اسهال

● بیماری اسهال
اسهال بیماری بسیار خطرناکی است و یکی از عوامل مهم مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال در کشور ما می باشد. مهمترین علت مرگ ومیر ناشی از اسهال از دست دادن آب و املاح بدن است . اسهال همچنین یکی از عوامل مهم تاخیر رشد جسمی در کودکان ، سوء تغذیه و مستعد شدن در برابر سایر بیماریها است.
به دفع سه باریا بیشتر مدفوع ابکی و یا شل در شبانه روز ،اسهال می گویند . شیر خواری که فقط از شیر مادر تغذیه میشود،مدفوع نرمتر از حد عادی دارد و ممکن است روزانه ، چندین بار مدفوع نرم و نیمه آبکی دفع نماید که طبیعی است . در این شیر خواران ،اسهال به افزایش تعداد دفعات دفع و آبکی بودن مدفون ،بطوری که با دیگر مواقع فرق داشته باشد ، گفته می شود .
● مهمترین راه های پیشگیری از اسهال
▪ تغذیه با شیر مادر
مواد موجود در شیر مادر به مقاومت بدن در مقابل اسهال و سایر بیماریها کمک می کند.کودکی که در شش ماه اول زندگی ، فقط با شیر مادر تغذیه می شود ،کمتر به اسهال مبتلا میشود ودر صورت ابتلا شدت بیماری کمتر است .
استفاده از شیشه ،سر پستانک و یا پستانک به دلیل احتمال آلودگی ، میتواند موجب بروز اسهال گردد.
بنابراین اگر برای تغذیه کودک از شیر خشک یا شیر گاو استفاده می کنید، بهتر است بجای شیشه و سر پستانک ،از فنجان یا قاشق استفاده شود. در شش ماهه دوم زندگی کودک و پس از شروع غذای کمکی ،خطرابتلا به اسهال شدید ومرگ بر اثر اسهال را کاهش می دهد.
▪ رعایت بهداشت در هنگام تهیه و خوراندن غذای کودک
ـ قبل از تهیه غذاو قبل از غذا دادن به کودک ،دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
ـ غذای کودک را خوب بپزید و حتی الامکان غذای کودک را تازه تهیه کنید. غذای اضافی را در یخچال نگه داریدو قبل از مصرف ، آن را کاملا گرم نمایید.
ـ برای تهیه غذا یا خوراندن آن ،از ظروف تمیز و بهداشتی استفاده کنید .
▪ استفاده از توالت بهداشتی
ورود میکروب موجود در مدفوع به دهان ، باعث اسهال می شود، بنابراین یکی از اقدامات برای پیشگیری از انتشار میکروب ، استفاده از توالت بهداشتی است .
برخلاف باور عمومی ، مدفوع کودکان خردسال ، به مراتب آلوده تر از مدفوع بزرگسالان است ،لذا کودکان نیز باید از توالت های بهداشتی استفاده کنند.
بعد از تمیز کردن کودکی که مدفوع کرده است و بعد از رفتن به توالت ،دستهای خود را کاملا با آب و صابون بشویید.
▪ استفاده از آب آشامیدنی سالم
استفاده از آب آلوده ، باعث اسهال میشود .خانواده هایی که از آب بهداشتی سالم استفاده می کنند کمتر دچار بیماری می شوند. آب لوله کشی سالمترین آب آشامیدنی است .در صورتی که به آب آشامیدنی دسترسی ندارید، میتوانید با جوشاندن آباز ابتلا به اسهال پیشگیری کنید .
▪ دفع صحیح زباله
میکروبها توسط مگس پخش می شوند.پس مانده های غذا ،اشغال،میوه و سبزی های مانده محیط مناسبی برای تجمع مگس ها هستند. زباله های خانگی را باید در پلاستیک مخصوص زباله جمع آوری و حمل کرد.
▪ ایمن سازی کودک علیه سرخک
اسهال واسهال خونی در کودکان مبتلا به سرخک و آنهایی که در طی چهار هفته گذشته سرخک داشته اند ،شایعتر و شدیدتر است.
▪ تغذیه مناسب
سوء تغذیه کودک ،وی را مستعد ابتلاء به اسهال مینمایدو همچنین شدت و مدت اسهال در این کودکان بیشتر است . ضمنا توجه به وضعیت تغذیه کودک در دوران ابتلا به اسهال ،می تواند از شدت بیماری بکاهدو بهبود وی را تسریع نماید. این تصور که باید تغذیه در جریان اسهال کاهش یابد ویا قطع شود ، کاملا نادرست است .
● سه قانون اصلی مراقبت از کودک مبتلا به اسهال در منزل
اگر کودک شما دچار اسهال گردید ،برای بهبود سریعتر وی و پیشگیری از کمبود آب و املاح ، اقدامات زیر را انجام دهید:
۱) برای پیشگیری از کم آبی به کودک بیشتر از قبل مایعات بنوشانید.
کودک مبتلا به اسهال ، برای جبران مایعاتی که از طریق مدفوع اسهالی و نیز استفراغ از دست میدهد، نیازمند مایعات بیشتری است .اگر سن کودک شما زیر شش ماه است و فقط از شیر مادر تغذیه می کند، افزایش دفعات تغذیه با شیر مادر میتواند آب دفع شده از بدن را جبران نماید.
اگر سن کودک بالای شش ماه است و تغذیه کمکی او را شروع کرده اید ،از مایعاتی نظیر لعاب برنج ، سوپ ، دوغ ، آر اس، استفاده نمایید. افزایش دفعات شیر دهی در اطن سن نیز می تواند کمبود آب بدن را جبران نماید. در صورتی که امکان دادن سایر مایعات در منزل نیست، از آب جوشیده شده استفاده نمایید .
استفاده از آب شیرین نظیر آب میوه های صنعتی ،چای خیلی شیرین و نوشابه های گاز دار اسهال را تشدید می کند.۲) به کودک مقدار زیادی غذای مقوی ، برای پیَشگیری از سوء تغذیه بدهید.
کودکی که در هنگام اسهال از غذا محروم می گردد، به سوء تغذیه دچار و اسهال وی شدیدتر و طولانی تر می شود .دادن مواد غذایی به کودک در هنگام اسهال ، به کم شدن اسهال او کمک می کند و وی را در مقابل اسهال ، مقاوم می نماید.
در کودک زیر ۶ماه که با شیر مادر تغذیه می شود،افزایش دفعات شیردهی ،علاوه بر تامین آب لازم،غذای مورد نیاز وی را نیز تامین می کند.
در تغذیه کودک بالای ۶ ماه ، با توجه به سن کودک می توان از مواد غذایی مختلف نظیر سبزی ها ،حبوبات و غلات ، گوشت یا ماهی ،تخم مرغ ولبنیات استفاده کرد.
۳) در صورت بروز علائم خطر در کودک ،وی را سریعا به مرکز بهداشتی درمانی ببرید.
▪ غذای کودک راخوب بپزید تا کاملا له وپخته شود زیرا این نوع غذارا ،کودک مبتلا به اسهال ،آسانتر هضم می کند.
▪ غذاهای پر حجم مثل میوه های پوست نکرده یا میوه های سفت وسخت ونیز دانه های حبوبات که دیر هضم هستند نباید به کودک داده شوند.
▪ کودک را به خوردن غذا تشویق نمائید .
▪ دفعات تغذیه کودک را ،درروز افزایش دهید(۶باردرروز)ولی حجم غذای هروعده را کم کنید .به این ترتیب ،کودک به راحتی می تواند غذای مصرفی را هضم وجذب نماید. برخی از کودکان دراین زمان بی اشتها می شوند وبرای خوردن ،حوصله مادر وابتکار وی لازم است.
▪ برای افزایش انرژی غذای کودک،یک یا دو قاشق چای خوری روغن ،به هروعده غذای وی اضافه نمایید.
▪ سوپهای خیلی رقیق ،جای غذای کودک را نمی گیرندوفقط برای رفع کمبود مایعات ، قابل مصرف می باشند.
● علائم خطر در زمان ابتلاء به اسهال
اگراسهال کودک در مدت ۳ روز بهبود نیافت ویا یکی از نشانه های:
▪ مدفوع خیلی آبکی
▪ استفراغ مکرر
▪ تشنگی شدید
▪ بی میلی به خوردن ونوشیدن
▪ تب
▪ مدفوع همراه با خون بروز کرد ،وی را هرچه سریعتر نزد کارکنان بهداشتی یا پزشک ببرید.
▪ طرز تهیه محلول ُا .آر .اس :
ـ برای تهیه محلول ُا .آر .اس اقدامات زیر را انجام دهید:
- دستهای خود را با آب وصابون بشوئید.
- یک بسته پودر رادر ظرف تمیز بریزید.
- یک لیتر آب آشامیدنی (چهارلیوان ۲۵۰ سی سی) راداخل ظرف بریزید وبا پودر ،مخلوط کنید تا کاملا حل شود.
بهتر است اول آب را بجوشانید وبگذارید سرد شود.اما اگر این امر امکان نداشت ،ازآب آشامیدنی تمیز استفاده کنید.
- هرروز باید محلول ُا .آر .اس تازه درظرف تمیز تهیه کرده و آن رادر یخچال ،خنک نگاه داشت وبه تدریج به کودک خوراند.هر مقدار محلولی که ازروز پیش باقی مانده ،باید دورریخته شود.
- اگر کودکی در هنگام خوردن محلول ُا .آر .اس ،شروع به استفراغ کند ،ده دقیقه صبر کنید و سپس محلول را به آهستگی به اوبدهید .به یاد داشته باشید که دادن محلول ُا .آر .اس به طور مرتب وبه مقدار کم (هریک تا دودقیقه یک قاشق چای خوری )دارای اهمیت است.
محلول ُا .آر .اس ،اسهال رامتوقف نمی کند اما کودک را قوی نگاه می دارد تا آنکه اسهال درعرض چند روز ،از بین برود
● تغذیه پس از بهبود اسهال :
تغذیه در تمام مدت ابتلابه انواع اسهال ،باید باحداکثر امکان ادامه یابد ودردوره نقاهت (پس از بهبود بیماری )نیز باید برای جلوگیری از اثرات نامطلوب آن ، افزایش یابد.
پس از قطع اسهال ، حداقل به مدت دو هفته ، یک یا دو وعده غذای بیشتر از معمول (با استفاده از همان غذاهای زمان اسهال که از نظر غذایی غنی هستند )به کودک خورانده شود.
● درمان اسهال در منزل
۱) دادن مایعات راافزایش دهید.
۲) غذای فراوان بدهید .
۳)درصورت مشاهده علائم خطر ،کودک را نزد کارکنان بهداشتی ببرید.
رای درمان اسهال ،از هیچ نوع دارویی نباید استفاده کرد مگر با توصیه پزشک.

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز