سهمیه بنزین خودروهای شخصی

معاون وزیر نفت و مدیرعامل شركت ملی پالایش و پخش در گفت وگویش با شرق صادقانه و با حوصله آخرین وضعیت بنزین را تشریح می كند. محمدآقایی از نحوه توزیع بنزین تا توسعه پالایشگاه سخن می گوید و آنجا كه از اختصاص ۲/۵ میلیون بشكه نفت برای سال ۱۴۰۰ برای تولید بنزین «در صورت ادامه رشد فعلی» خبر می دهد. باید شوك را احساس كنی.
•••
•آیا اعمال كنترل مصرف از طریق كارت هوشمند فقط شامل ماشین های بنزین سوز خواهد بود؟
شاید در آینده برای ماشین های گازوئیل سوز هم اعمال شود كه آن هم خیلی خوب است.
•به وفاق دولت و مجلس بر سر سهمیه بندی كارت هوشمند اشاره كردید. این وفاق چگونه عملیاتی خواهد شد. نقطه ای كه برای سهمیه در نظر گرفته می شود، بسیار مهم است. شاید در همین جا نقطه نظرات دولت و مجلس متفاوت باشد.
برای شما یك مثال می زنم آن هم به زبان آمار. در حال حاضر در سراسر كشور حدود یك میلیون وانت، ۳۰۰ هزار تاكسی و راهی، حدود ۷ میلیون موتورسیكلت و حدود ۵/۵ میلیون خودروی بنزین سوز شخصی تردد می كنند. اگر فرض كنیم به طور متوسط روزانه حداكثر ۳۰ لیتر برای تاكسی های بنزین سوز، حداكثر ۲۰ لیتر برای وانت ها و حداكثر ۵/۱ لیتر برای موتورسیكلت ها اختصاص یابد جمعاً حداكثر ۵/۳۹ میلیون لیتر خواهد شد. اگر فرض كنیم حداكثر ۵۰۰ هزار لیتر هم قاچاق شود، حدود حداكثر ۴۰ میلیون لیتر مصرف بنزین وسایط حداكثر نقلیه ای است كه ذكر كردم. توزیع روزانه ما در حال حاضر در كل كشور حدود ۶۲ میلیون لیتر است. به عبارت دیگر ۲۲ میلیون لیتر از مصرف روزانه بنزین كشور متعلق به ۵/۵ میلیون خودروی بنزین سوز شخصی است. یعنی هر خودروی شخصی روزانه ۴ تا ۵/۴ لیتر مصرف می كنند. معمولاً در نظام كنترل مصرف وسایل عمومی نظیر تاكسی و وانت را مطابق كل مصرفشان در نظر می گیرند. یعنی از تاكسی ها و وانت بارها سهم بنزینی كم نمی شود. چون مصرف عمومی انجام می دهند. پس در نظام سهمیه بندی هم كل مصرف تاكسی ها و وانت ها تامین می شود.
•برای خودروهای شخصی چطور؟ مردم عادی باید منتظر چه میزان سهمیه در نظام كنترل مصرف باشند؟
اگر به آماری كه در بالا به آن اشاره كردم، توجه كنید در نظام فعلی كه كنترلی در مصرف بنزین نیست به طور متوسط سهم خودروهای شخصی بین ۴ تا ۵/۴ لیتر در روز است.
•خودروهای شخصی سهمیه بنزین خود را ماهانه دریافت خواهند كرد یا هفتگی؟
كارت هوشمند انعطاف دارد. هر تصمیمی كه دولت و مجلس برای نحوه استفاده از كارت هوشمند بگیرند قابل اجرا است.
•كارت هوشمند چه وقت آماده می شود؟
اگر پیمانكار بر سر قرارداد ۱۰ ماهه خود كارت ها را آماده كند مردادماه سال آینده آماده می شود.
•آیا كارت های هوشمند قابل خرید و فروش یا واگذاری هست؟
خیر. كارت های هوشمند تقریباً شبیه كارت ماشین عمل خواهد كرد. هر وسیله نقلیه یك كارت دارد و صاحب ماشین در مقابل آن مسئول خواهد بود. از تاریخ اجرا همه خودروها فقط با ارائه كارت هوشمند می توانند بنزین بزنند.
•آیا با این وضعیت به دهه ۶۰ برنخواهیم گشت كه دوباره همه چیز سهمیه بندی و كوپنی شود؟
باید كمی منصفانه به موضوع نگاه كنیم و خودمان را به جای تصمیم گیران قرار دهیم. یا باید موضوع بنزین و مدیریت مصرف را رها كرد كه تبعاتی دارد یا باید مانند بسیاری از كشورها كه به نحوی مدیریت مصرف می كنند آن را اعمال كرد. در تعدادی از كشورها الان این روش معقول های كنترل مصرف به نحوی اجرا می شود كه ماشین را پلاك به پلاك تعویض می كنند. یعنی به طور اتوماتیك و مكانیزه تعداد پلاك ها در كشور ثابت می ماند و دائماً ماشین ها نو می شوند. حاصل چه می شود. اگر همین تصمیم اجرا شود به طور خودكنترلی در داخل كشور مكانیسم جایگزینی خودرو برقرار می شود و چون ماشین های جدید مصرفشان كم است میزان مصرف بنزین هم خود به خود پایین می آید. راه دیگر این است كه به تولیدكننده خودرو گفته شود كه اگر میزان مصرف بنزین تولیداتش از حد مقرر بالا بود اجازه عرضه تولیداتش را نخواهد داشت.معادله ای كه در ۴-۳ سال اخیر اتفاق افتاده معادله ای بسیار ساده است. ما به طور جدی به هیچ وجه خودرو از رده خارج نكرده ایم در حالی كه اضافه بر میزان برنامه سوم تولید داخلی خودرو كرده ایم.
• تازه بخشی از خودروها هم همچون پیكان به لحاظ میزان مصرف سوخت غیراستاندارد است كه بنزین را می بلعد.
همین طور است. اجازه دهید گزارش رسمی سازمان بهینه سازی مصرف را برایتان قرائت كنم. براساس این گزارش در پنج سال گذشته مصرف شهری پیكان ۱۶۰۰ انژكتوری در صد كیلومتر ۸/۱۳ لیتر است. این رقم برای پیكان كاربراتوری ۲/۱۶ لیتر، پژو آردی انژكتوری ۶/۱۴ لیتر، پژو ۴۰۵ كاربراتوری ۶/۱۳ و انژكتوری ۵/،۱۳ خودروی سمند ۸/۱۳ و پژوی ،۲۰۶ ۴/۸ لیتر در صد كیلومتر است. این در حالی است كه در نرم بین المللی برای مصارف شهری در هر صدكیلومتر ۵ تا ۵/۵ و حداكثر ۶ لیتر بنزین در نظر گرفته می شود. همین مسئله باعث شده كه ما در رشد مصرف بنزین ركورددار هستیم. در هیچ كجای دنیا رشد مصرف ۱۰ درصدی وجود ندارد.
• در كشوری مثل آمریكا كه دائماً تولید خودرواش در حال رشد است در سال های اخیر حدود ۸/۰ درصد كاهش مصرف داشته است. در اروپا این رقم حدود ۵/۲- درصد و در ژاپن بین ۱- تا ۲- درصد است. تحلیل شما از این ارقام چیست؟
این نكته بسیار مهم است. قبل از اینكه بگوییم چگونه می خواهیم مسئله تولید بنزین را رفع كنیم باید بگوییم درباره تولید خودرو در این كشور چه سیاستی را می خواهیم دنبال كنیم. شما به مسئله كاهش رشد بنزین در كشورهای پیشرفته و مقایسه اش با ایران اشاره كردید. اجازه بدهید بنده به نكته دیگری نیز اشاره كنم كه این روزها كمتر مورد توجه قرار می گیرد. تولید و مصرف گازوئیل به دلیل رشد مصرف امسال به نقطه سر به سر رسیده است.
• تولید امسال گازوئیل كشور چقدر بود؟
امسال حدود ۷۵ میلیون لیتر در روز گازوئیل تولید كرده ایم. گازوئیلی كه فكر می كردیم رقم درشتی از آن را صادر كنیم امسال با مصرف داخلی برابر شده است. بنابراین این طور نیست كه اگر مصرف بنزین را حل كردیم معادله حل شده است. اگر به همین روند پیش برویم فردا مشكل گازوئیل نیز خواهیم داشت.
• فردا احتمالاً یك مشكل دیگر هم داریم. این طور كه شما گفتید در سال ۱۳۸۸ مصرف بنزین كشور روزانه ۸۲ میلیون لیتر خواهد بود كه با تولید بنزین در آن سال سر به سر است. نكته بسیار مهمی كه مطرح می شود اینكه برای تولید این میزان بنزین چقدر نفت خام مصرف خواهیم كرد. از آن طرف وضعیت صادرات نفت به كجا خواهد انجامید؟
بله در پایان برنامه چهارم حدود یك میلیون بشكه به ظرفیت تولید پالایشگاهی اضافه می گردد. در راستای این سئوال شما یك روز به یكی از خبرنگاران محترم اعداد و ارقامی ارائه كردم كه خیلی حساسیت برانگیخت. این اعداد را هم مسئولانه و با كار كارشناسی ارائه كردم برای اینكه كسانی را كه به خوبی و كارشناسانه به مسائل انرژی می اندیشند به فكر وادارد. امسال سال ۸۳ است. اگر رشد مصرف ۱۰ درصدی را به مصرف بنزین در نظر بگیریم در افق ۱۴۰۰ مصرف بنزین به ۳۰۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید. تفاوت تولید كنونی بنزین كه ۴۰ میلیون لیتر در روز است با رقم مصرف سال ،۱۴۰۰ ۲۶۰ میلیون لیتر خواهد بود. به سه شیوه می توان عمل كرد. یكی اینكه تمام ۲۶۰ میلیون لیتر را در داخل تولید كنیم.
• سئوال من این بود كه ۲۶۰ میلیون لیتر چند بشكه نفت می خواهد؟
اگر با تكنولوژی بسیار بالا كار كنیم ماكزیمم بین ۲۵ تا ۳۰ درصد نفت خام ایران تبدیل به بنزین می گردد. حالا من خیلی دست بالا می گیرم و این رقم را ۳۰ درصد می گیرم كه در این حالت سرمایه گذاری هم بیشتر می شود چرا كه خرج تكنولوژی بالا گران است.
• با همین محاسبه ای كه ارائه كردید برای به دست آوردن هر ۱۰ میلیون لیتر باید ۲۰۰ هزار بشكه نفت مصرف كرد؟
بله تازه این برای پالایشگاهی است كه ۵/۲ میلیارد دلار هزینه ساخت دارد. حالا اگر بخواهیم ۲۶۰ میلیون لیتر را در داخل تولید كنیم به ۲۶ پالایشگاه احتیاج داریم. تا كی؟ تا سال ۱۴۰۰.
• با این اوصاف همین جا ۶۵ میلیارد دلار باید پول ساخت پالایشگاه بدهیم؟
بله، تازه به نرخ های امسال. بحث تورم تا آن سال ها را بگذارید كنار. در مقابل باید ۲/۵ میلیون بشكه هم به این پالایشگاه ها نفت داد.
• این خیلی وحشتناك است. تصورش هم دشوار است.
اگر با این روند پیش برویم باید در سال ۱۴۰۰ دو برابر این چیزی كه در حال حاضر نفت تولید می كنیم باید تولید كنیم و به مجموعه پالایشگاه ها بدهیم تا بنزین مورد نیازمان تامین شود. یعنی در سال ۱۴۰۰ همه تولید نفت فعلی مان را به پالایشگاه بدهیم و به همین اندازه هم وارد كنیم تا بنزین مورد نظرمان تامین شود. كدام كشور را در دنیا می شناسید كه ۹ پالایشگاه داشته باشد و روزی ۲۵۰ میلیون لیتر هم فرآورده تولید كند و بعد برود ۲۶ پالایشگاه دیگر احداث كند و ۶۵ میلیارد دلار خرج كند تازه ۲/۵ میلیون بشكه هم به عنوان خوراك پالایشگاه اختصاص دهد. فقط برای اینكه یك فرض را رعایت كند. هرچه مصرف نیاز دارد جواب دهد اصل را هم بر این بگذارد كه با ساخت پالایشگاه می خواهد جواب دهد. فرض كنیم ساخت پالایشگاه هم اقتصادی باشد. موتور اصلی توسعه كشور نفت است. با این آماری كه ارائه كردم تمام منابع كشور اختصاص خواهد یافت برای دود كردن.
•ساخت پالایشگاه كه اقتصادی نشد. توسعه زیرساخت ها برای واردات بنزین را چطور برآورد می كنید.
اینكه بخواهیم ۲۶۰ میلیون لیتر بنزین وارد كنیم یك تصور فوق العاده محال است. همین الان برای واردات ۲۹-۲۸ لیتر گیر داریم. حالا به فرض محال بخواهیم با واردات جبران كنیم. واردات ۲۶۰ میلیون لیتر با نرخ های كنونی می شود سالی ۳۳ میلیارد دلار. این راه هم كه بیشتر به جوك شبیه است.
•چه راه عملی و عاقلانه ای را پیشنهاد كرده اید برای اینكه در ۲۰ سال آینده دچار بحران نشویم؟
راه عاقلانه اش این است كه هم مدیریت مصرف كنیم و هم در هر دوره پنج ساله تولید مان را آنقدر توسعه بدهیم كه در پایان هر دوره موازنه ای بین مدیریت توسعه و مدیریت مصرف برقرار شود. باید به میزانی توسعه داد كه توان بودجه ای كشور كشش دارد و موازی آن هم مدیریت مصرف كنیم. بنده به عنوان كسی كه به توسعه در همه زمینه ها از جمله توسعه پالایشگاه ها اعتقاد دارد این حرف را می زنم. نه اینكه بگویم توسعه ندهیم و فقط مدیریت مصرف كنیم. باید راه حل سوم را كه مبتنی بر توسعه و افزایش یك میلیون بشكه به ظرفیت پالایشگاهی و مدیریت جدی مصرف است انتخاب كنیم. این كاری است كه در برنامه چهارم صورت گرفت تا در سال های ۸۷ و ۸۸ مصرف و تولید یكسان باشد.
•آقای مهندس، اجازه بدهید یك مقداری برگردم به سئوالات پیشینم و برخی ابهامات را دوباره مطرح كنم. مجلس محترم براساس قانون تثبیت قیمت ها وزارت نفت را مكلف كرده كه به میزانی كه تولید بنزین دارد توزیع كند. از طرف دیگر ظاهراً قرار نیست مجلس برای سال ۸۴ سهمیه بندی بنزین را تصویب كند حتی با كارت هوشمند، لطفاً صراحتاً بفرمایید كه سال آینده كارت هوشمند را خواهیم داشت یا خیر؟
مجلس تصویب نكرده است كه سال آینده كارت هوشمند نداشته باشیم. برعكس تاكید دارد كه نظام كارت هوشمند هر چه سریع تر برقرار شود.
•در گفته هایتان بارها تاكید كردید كه بیشتر از میزان ۲۳ تا ۲۵ میلیون لیتر توان واردات ندارید درحالی كه مصرف برای سال آینده ۲۸ تا ۲۹ میلیون لیتر پیش بینی شده است. اگر مكانیسم كارت هوشمند و سهمیه ها به گونه ای تدوین شود كه نتواند ۳ تا ۴ میلیون اضافه واردات كاهش دهد چه خواهید كرد؟
ما در این باره نمی توانیم جز به مصوبات قانونی عمل كنیم. از همه توانمان هم در این زمینه استفاده خواهیم كرد. خرید بنزین را امور بین الملل شركت ملی نفت انجام می دهد. ما نیز حداكثر توان وارداتی مان را به كار می گیریم. ظرفیت مان را هم قبلاً گفتم. با همه توان هم تولید می كنیم و هرچه كه داریم در طبق اخلاص می گذاریم.
•«طبق اخلاص» شما با واقعیت مصرف ۳ تا ۴ میلیون لیتر اختلاف دارد؟
باید این مسئله را در نظام كارت هوشمند حل كنند.
•پس نتیجه ای كه گرفته می شود این است كه كارت هوشمند می بایست مصرف را كم كند.
صددرصد. صددرصد.
•بنابراین سهمیه های اختصاص داده شده به خودروها باید كمتر از میزان مصرف فعلی شان باشد.
بله، البته برای خودروهای شخصی.
•بنابراین سهمیه ای كه برای مصرف سال آینده خودروهای سواری پیش بینی شده قطعاً كمتر از امسال خواهد بود؟
بله، باید این طور باشد. اگر بخواهیم خیری از كارت هوشمند بیرون بیاید باید به گونه ای طراحی شود كه مصرف كاهش یابد. در حقیقت ما می خواهیم میزان مصرف بی رویه كنونی را كه در خودروهای غیرعمومی كشور صورت می گیرد به وسیله كارت هوشمند كاهش دهیم. بنده اعتقاد خودم را به عنوان مسئول مجموعه پالایش و پخش بیان كردم. اینجانب مصرف بی رویه كنونی بنزین را مخل منافع عمومی كشور و مخل عدالت اجتماعی می دانم. اساساً اینگونه توزیع بنزین را خلاف عدالت اجتماعی و تبعیض آشكار می دانم. حالا هرچه دولت و مجلس تصمیم بگیرد اجرا می كنیم اما اعتقاد بر این است كه این شیوه مصرف بنزین خلاف منافع ملی كشور است. راه حل این قضیه هم كنترل مصرف است. نگرانی من فقط ۳ تا ۴ میلیونی كه برای سال آینده شما اشاره كردید نیست. نگرانی ام كل واردات است.

منبع : باشگاه اندیشه