهای زیستی می توانند در کنار تمام مزایایی که دارند از برخی جهات مضرتر از سوختهای فسیلی باشند.
این موسسه تحقیقاتی که مقر آن در پاناما است و تحقیقات خود را با حمایت مالی دولت سوئیس انجام داده است در این بررسی جدید با مطالعه تاثیرات ۲۶ سوخت زیستی روی کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و محیط زیست جهانی کشف کرد که محصولات مختلف تاثیرات گوناگونی روی این شاخصها برجای می گذارند.
به طوری که برای مثال سوختهای زیستی مشتق شده از ذرت آمریکایی، سویای برزیلی و روغن خرمای مالزیایی می توانند حتی از سوختهای فسیلی نیز تاثیرات مخرب تری روی افزایش گازهای گلخانه ای و محیط زیست جهانی داشته باشند.
این درحالی است ک سوختهایی که از محصولات پس مانده مثل روغن آشپزخانه تجدیدپذیر زیستی و یا اتانول گرفته شده از علف و یا تراشه های چوب تولید می شوند، بهترین تاثیر را روی محیط زیست دارند.
حدود ۳۰۰ کارشناس از قاره آفریقا و مناطقی دورتر از آمریکای لاتین و اروپا اوایل ماه جاری در پایتخت کشور “بورکینافاسو” در غرب آفریقا جمع شدند تا درباره نکات مثبت و منفی نسل سوخت زیستی در قاره آفریقا بحث و تبادل نظر کنند.
“پل گینیز” مدیر “موسسه بینالمللی مهندسی آب و محیط زیست” مستقر در اواگادوگو گفت، امروزه استفاده از سوختهای زیستی به عنوان یک راهحل عملی برای مقابله با مشکل گرانی روزافزون بهای نفت مطرح میشود.
به گفته او نسل سوختهای زیستی میتواند راه حلهایی را برای کاستن هزینههای حملونقل و کاهش ۳۰تا ۴۰درصدی مخارج انرژی در مناطق روستایی ارائه دهد.
وی تاکید کرد، نباید مزارع سوخت زیستی را رقیب کشتزارهایی برای تولید غذا و سایر انواع کشاورزی دانست.
اما “موسی حسن” مدیر “موسسه ملی تحقیقات کشاورزی” در نیجر، تاکید کرد آفریقا باید نسبت به توجه ناگهانی به سوختهای زیستی هشیار باشد.
وی گفت، آفریقا محل مطلوبی برای تولید سوختهای زیستی است. اما تولید این محصولات چه سودی برای این قاره دارد؟ آیا میتوان بدون به مخاطره انداختن تولید غذا، این محصولات را تولید کرد؟
“موریتسیو کوچی” از یک سازمان غیردولتی ایتالیایی که در زمینه انرژیهای قابل تجدید فعالیت میکند نیز مصرانه از مقامات آفریقایی خواست که در این خصوص محتاط باشند.
وی از اینکه کشورهای آفریقایی خطرات زیست محیطی مرتبط با تولید سوختهای زیستی و تهدیدات آنرا نسبت به امنیت غذا درک کردهاند، ابراز خوشحالی کرد.
“دانیل بالرینی” از یک موسسه فرانسوی تحقیقات توسعه انرژی زیستی گفت، پیشنهاد کرد که سوختهای زیستی برای برخی مصارف محدود در نظر گرفته شوند.
وی گفت، از سوختهای زیستی نباید برای حمل و نقل خودروها استفاده کرد برای مثال میتوان از این سوختها در موتور تراکتورها استفاده کرد.
بالرینی گفت تا زمانی که مشکل امنیت غذا وجود دارد، وی موافق استفاده از سوختهای زیستی در خودروها نیست.
برخی از دیگر کارشناسان بر این عقیدهاند که تقاضای روزافزون سوختهای زیستی که با گرانی سوختهای فسیلی ارتباط دارد، بر زندگی میلیونها نفر بویژه در قاره آفریقا، اثر جدی برجا میگذارد. قارهای که بهای غذا در آنجا بیش از قدرت خرید بسیاری از مردم آن است.
تقریبا در تمامی کشورهای افریقایی، قیمت مواد غذایی رو به افزایش است و تاکنون در غرب آفریقا که بیشترین شمار از فقیرترین کشورهای جهان در آنجا قرار دارند، در این خصوص، اعتراضات خشونتآمیزی بسیاری برپا شده است.
“جان زیگلر” کارشناس مستقل سازمان ملل در زمینه حق مردم برای غذا که از زمان ایجاد این سمت در سال ،۲۰۰۰در این پست قرار داشته است، به منظور متوقف کردن آنچه آن را “فاجعهای در حال رشد” برای مردم فقیر توصیف کرد، خواستار تعلیق پنج ساله تولید سوختهای زیستی شد.
وی گفت، تحقیقات علمی بسیار سریع در حال پیشرفت هستند و در عرض پنج سال امکان تولید سوخت زیستی و سوخت دیزل زیستی از زبالههای کشاورزی به جای استفاده از گندم، ذرت، نیشکر و سایر محصولات غذایی میسر خواهد شد.
معمولا اینگونه تلقی میشود که استفاده از سوختهای زیستی به جای بنزین در خودروها موجب کاهش انتشار دی اکسید کربن در هوا میشود با این وجود برخی دانشمندان میگویند که گازهای گلخانهای که در جریان تولید سوختهای زیستی منتشر میشوند، این فواید را خنثی میکند.
استفاده از محصولات غذایی برای تولید سوختهای زیستی به ویژه در برزیل و آمریکا ادامه داشته است.
مارس گذشته “جرج دبلیو بوش” رییس جمهوری آمریکا و “لوییز اینیاتسیو لولا داسیلوا” رییس جمهوری برزیل با امضای توافق نامهای کشورهای خود را به افزایش تولید اتانول متعهد کردند.
این رییس جمهوریها اعلام کردند که استفاده روز افزون از سوختهای جایگزین، میتواند به اشتغال بیشتر، محیط زیست پاکیزهتر و کاهش وابستگی به تغییرات ناگهانی بازار نفت منجر شود.
زیگلر این انگیزهها را مشروع و قانونی خواند اما گفت تبدیل صدها و صدها هزار تن ذرت، گندم، لوبیا و یا روغن نخل به سوخت کشاورزی قطعا برای مردم گرسنه مصیبت بار است.
وی گفت، بهای جهانی گندم در عرض یکسال دو برابر و قیمت ذرت چهار برابر شده است که این باعث میشود کشورهای فقیر به ویژه در آفریقا نتوانند بهای فزاینده مواد غذای وارداتی را که برای تغذیه مردمشان نیاز دارند، بپردازند.
وی افزود، همچنین مردم فقیر در این کشورها نمیتوانند قیمتهای سر به فلک کشیده غذاهایی را که وارد کشورشان میشود، بپردازند.
زیگلر در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت، بنابراین تخصیص زمینهای کشاورزی به تولید سوختهای زیستی جنایت علیه بشریت است.
وی گفت، برای مثال برای تولید حدود ۵۰لیتر اتانول به حدود ۲۳۰ کیلوگرم ذرت نیاز دارد که این مقدار، برابر مقدار غذای یک کودک زامبیایی یا مکزیکی در یک سال است.
زیگلر پروفسور جامعه شناسی در “دانشگاه ژنو” و “دانشگاه سوربن” در پاریس، روز پنجشنبه گزارشی به کمیته حقوق بشر “مجمع عمومی سازمان ملل” ارائه داد و اعلام کرد که اعمال یک تعلیق پنج ساله در زمینه تولید سوختهای زیستی زمان کافی را برای پیدایش فناوریهای جدید به منظور استفاده از محصولات جانبی کشاورزی به جای خود غذا برای تولید سوختهای زیستی مهیا میکند.
وی گفت، محققان در حال بررسی پس ماندههای محصولات مانند چوب ذرت، سبوس برنج و پوست موز هستند.
این پروفسور جامعه شناسی گفت، به نظر میرسد کشت “جاتروفا کورکس” ( ،(Jatropha Curcasبوتهای که دانههای بزرگ روغنی تولید میکند راه حل خوبی ارائه دهد زیرا این بوته میتواند در زمینهای بایر که معمولا برای محصولات غذایی مناسب نیستند، رشد کند
همچنین ، “مارک جکوبسون” یک دانشمند هوا شناس در “دانشگاه استنفورد” که سرپرستی یک تحقیق در زمینه اثرات سوختهای زیستی را بر عهده داشت گفت، مطالعات نشان میدهد اگر همه خودروهای سواری و کامیونها اتانولسوز شوند، مرگ و میرهای ناشی از هوا، برابر و یا بیشتر از زمانی خواهد بود که خودروها بنزینیباشند.
● تولید سوخت های زیستی و امنیت غذایی
همانگونه که گفته شد آمریکا بیشترین سطح زیرکشت خود را صرف تولید ذرت کرده است و طبق آمار فائو این کشور چیزی حدود ۴۲% از تولید جهانی ذرت را به خود اختصاص داده است سود حاصل از تولید اتانول از این گیاه موجب شده است که روند استفاده از ذرت برای تولید بیوسوخت هر ساله افزایش داشته باشد. این امر در مورد سایر گیاهان زراعی نیز صدق می کند. استفاده روزافزون از این محصولات برای تولید سوخت و کمبود آن در بازارهای بین المللی موجب افزایش شدید قیمت مواد غذایی شده و این امر خطرات شدیدی برای امنیت غذایی در کشورهای توسعه نیافته و فقیر ایجاد می کند، در انتهای سال ۲۰۰۷ فائو با ارائه گزارشی این خطر را به جامعه جهانی گوشزد نمود ودر مورد آن هشداری جدی به کشورهای تولید کننده سوخت های زیستی داد. به عنوان مثال می توان قیمت ذرت را در مکزیک و نیجریه اشاره کرد. قیمت این محصولات در فاصله سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ میلادی به ترتیب ۴۰۰ و ۷۰۰ درصد در کشورهای یاد شده افزایش یافت که این رقم خسارات جبران ناپذیری به اقتصاد و امنیت غذایی آن کشور وارد خواهد نمود.
الیاس رضاییانزاده
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست