آنفلوآنزای مرغی همچنان جهان را تهدید می کند

رئیس تازه سازمان بهداشت جهانی که دو هفته پیش کار خود را در این سمت آغاز کرد اخطار داده است که بیماری آنفلوآنزای مرغی همچنان جهان را تهدید می کند. «مارگارت چان» که خود متخصص آنفلوآنزای مرغی و اهل هنگ کنگ است، گفت که در پی یک وقفه چندماهه، بروز موارد آنفلوآنزای مرغی بار دیگر شروع شده و اینکه خطر این بیماری به خصوص برای کشورهای فقرزده بالاست. دکتر «چان» گفت که شمار موارد آنفلوآنزای مرغی در هفته های اخیر درحال افزایش بوده است. هنوز واکسنی برای مقابله با آنفلوآنزای مرغی تهیه نشده و داروهایی که برای درمان مبتلایان به این بیماری فراهم آورده شده ناکافی است. مقام های ویتنام ماه گذشته تایید کردند که نوع H۵N۱ ویروس آنفلوآنزای مرغی- که می تواند برای انسان مرگبار باشد- بار دیگر در طیور جنوب ویتنام پدیدار شده است.
«هانس ترودسون»، مدیر سازمان بهداشت جهانی در ویتنام، می گوید که شیوع آنفلوآنزای مرغی در این کشور خطرات زیادی را متوجه سلامت عمومی می کند. اگرچه این بیماری تاکنون در ایران مشاهده نشده یا گزارش نشده است اما به دلیل گسترش ارتباطات و مطلع شدن مردم از شیوع مجدد این بیماری در آسیا، آشنایی با این بیماری، علائم و راه های پیشگیری از آن می تواند موجب افزایش آگاهی و از بین رفتن ترس و وحشت بی مورد درباره آن شود.
طی قرن گذشته سه بار آنفلوآنزا جهانگیر شده است. در هر سه جهانگیری منشاء آن یک ویروس عامل آنفلوآنزای مرغی بوده است که با تغییراتی تبدیل به یک ویروس جدید شده و به سرعت در دنیا گسترش یافته و باعث مرگ میلیون ها انسان شده است. آنفلوآنزای مرغی از ویروس های اعضای خانواده آنفلوآنزا است. در این خانواده سه گروه A و B و C وجود دارد. گروه B و C فقط در انسان بیماری خفیفی ایجاد می کنند.
گروه A عامل تمام همه گیری های آنفلوآنزای انسانی و پرندگان است. بیماری آنفلوآنزای مرغی به دو نوع بیماری زای شدید و بیماری زای خفیف تقسیم می شود. نوع H۵N۱ که در حال حاضر باعث همه گیری در پرندگان و انسان شده است از نوع بیماری زای شدید است. قدرت ایجاد بیماری آنفلوآنزا در انسان، پرندگان و سایر حیوانات توسط ویروس های گروه A و همچنین داشتن ماده ژنتیکی قطعه باعث می شود طی تکثیر ویروس، نسل های کاملاً متفاوت از ویروس های اولیه ایجاد شود که این امر علت همه گیری های سالانه آنفلوآنزا در جوامع انسانی است. ویروس جدید برای دستگاه ایمنی افراد جامعه ناآشنا است و باعث ابتلای عده زیادی به بیماری و ایجاد همه گیری و گاهی جهانگیری آنفلوآنزا می شود.
● روش های انتقال بیماری آنفلوآنزای مرغی
آنفلوآنزای مرغی نوع H۵N۱ که از انواع با بیماری زایی شدید است، از طرق مختلفی همچون پرنده به پرنده، پرنده به انسان، محیط به انسان و انسان به انسان می تواند انتقال یابد.
● انتقال از پرنده به پرنده
پرندگان وحشی و آبزی به خصوص اردک وقتی دچار این بیماری می شوند علائم را نشان نمی دهند و ناقل سالم بیماری هستند ولی مرغ و خروس شدیداً مستعد ابتلا به بیماری آنفلوآنزای مرغی هستند. ترشحات بدن پرنده مثل بزاق و مدفوع به شدت عفونی است بنابراین بیماری به راحتی در جریان تماس مستقیم پرندگان وحشی با پرندگان اهلی و خانگی و یا از طریق آلودگی آب آشامیدنی پرندگان اهلی به فضولات پرندگان وحشی منتقل می شود. از این جهت توصیه می شود در طول زمانی که خطر همه گیری آنفلوآنزای مرغی وجود دارد، در نواحی روستایی پرندگان خانگی در قفس نگهداری شوند و از آبخوری های بهداشتی داخل قفس استفاده شود.
● انتقال از حیوان به انسان
اولین بار ابتلای انسان به آنفلوآنزای مرغی در سال ۱۹۹۷ در جریان همه گیری آنفلوآنزای مرغی در هنگ کنگ مشاهده شد. افراد دارای تماس نزدیک با پرندگان از قبیل نگهداری، فروش پرنده، بازی با پرنده، کارکنان مرغداری ها، بریدن سر پرنده و... دچار این بیماری شدند. راه انتقال در این تماس ها قطرات تنفسی آلوده است که در سطح مخاط چشم و بینی و دهان قرار می گیرد و باعث آلودگی می شود.
البته باید یادآور شد که در میان میلیون ها پرنده مبتلا، فقط هجده نفر در هنگ کنگ دچار این بیماری شدند و این بیانگر این نکته است که انتقال از پرنده به انسان به راحتی اتفاق نمی افتد. نکته بسیار مهم دیگر آن است که تاکنون هیچ مدرکی دال بر اینکه خوردن گوشت و تخم مرغ پرندگان مبتلا مخصوصاً گوشت و تخم مرغ کاملاً پخته شده باعث انتقال بیماری شده باشد به دست نیامده است و تنها راه انتقال بیماری از پرندگان به انسان تماس نزدیک و طولانی مدت انسان با پرنده است.
● انتقال انسان به انسان
گزارشاتی دال بر انتقال انسان به انسان آنفلوآنزای مرغی وجود دارد و در حال حاضر این امر مسلم شده است که افرادی که در تماس نزدیک با فرد مبتلا به آنفلوآنزای مرغی قرار دارند، می توانند مبتلا به بیماری شوند، هر چند با پرنده مبتلا تماس نداشته اند.
● انتقال از محیط به انسان
از آنجایی که ویروس آنفلوآنزای مرغی به مدت طولانی در محیط باقی می ماند، احتمال انتقال به انسان در جریان خوردن آب آلوده یا خودتلقیحی از طریق تماس دست آلوده با چشم یا بینی وجود دارد. به طور کلی ویروس در شرایط مرطوب و خنک قادر است تا چندین هفته در محیط زنده بماند.
● علائم بیماری آنفلوآنزای مرغی H۵N۱
علائم بیماری در پرندگان شامل علائم تنفسی، گوارشی و تکمیل کننده آن سیاه شدن تاج و ریش و ساق پا است. این علائم در پرندگان اهلی که بسیار مستعد ابتلا به آنفلوآنزای مرغی هستند مشاهده می شود ولی پرندگان وحشی مهاجر و پرندگان آبزی اغلب با وجود آلوده بودن به بیماری سالم هستند و علائمی را نشان نمی دهند.
● علائم بیماری آنفلوآنزای مرغی در انسان
دوره کمون این بیماری ۲ تا ۴ روز و گاهی تا ۸ روز بعد از برخورد با ویروس است. علائم بیماری شامل تب بالای ۳۸ درجه سانتی گراد، سردرد، کوفتگی بدن، درد عضلانی، سرفه و گاهی نیز اسهال، تهوع، استفراغ، درد شکم و خونریزی لثه است که البته این علائم اخیر در درصد کمی از مبتلایان مشاهده می شود. احتمال مرگ ومیر در این بیماری بالا است. نکته قابل توجه آن است که بیماری اکثراً در شیرخواران و کودکان کم سن و سال مشاهده می شود.
● اقدامات درمانی در بیماری آنفلوآنزای مرغی
همه مبتلایان به آنفلوآنزای مرغی باید بستری شوند تا کاملاً تحت نظر باشند. علاوه بر فرد بیمار باید خانواده وی نیز در مورد اقدامات لازم بهداشتی و کنترل عفونت آموزش داده شوند. تنها داروی این بیماری، داروی ضدویروسی اوسلتا مویر است که به شکل خوراکی تجویز می شود.
● اقدامات لازم جهت پیشگیری از آنفلوآنزای مرغی
از آنجایی که تاکنون برای آنفلوآنزای مرغی نوع شایع آن (H۵N۱) واکسنی تولید نشده است، اقدامات کنترلی صرفاً شامل کنترل ارتباط انسان با پرنده و محصولات پرندگان و رعایت بهداشت فردی برای کنترل بیماری است. شاید برای شما این سوال مطرح باشد که تزریق واکسن آنفلوآنزای انسانی ویژه سال که در شروع فصل پاییز ارائه می شود، آیا در پیشگیری از آنفلوآنزای مرغی موثر است یا خیر؟
در پاسخ باید گفت با وجودی که دو ویروس آنفلوآنزای مرغی و آنفلوآنزای انسانی هر دو از یک خانواده هستند ولی ویژگی این ویروس ها که تغییرپذیری مداوم ساختمان سطحی آنها است باعث شده حتی واکسن آنفلوآنزای انسانی نیز سالانه تغییر کند و واکسن امسال برای سال آینده کارایی نداشته باشد. استفاده از واکسن آنفلوآنزای انسانی موجود مانع از ابتلا به آنفلوآنزای مرغی نمی شود ولی توصیه شده است افرادی که در تماس نزدیک با پرندگان هستند همچون کارکنان مرغداری ها و همچنین پرسنل کادر بهداشتی طی دوره همه گیری آنفلوآنزای مرغی این واکسن را دریافت کنند. چرا که استفاده از واکسن آنفلوآنزای انسانی موجود، مانع از ابتلای همزمان آنفلوآنزای انسانی و آنفلوآنزای مرغی و کاهش احتمال ترکیب دو ویروس و ایجاد ویروس جدید می شود.
● نکات مهم برای افراد جامعه جهت کنترل عفونت آنفلوآنزای مرغی
▪ عدم تماس با پرندگان حتی پرندگان به ظاهر سالم. (پرندگان وحشی و مهاجر اغلب ناقل سالم ویروس هستند)
▪ در صورت تماس با پرنده دست های خود را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه با آب و صابون بشویند.
▪ برای ضدعفونی کردن وسایل آلوده به خون و ترشحات بدن ماکیان آلوده از سفیدکننده های خانگی (یک درصد) و برای ضدعفونی کردن سطوح فلزی از الکل ۷۰ درصد استفاده شود.
▪ در صورت نگهداری پرندگان اهلی، پرندگان را در قفس نگهداری کرده و از ظروف آبخوری بهداشتی برای آنها استفاده شود.
▪ از مصرف مرغ و تخم مرغ آلوده به فضولات مرغ خودداری کنند.
▪ فروشندگان از عرضه گوشت مرغ در کنار گوشت قرمز خودداری کنند.
▪ عدم استفاده از تخم مرغ های شکسته در خانه و در شیرینی پزی ها.
▪ خانم های خانه دار برای پاک کردن مرغ از دستکش استفاده کرده و بعد از تمام شدن کار دست ها را با صابون بشویند.
▪ پس از پاک کردن مرغ، کارد و تخته و ظروف مصرفی را با سفیدکننده های خانگی ضدعفونی کنند.
▪ جلوگیری از آلودگی مخاط بینی و چشم با ترشحات و فضولات پرندگان.
● احتیاط های لازم جهت پیشگیری برای مسافران
مسافرانی که قصد سفر به مناطق آلوده را دارند باید به نکات زیر توجه کنند؛
▪ از سفرهای غیرضروری به نواحی آلوده خودداری کنند.
▪ باید حداقل دو هفته قبل از سفر با واکسن آنفلوآنزای انسانی همان سال واکسینه شوند. (استفاده از واکسن آنفلوآنزای انسانی موجود مانع از ابتلا به بیماری آنفلوآنزای مرغی نمی شود، بلکه استفاده از واکسن مانع از ابتلای همزمان آنفلوآنزای انسانی و آنفلوآنزای مرغی و کاهش احتمال ترکیب دو ویروس و ایجاد ویروس جدید می شود.)
▪ مسافران باید از هرگونه تماس مستقیم با پرندگان مثل مرغ و خروس و اردک و غاز حتی پرنده به ظاهر سالم خودداری کرده و از حضور در بازارهای مرغ زنده و مرغداری ها خودداری کنند.
▪ رعایت بهداشت فردی و شست وشوی دست ها با آب و صابون.
▪ خودداری از مصرف غذاهای نیمه پخته گوشت ماکیان و تخم مرغ نیم پز. (ویروس آنفلوآنزا در ۷۰ درجه سانتی گراد نابود می شود. بنابراین تخم مرغ نیم پز می تواند آلوده باشد.)
▪ در صورتی که مرغ و گوشت خام مرغ را برای پخت و پز استفاده می کنند از دستکش استفاده کرده و بعد از اتمام کار دست ها را با آب و صابون بشویند.
▪ در صورتی که تا ۱۰ روز بعد از بازگشت از منطقه آلوده، علائم تب و نشانه های تنفسی در آنها ظاهر شود، حتماً به پزشک مراجعه کرده و در مورد سفر خود اطلاع داده و مشورت کنند.
● اقدامات لازم جهت پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزای مرغی نوع H۵N۱ در مسافرت های هوایی
▪ مسافرانی که از یک منطقه آلوده به آنفلوآنزای مرغی مسافرت می کنند و دچار تب و بیماری تنفسی در هواپیما می شوند باید از بقیه مسافران جدا شوند و تا حد امکان با ماسک جلوی دهان و بینی خود را بپوشانند.
▪ خدمه پرواز باید هنگام تماس مستقیم با فرد مبتلا از دستکش استفاده کنند ولی باید توجه داشت که مهمترین اصل در پیشگیری شستن دست ها است و پوشیدن دستکش نباید جایگزین شستن دست شود.
▪ در صورت مشاهده فرد دارای علائم فوق، کاپیتان پرواز باید مراتب بیماری را به نزدیک ترین محل قرنطینه گزارش کند و زمانی که هواپیما فرود آمد سریعاً با هماهنگی مسوولان مراکز پزشکی بیمار را به آن مرکز منتقل کنند.

فاطمه جهانبخش

منبع : روزنامه اعتماد