پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

تقدیر سلامت از کلیه خوانندگان


تقدیر سلامت از کلیه خوانندگان
دستگاه تصفیه خون. شاید این بهترین عبارتی باشد که برای توصیف کلیه به کار می‌رود. این عضو که به اندازه مشت بسته انسان است در هر ۵۰ دقیقه یک بار تمام خون را تصفیه و از مواد زاید پاکسازی می‌کند و در همین هنگام فشار خون و اسید و قلیای خون را کنترل می‌کند و عامل خون‌سازی می‌شود.می‌گویند با یک کلیه هم می‌توان زندگی کرد اما باید جانب احتیاط را داشت. درباره این عضو دوقلو بیشتر بدانیم...
در هر ده دقیقه حدود یک لیتر خون از کلیه‌ها می‌گذرد و کلیه‌ها تمام خون بدن را حدوداً هر ۵۰ دقیقه تصفیه می‌کنند. کلیه‌ها علاوه بر تصفیه خون، تولید ادرار و تامین آب کافی بافت‌های بدن، فشار خون و مقدار نمک‌های حیاتی در خون را نیز تنظیم می‌کنند. همچنین کلیه‌ها هورمونی به نام اریتروپویتین ترشح می‌کنند که تولید گلبول قرمز خون بدن را تحریک و کنترل می‌کند. علاوه بر آن، تعادل اسید و باز خون و مایعات بدن را هم تنظیم می‌کند. کلیه هر فردی حدود ۱۳ سانتی متر طول و ۸ سانتی متر عرض و ۳ سانتی متر قطر دارد. به قولی هر کلیه انسان بالغ به اندازه حدود یک دست مشت شده است. متوسط وزن کلیه در مردان نیز ۱۵۰ گرم و در زنان ۱۳۵ گرم است.
▪ علل سوزش ادرار: محرک‌‌های ادراری مانند غذاهای تند و ادویه دار، غذاهای اسیدی، کافئین مثلا مصرف قهوه و شکلات، آلرژی یا حساسیت به صابون‌ها و دستمال توالت معطر، حمام کف صابون، عفونت مجاری ادراری، بیماری‌های مقاربتی (سوزاک و کلامیدیا)، التهاب و عفونت مثانه و پیشابراه، عفونت، التهاب و یا سرطان پروستات، سنگ کلیه، عفونت قارچی
▪ علل تکرار ادرار: اضطراب، برودت محیط، مصرف زیاد مایعات، مصرف مدرها، الکل و کافئین، عفونت مجاری ادرار، التهاب مثانه، سنگ مثانه، دیابت، سرطان مثانه، سنگ کلیه، مشکلات کلیوی، التهاب و یا سرطان پروستات
▪ علل قطره قطره آمدن ادرار: سنگ کلیه، نوروپاتی یا آسیب عصبی مثانه، آسیب به نخاع، التهاب، تورم و یا سرطان پروستات، عفونت مجاری ادرار، تنگی و یا تومور پیشابراه، بی‌اختیاری ادرار، ضعف عضلات کف لگن، مصرف برخی داروها، چاقی.
ناهنجاری کلیه شایع‌ترین ناهنجاری در نوزادان است. متخصصان معتقدند در ایران به دلیل رواج ازدواج‌های فامیلی، بروز ناهنجاری کلیوی ارثی در نوزادان تازه متولد شده بعد از ناهنجاری جمجمه و ستون فقرات جزو شایع‌ترین ناهنجاری‌هاست.
اگر نوزادی تا ۲۴ ساعت بعد از تولد ادرار نکرد باید از نظر ناهنجاری‌های آناتومیک دستگاه ادراری بررسی شود.
ادرار نوزاد ممکن است به مقدار بسیار اندک قند یا پروتئین داشته باشد. سندرم آژنزی یا نبود دو طرفی کلیه یک مورد در هر ۳۰۰۰ تولد است. در نوزادی که آپلازی یک طرفه کلیه یک مورد در هر ۱۰۰۰ تولد زنده دیده می‌شود در جنس مذکر شایع‌تر است و معمولا کلیه چپ وجود ندارد. کلیه نعل اسبی ۱ مورد در هر ۵۰۰ تولد دیده می‌شود. کلیه نعل اسبی به نسبت یک مورد در هر چهارصد تولد زنده دیده می‌شود. این بیماری در جنس مذکر شایع‌تر است و به دلیل همراهی با بسیاری از ناهنجاری‌های مادرزادی که بعضی از آنها با حیات طولانی منافات دارند، در این افراد، تومور ویلمز ۲ تا ۸ برابر نسبت به سایر افراد بیشتر دیده می‌شود.
رنگ طبیعی ادرار زرد کم رنگ کهربایی است و منظره شفاف دارد. بیماری‌ها، مصـرف برخی داروها و میوه‌‌ها و رنگ‌های مصنوعی موجود در مواد غذایی و داروها می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. یک عامل تعیین‌کننده رنگ ادرار در افراد سالم میزان دریافت آب و مایعات است. هر قدر مصرف مایعات در شما بیشتر باشد ادرار نیز رقیق تر و کم رنگ‌تـر می‌شود.
در شکل مقابل ۷ رنگ ادرار را که بـیـانگر دریافت کافی مایعات است، مشاهده می‌کـنـیـد.
چنانچه رنـگ ادرار شـمـا پررنگ‌تـر از رنـگ شـماره ۳ باشد، معنی آن است که بدن شما دچار کم آبی است و باید آب بیشتری در طی روز بنوشید. ادرار تشکیل یافته است از: رنگدانه‌‌های ادرار + اسید اوریک (نوعی اسید ملایم با نـیـتـروژن بـالا) + اوره (مـاده اندکی چسـبـنـاک) که ۲ درصد ادرار را تشکیل می‌دهند + کراتی نین + گلبول‌ها یا سلول‌های سفید و به ندرت سلول‌های قرمز مرده + آب که ۹۵ درصد ادرار را تشکیل می‌دهد و الکترولیت‌ها یا املاح اضافی بدن
● رنگ‌های غیرطبیعی ادرار
▪ ادرار قرمز و صورتی و یا به رنگ چای: علت آن وجود خون در ادرار است و ممکن است به علت عفونت و التهاب پروستات در مردان، عفونت مثانه، فشار خون بالا، سنگ کلیه و مثانه، هموفیلی، سرطان مثانه یا کلیه و یا پروستات، صدمه و ضربه (شکستگی لگن و یا ضربه به کلیه و مثانه)، ابتلا به سل، وجود زردی یا یرقان، مصرف چغندر، شاه توت و مواد غذایی و قرص‌های حاوی رنگدانه‌‌های مصنوعی، مسمومیت با جیوه و سرب، وجود هموگلوبین، میوگلوبین یا همان رنگدانه عضلات و یا گلبول‌های قرمز در ادرار، مصرف برخی داروها (مانند ملین‌ها و یا ضد‌انعقاد خون) مانند: ریفامپین، ایبوپروفن، داروهای گروه سالیسیلات مانند آسپیرین، هپارین که ضد‌انعقاد است، فنی تویین، فنوتیازین، داروی ملین سنا و ویتامین B.
در صورت قرمز و یا صورتی شدن ادرار فورا به پزشک مراجعه کنید.
▪ ادرار نارنجی و یا زرد تیره: نشانه کم آبی بدن است و ممکن است به علت یرقان یا زردی، مصرف B کمپلکس، مواد غذایی حاوی کاروتن مانند هویج، ویتامین C، برخی داروها مانند: وارفارین، ریفامپین، ویتامین B۲، سولفاسالازین، هپارین و تتراسایکلین باشد.
▪ ادرار سبز و آبی: به علت رنگ‌های مصنوعی موجود در مواد غذایی و داروها، رنگدانه آبی متیلن، مصرف مولتی ویتامین‌ها و مواد حاوی کاروتن، عفونت مجاری ادراری (ادرار سبز)، مشکلات صفرا، میزان بالای کلسیم (ادرار آبی)، مصرف برخی داروها مانند: آمی‌تریپتیلین، سایمتیدین، متوکاربامول و تریامترن.
▪ ادرار قهوه‌ای تیره و یا سیاه: به علت مسایلی مانند اختلالات کبدی مانند هپاتیت ویروسی و سیروز کبدی، سرطان پوست نوع ملانوما یا بدخیمی‌رنگدانه‌‌های پوست، آغشتگی ادرار به بتادین، مصرف سبزی ریواس، مسمومیت با مس و فنول، مصرف ترکیبات آهن دار، مصرف داروهای ملین و ضد‌فشار خون و داروهای متوکاربامول، سوربیتول، داروهای گوگردی گروه سولفونامید، مترونیدازول و داروهای نیتراتی.
▪ ادرار به رنگ زرد تیره: نشانه کم آبی بدن است و به علت یرقان یا زردی
▪ ادرار کدر: به علت بیماری سوزاک، التهاب و عفونت مثانه، التهاب پروستات، بیماری سل، عفونت مجاری ادرار، سنگ کلیه و مثانه، ادرار با فسفات، اگزالات، مخاط، چربی و گلبول‌های سفید و قرمز زیاد در ادرار.
▪ ادرار با کف زیاد: نشانه پروتئین زیاد در ادرار یعنی نفروز یا دفع پروتئین در ادرار
▪ ادرار سفید: وجود چرک و عفونت
● تغیر حجم ادرار
در پزشکی، پرادراری به وضعیتی اطلاق می‌شود که حجم ادرار ۲۴ ساعته بیش از ۵/۲ لیتر باشد. گاهی هم پرادراری به تکرر ادرار بدون توجه به حجم ادرار اطلاق می‌شود. گاهی مواقع، پرادراری به همراه بلع مایعات فراوان است. گاهی پرادراری حالت طبیعی و نرمال دارد مثل پرادراری در سرما، پرادراری در ارتفاعات، و بعد از بلع مایعات فراوان.
▪ برای پرادراری دلایل زیادی وجود دارد: مصرف داروهای مدر، مصرف غذاهای مدر (قهوه، چای، آب میوه‌‌های با اسید زیاد،)‌، دیابت شیرین، دیابت بی‌مزه، پرنوشی روانی، مصرف زیاد ریبوفلاوین یا ویتامین B۲، سرما، ارتفاعات، التهاب بافت بینابینی مثانه، لوپوس و کلسیم بالا.
● کم ادراری
سرعت جریان ادرار در مثانه پر مردان ۲۵ تا۲۰ میلی لیتر در ثانیه و در زنان ۳۰ تا ۲۵ میلی لیتر در ثانیه است. سرعت جریان کمتر از ۱۵ میلی لیتر در ثانیه، موجب شک به انسداد و سرعت کمتر از ۱۰ میلی لیتر در ثانیه به عنوان مدرک قطعی برای انسداد محسوب می‌گردد.
عللی که برای کاهش جریان ادرار وجود دارد در مردان و زنان متفاوت است. ممکن است به دنبال عفونت، تحریک شیمیایی، عفونت‌‌های باکتریایی مانند و یا هورمونی و یا به‌طور شایع‌تر، به طور خودبه‌خودی و بدون علت واضح باشد. هر عاملی که باعث کم آبی بدن شود، داروهایی که موجب مسمومیت کلیه می‌شود مانند پنی سیلین‌‌ها و داروهای هم گروه جنتامایسین، تومور مغزی ترشح کننده هورمون ضد‌ادراری و در زنان، جوشگاه‌‌های جراحی به دنبال جراحی قبلی و در مردان انسداد ناشی از بزرگ شدن پروستات از شایع‌ترین علل است.
● بوی ادرار
بوی ادرار نیز می‌تواند نشانگر بیماری باشد: بوی طبیعی ادرار اندکی آروماتیک یا معطر و اسیدی است.
مصرف ویتامین‌ها به ویژه ویتامین B۶ و زرد چوبه، بوی ادرار را تغییر میدهد.
▪ بوی آمونیاک: نشانه کم آبی بدن و غلظت بالای ادرار، عفونت، همچنین ادرار پس از مدتی که در دمای اتاق بماند، باکتری‌ها، اوره موجود در ادرار را به آمونیاک تبدیل می‌کنند.
▪ بوی تعفن و بوی ماهی: عفونت باکتریایی کلیه، مثانه و مجاری ادراری
▪ بوی شیرین و میوه‌ی: دیابت (وجود گلوکز در ادرار)
▪ بوی رطوبت: بیماری کبدی
▪ بوی استون: دیابت، خستگی و گرسنگی شدید
ابن‌سینا از مزه شیرین ادرار افراد دیابتی اطلاع داشت. او در فصلی درباره تشنگی درباره تشخیص‌های افتراقی پرادراری می‌نویسد که مشتمل بر ۲۲ وضعیت مختلف از جمله دیابت قندی است. در فصل پرادراری، وی برای اولین‌بار به نحوی بسیار دقیق دیابت بی‌مزه را شرح می‌دهد. با این وجود، اغلب یوهان پیتر فرانک به عنوان اولین کسی که دیابت بی‌مزه را شرح و آن را از دیابت قندی افتراق داده است، شناخته می‌شود. این بیماری از این جهت دیابت بی‌مزه نامیده می‌شود که این بیماران برخلاف دیابت قندی در ادرار خود قند دفع نمی‌کنند اما ادرار زیادی را به علت توقف در ترشح هورمون ضد‌ادراری، دفع می‌کنند؛ درست مثل بیماری قند.
دکتر هومن خلیقی
منبع : روزنامه سلامت


همچنین مشاهده کنید