قالیبافی

در ایران انواع دستگاه بافندگی ( دار ) ، افزار و لوازم فرعی که در حال حاضر هم مورد استفاده واقع می شود وجود دارد ، دستگاه بافندگی در ایران چهار نوع است :
۱) دستگاه زمینی یا افقی
۲) دستگاه عمودی
۳) دا ر روستائی
۴) دار تبریزی
با توجه باینکه فرش در زندگی ایرانیان بدوی وسیله ای برای پوشش کف چادر ها علی الخصوص در زمستانهای سرد بوده است ، لذا فرش ناگزیر می بایست شامل دو عنصر مهم باشد یکی پرز پشمی که به آن ضخامت و گرما دهد و در عین حال دارای رنگ و طرح باشد و دیگر شالوده ای محکم و استوار داشته باشد برای اینکه پرزها یا پشمهای قالی به آن متصل گردد . بدین ترتیب قالی چادر نشینان مراحل توسعه و تکامل را پیمود .
دستگاه یا داری که شبانان قالیهای خود را با آن می بافتند ازنوع ابتدائی و در واقع از دارهای افقی یا زمینی بوده است که امروز نیز بکار می رود .
دار روستائی شامل یک تیر ثابت فوقانی ( سردار ) و یک تیر تحتانی (زیردار)است که دو سر آن از دو سو در شکافهائی که در چوبهای طرفین دار ( باهو) تعبیه شده است ، جا می گیرد . معمولاً انتهای چله یا دار یا تارها در قسمت زیرین دار به ریسمانی متصل است که دور تیر تحتانی بسته می شود و قسـمت فوقانی آن در کلافهـائی جمع شده است که به تیر فوقانی متصل می گردد با کوبیدن گوه در باهو چله ها را محکم می کنند . خود قالیباف روی تخته کلفتی که دو سر آن روی آخرین پله نربان قرار گرفته است می نشیند .
ـ دار تبریزی یا عمودی را از این رو تبریزی می نامند که ظاهراً در تبریز اختراع شده است این دستگاه ساده است و به کار بردن آن آسان ودر عین حال ارزان نیز هست .
ـ نوع گردان از لحاظ عملی کاملتر است در این دو دستگاه هر دو تیر در حفره هائی میگردند . میله ای که بعضی اوقات از آهن تهیه شده است از انتهای چله ها می گذرانند و سپس آن را به تیر تحتانی متصل میکنند و سر دیگر چله ها را به همان ترتیب به تیر فوقانی می بندند و سپس تیر را با اهرم به قدری می گردانند تا چله ها خوب محکم شود . همچنان که کار بافندگی پیش می رود ، قسمت بافته شده به دور تیر زیرین پیچیده و چله ها از دور تیر فوقانی باز می شود .
دستگاه یا دار گردان از چندین لحاظ بر نوع تبریزی رجحان دارد که با آن می توان هر اندازه قالی را بافت در حالی که در دار تبریزی نمی توان قالی ای بافت که اندازه آن بیش از دو برابر فاصله بین تیر فوقانی و تحتانی باشد . با گردانیدن تیرها به وسیله اهرم ، چله ها به مراتب محکم تر از آن می گردد که این کار بوسیله کوبیدن گوه ها در با هو انجام پذیرد. با دار گردان می توان لبه یا ( لواره ) قالیها را راست تر از کار در آورد .
انواع دار خواه افقی باشد یا عمودی ، دارای اجرای ساده ایست که به بافنده کمک می کند تا رشته های یک در میان تار را به دو بخش تقسیم کند و به این ترتیب راهی بین دو بخش باز کند که بافنده بتواند از آنجا با دست خود تارها را بکشد .
جزء اصلی این روش در هر چهار نوع دار یکی است . بافنده بعد از گذشتن از هر پود دو بخش را باصطلاح رد می دهد تا به پود بعدی برسد .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی