شیعه در ایتالیا

● یادداشت مترجم:
مقاله حاضر برگرفته از مجموعه مقالاتی است با عنوان Muraqqa,a Sharqi که به پاس خدمات علمی پیتر چلکوفسکی توسط دو نفر از شاگردان وی با نام‌های سوسی رستگار و آنا وانزان توسط انتشارات AIEP EDRTORE در سال ۲۰۰۷ منتشر شده است. مترجم طبعا با همه اظهارنظرها و برداشت‌های نویسنده موافق نیست. این مقاله در سایت هیستوری‌لیب منتشر شده است، پروفسور پیتر چلکوفسکی به عنوان متخصص مطالعات خاورمیانه و اسلامی در دانشگاه نیویورک از جمله متخصصان برجسته است که تحقیقاتش از ارزش والایی برخوردار بوده و در مقام منابع الهام بخش مورد استفاده جوامع آکادمیک می‌باشد. نوشته حاضر بیعتی است از جانب دانش‌آموزان، هم‌قطاران و دوستان با این محقق و دانشور بزرگ. این پژوهش بر اساس مصاحبه‌هایی با نمایندگان جمعیت‌های شیعی ساکن در ایتالیا، گردآوری شده است و هدف آن بررسی علل تغییر دین ایتالیایی‌ها به اسلام شیعی است. همچنین در پی ترسیم نقشه‌ای از مناطق شیعه‌نشین در ایتالیا، ارتباطات آن با دیگر جمعیت‌های شیعه در اروپا و سایر نقاطی است که شیعه از آنجا سرچشمه می‌گیرد. جامعه مسلمان در ایتالیا از نظر پیدایش، قدمت زیادی ندارد، ولی در چند سال اخیر از نظر تعداد به صورت وسیعی رشد یافته، به‌طوری که هم‌اکنون به دومین آیین کشور تبدیل شده است. باوجود اینکه شیعیان در امت مسلمان ایتالیا در اقلیت می‌باشند ولی در گسترش و سازماندهی شیوه‌های زندگی‌شان گام‌های بزرگی برداشته‌اند. در برخی از شهرهای کوچک ایتالیا مساجد - یا حداقل اتاق‌هایی - وجود دارد که شاهد برگزاری نمازهای یومیه شیعیان می‌باشد. گرچه گاه میان آنها تعارضاتی هم دیده می‌شود از جمله آنکه مسجدی که در شهر میلان است کما بیش از سوی کنسولگری ایران به رسمیت شناخته نمی‌شود. نکته حائز اهمیت این است که شیعیان نمایندگانی دارند که از جانب مقامات ایتالیایی به رسمیت شناخته شده و حق شرکت در تصمیم‌گیری‌های اجرایی پیرامون جامعه شیعیان ایتالیا را دارا می‌باشند. البته اکثر آنان ایرانیانی هستند که در سفارت جمهوری اسلامی ایران در رم مشغول به کار هستند. غالب شیعیان ایتالیا اصلیت ایرانی یا لبنانی دارند، اما آنچه که حائز اهمیت است تعداد روزافزون کسانی است که به آیین شیعه روی می‌آورند. برخی از آنان کسانی هستند که از طریق ازدواج با شیعیان شیعه می‌شوند. این مسئله خصوصا در مورد زنان ایتالیایی که با مسلمانان خارجی ازدواج می‌کنند به چشم می‌خورد. با این حال مردان جوان زیادی نیز وجود دارند که به دلایل متعددی به مذهب شیعه روی می‌آورند.
● چه کسانی، به چه تعداد؟
اگر بخواهیم دقیق صحبت کنیم، به چند دلیل، نمی‌توانیم نگاه آماری و ارقامی به موضوع داشته باشیم. اول اینکه آمار و ارقام رسمی در مورد شمار مسلمانان در ایتالیا وجود ندارد. آماری که توسط وزارت کشور ارائه شده در واقع بیشتر به بررسی در مورد شمار خارجیان ساکن در ایتالیا و اصلیت آنها پرداخته است. آمار دقیق‌تری که توسط موسسه کاتولیک کاریتاس (Caritas) ارائه شده، بیشتر به مسائلی از قبیل حضور فصلی کارگران (مانند حضور دهقانان از شمال آفریقا در زمان برداشت محصول) یا اقامت‌های موقتی دانشجویان یا مهاجرانی که منتظر صدور مجوز برای مهاجرت به دیگر کشورهای اروپایی یا غربی می‌باشند، اختصاص دارد. از آنجایی که کاریتاس کمک‌های رایگان زیادی ( از وسائل اولیه زندگی گرفته تا کلاس‌های رایگان آموزش زبان ایتالیایی) را برای این قبیل افراد انجام می‌دهد، ارتباط تنگاتنگی را با مسلمانان برقرار کرده است که گاهی تا زمان پس از استقرار آنها و جاگرفتن‌شان در جامعه مسلمین ایتالیا، حفظ می‌شود. به علاوه کاریتاس به بازبینی دقیق کسانی که از کاتولیک به اسلام روی می‌آورند - خصوصا کسانی که از طریق ازدواج، مسلمان می‌شوند - می‌پردازد، فرآیند رو به رشدی که گاهی برخی از کلیساهای کاتولیک ایتالیا سعی می‌کنند تا به‌طور ضمنی با آن مخالفت کرده و به دلسرد کردن این افراد بپردازند. با در نظر گرفتن آمارهایی که در بالا به آنها اشاره شد، به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که امروزه حدود ۹۰۰ هزار مسلمان در ایتالیا زندگی می‌کنند.[۱]
● ایرانیان = شیعیان
مشکل دیگر تشخیص شمار شیعیان از میان این تعداد مسلمان است. اولین قدمی که در این‌باره باید برداشته شود، تخمین شمار ایرانیانی است که در ایتالیا زندگی می‌کنند؛ ولی از میان ۱۳ هزار نفری که با پاسپورت ایرانی در ایتالیا به تحصیل و کار مشغول هستند، درصد قابل توجهی ارمنی، یهودی و بهایی وجود دارد. به علاوه به نظر می‌رسد بیشتر ایرانیانی که بعد از شکل‌گیری انقلاب اسلامی به ایتالیا سفر کرده‌اند، به نوعی قصد فرار از حکومت دینی را داشته‌اند؛ بنابراین سخت است که بتوان آنها را مسلمان و شیعه واقعی دانست. از میان مصاحبه‌هایی که با ایرانیان انجام شده بیشتر آنان اذعان داشته‌اند که به مساجد نمی‌روند و بیشتر نمازهایشان را در خانه می‌خوانند، زیرا خود را از درون مسلمان شیعه می‌دانند. یکی از مقامات رسمی سفارت ایران در واتیکان تایید کرد که درباره شمار دقیق شیعیان حاضر در ایتالیا نمی‌تواند اظهارنظر قطعی کند. وی افزود که حتی کارکنان دو سفارت ایرانی در پایتخت ـ وایتکان و ایتالیا- برای برگزاری نماز جمعه و دیگر مراسم‌ها بر اساس اعیاد مسلمانان، در محفل سایر مسلمانان که مساجدی در شهرها دارند، می‌پیوندند.[۲] از آنجایی که بعضی از مراسم‌های شیعیان به‌طور خاص مورد توجه آنان می‌باشد از جمله مراسم‌هایی که در ماه محرم برگزار می‌شود، ایرانیانی که به اعتقادات خود پایبند بوده، اذعان داشتند که تمام تلاش خود را انجام می‌دهند تا سفرهای خود به کشورشان را در این ایام ترتیب دهند تا بتوانند در مراسم‌های خاصی که در کشورشان برگزار می‌شود شرکت کنند. برخی دیگر مراسم‌های روضه‌خوانی خصوصی در خانه‌های خود به همراه دوستان و خویشاوندان برگزار می‌کنند یا اینکه برای گرامیداشت یاد شهدای کربلا، اعمال بیشتری را از نماز و روزه انجام می‌دهند. با مطالبی که ارائه شد به نظر می‌رسد شیعه بودن در ایتالیا یک مسئله شخصی است. حتی به نظر می‌رسد مقوله حجاب که هنوز یکی از اصلی‌ترین فاکتورها برای تشخیص و تفاوت مسلمانان با دیگران در ایتالیا (و دیگر کشورهای جهان) می‌باشد، دیگر عامل مناسبی نیست چراکه اکثریت زنان شیعی که در ایتالیا به سر می‌برند و ادعای شیعه بودن می‌‌کنند، از چادر و پوشش خاصی استفاده نمی‌کنند، البته شیعیان در ایتالیا کاملا نامرئی نیستند، چراکه گروهی از آنان عضو انجمن‌هایی هستند که مروج و حامی طیف وسیعی از فعالیت‌های دینی و اجتماعی می‌باشند. در واقع این انجمن‌ها، همانند انجمن‌هایی که همتایان سنی آنها در ایتالیا دارند، حداقل در شروع توسط ایتالیایی‌هایی پایه‌گذاری شده که به دلایل مختلف به دین اسلام و گرایش شیعه روی آورده‌اند و هنوز هم گاهی توسط آنان هدایت می‌شود.
● اندکی جدا شده، اما انقلابی
اولین سازمان‌های شیعی که پیش‌تر به آنها اشاره شد، در شهرهای تریسته (Trieste)، رم (Rome) و ناپل (Naples) تشکیل شدند. گروهی از ایتالیایی‌های تازه کیش، مرکز فرهنگی سلمان فارسی را با هدف ترویج مطالعات و تحقیقات پیرامون آیین شیعه در سال ۱۹۹۲ در تریسته گشودند. همچنین در اوایل دهه ۹۰ بود که مرکز شیعه ناپل (با نام اهل البیت) تاسیس شد و به سرعت تبدیل به مهم‌ترین مرکز شیعه‌شناسی در ایتالیا گردید، جایگاهی که پیش از آن در اختیار مرکز اسلام شناسی اروپا بود. مرکزی که گروهی متشکل از افرادی که سفارت ایران در واتیکان را در دست داشتند، آن را تشکیل دادند تا مرجعی برای مسائل مربوط به شیعه باشد. در منابع زیادی آمده است که اوج گرایش به اسلام که در اوایل دهه ۹۰ اتفاق افتاد، به صورت غیرمتعارفی متاثر از جنگ خیلج بود. جنگ خلیج [فارس] بدون شک مسائل شنیدنی زیادی پیرامون اسلام و جامعه مسلمین به همراه داشت. یکی از نتایج آن این بود که افراد زیادی از طریق خواندن یا ارتباط با جامعه مسلمانان در وهله اول به اسلام نزدیک و سپس تصمیم گرفتند تا آیین اسلام و جهان‌بینی آن را برای خود برگزینند. در دهه ۸۰ مرکز مستقر در رم، اقدام به نشر آثاری تخصصی، از رساله‌های دکتری گرفته تا مقالات اقتصادی و همچنین نشریه اختصاصی با نام اسلام ناب (the pure Islam) کرد.
در سال ۱۹۹۱ گروهی از تازه کیشان ایتالیالی مستقر در ناپل، به سرکردگی یکی از فعال‌ترین تازه مسلمان‌شدگان ایتالیایی عمار لوئیجی دی مارتینو (Ammar Lueigi De Martino) نشریه را در دست گرفتند. اولین شماره نشریه اسلام ناب در ناپل در ماه رمضان منتشر شد؛ در حالی که فقط شامل دو برگ تایپی بود. اما هفت سال بعد تبدیل به نشریه چاپی‌ای شد که معمولا سالی چهار مرتبه چاپ می‌شد. مهم‌تر اینکه تبدیل به بولتن رسمی موسسه اسلامی اهل البیت شد. تنها موسسه‌ای که به عنوان یک موسسه بین‌المللی مطالعات شیعه‌شناسی، شعبه‌ای در ناپل داشت. عمار لوئیجی دی مارتینو در نوامبر ۱۹۹۸در حبه‌ای که در طی مراسم جشن ولادت حضرت فاطمه [س] در شهر میلان از او منتشر شد، دلایل گرویدنش به دین اسلام و آیین شیعه را چنین بیان می‌کند: من مسیحی پروتستان معتقدی بودم که عادت به موعظه کردن داشتم. در مقطعی خاص این مسیر را ترک کردم و آثار Guenon- Burckardt- Ebola کردم. این مطالعات مرا وارد دنیای سیاست کرد، به‌گونه‌ای که به یکی از گروه‌های راستگرا که نماینده‌ای در پارلمان نداشت، احساس نزدیکی کردم. من و هم‌قطارانم گهگاهی به آلپ می‌رفتیم و هر شب در کنار آتشی جمع می‌شدیم و در مورد زشتی‌ها و بدی‌های جامعه صحبت می‌کردیم، ولی زمانی که به شهر برمی‌گشتیم خودمان رفتارهایی شبیه همان مردم و شاید بدتر از آنها را از خود بروز می‌دادیم. ناگهان فهمیدم تمام مولفان نوشته‌های مورد علاقه من به دین اسلام گرویده‌اند.
آن موقع مصادف با زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران بود و از آنجایی که این انقلاب به جای مارکسیسم و ارزش‌های امپریالیستی، با نام خدا و با نام معنویات شکل گرفته بود، به آن علاقه‌مند شدم. من از طریق مرکز فرهنگی کوچکی که در ناپل راه‌اندازی کردم، کم‌کم شروع به تماس با مسلمانان کردم. روزی مرد مسلمان جوانی به من پیشنهاد داد تا کنفرانسی در مورد اسلام را برگزار کنیم. سخنران آن یک پروفسور ایتالیایی تازه مسلمان بود. یک سال طول کشید تا خوب فکر کنم و جواب خودم را بدهم. سال بعد تصمیم گرفتم تا به اسلام بپیوندم. در سال ۸۳ من کتاب هانری کوربن با نام امام غایب را خواندم و در همین زمان با چند دانشجوی ایرانی آشنا شدم.
این کتاب پرده‌هایی را که جلوی چشمان من کشیده شده بود، پاره کرد و من آیین شیعه را در آغوش کشیدم. سال‌ها بعد زمانی که به همراه همسرم و پسرم - هر دوی آنها مسلمان شده‌اند - در الجزایر بودیم، تصمیم گرفتیم تا اثری جاودانه خلق کنیم. اقدام آن بود تا نشریه اسلام ناب را رشد دهیم. هم‌اکنون در کنار رشد و گسترش جامعه مسلمانان در ایتالیا، افراد زیادی هستند که با ما در تماسند.[۳] از میان گفته‌های دی مارتینو می‌توان به برخی از فاکتورهای اساسی درباره راهی که تازه کیشان پیموده‌اند تا به اسلام برسند، دست یافت. از همه جالب‌تر این حقیقت است که او از طریق خواندن آثار نویسندگانی چون رنه گنون (Rene Guenon) و جولیوس ابولا (Julius Ebola) با اسلام آشنا شده است؛ مولفینی که به متفکران سنت‌گرا معروف و علاقه‌مند به مطالعات عرفانی و پررمز و راز می‌باشند که در دوره‌ای خاص از زندگی خود به اسلام گرویده‌اند. (هر چند مدرکی درباره مسلمان شدن ابولا در دست نیست). بسیاری از کسانی که با جناح راست همفکری داشتند از علاقه‌مندان مطالعه این قبیل آثار به ویژه آثار گنون بودند، چنان که بسیاری از ایتالیایی‌هایی که به اسلام گرویدند از گنون به عنوان کسی یاد می‌کنند که آثارش سبب گروش آنان به اسلام شد.
ارجاع به سنتی که فی‌نفسه هم دینی- عرفانی و هم به نوعی سیاسی می‌باشد، یکی از اتفاقات رایج در میان ایتالیایی‌های تازه‌کیشی است که از جناح راست به جامعه مسلمانان می‌پیوندند. یکی دیگر از مطالبی که از سخنرانی وی در اوایل ۲۰ سالگی‌اش در مراسم مذکور جهت بزرگداشت جشن ولادت فاطمه [س] به دست می‌آید این است که تغییر دین وی به اسلام به کمک خواندن نوشته‌های گنون بوده است. نوشته‌هایی که در آن، جهان مدرن به خاطر فساد و نابودی ارزش‌های انسانی‌اش به چالش کشیده می‌شود. پائولو جعفر (Paolo Jafar) یکی از تازه‌کیشان جوان اقرار می‌کند که او فاشیسم را به عنوان آخرین سنگر در دفاع از ارزش‌های انسانی دیده و بنابراین به یکی از جنگجویان گروه سیاسی راست‌گرای افراطی اسلامی تبدیل شده است. وی بعدها با نشریه اسلام ناب آشنا شد و طبق گفته خودش حس می‌کردم دیگران برادران من هستند.[۴] تغییر آیین از جناح محافظه‌کار راست (و همینطور جناح چپ، همانطوری که بعدا خواهیم دید) به جامعه مسلمانان، توسط بسیاری از شاهدان این موضوع دغدغه‌آمیز بوده است، از پلیس ایتالیایی گرفته تا خود مسلمانان. تا آنجا که به جامعه شیعیان مربوط می‌شود، گروهی از مسلمانانی که بر اساس این ساختار شیعی در ناپل هستند، همواره هدف برخی از نگاه‌های متعصبانه قرار گرفته‌اند، و دلیل آن برخی عقاید سختگیرانه آنهاست که آشکارا هم آنان را در نشریه‌شان اسلام ناب بیان می‌کنند. در بهار ۱۹۹۷ یک حادثه مهم رخ داد. یکی از روزنامه‌های معروف ایتالیایی با نام Il Corriere delle Sera مقاله‌ای در مورد حمله احتمالی به پاپ توسط یک سری از بولتن‌های اسلامی که از آنها با عنوان «نشریه‌های افراطی اسلامی» یاد شده بود، به چاپ رساند. از مجله اسلام ناب نیز در این لیست به عنوان نشریه‌ای برای جامعه مسلمانان صحبت شده بود.
نشریه‌هایی که مقالات آن به تکریم و ستایش از کامیکازه‌های اسلامی پرداخته و دعوت به جهاد می‌کرد. [۵] این اتهام همچنین در نشریه موسسه دیگری با نام موسسه خبری و فرهنگی ایران- ایتالیا در رم که در کنار فعالیت‌های خود یک بولتن ماهانه با نام نامه پارسی منتشر می‌کرد، درج شده بود. این موسسه که توسط گروهی از نزدیکان نمایندگان رسمی دولت ایران در رم تاسیس شده بود در اصل به رشد و بهبود روابط اقتصادی و فرهنگی میان ایران و ایتالیا اختصاص داشت. این نشریه که از سال ۱۹۹۷ تا اواسط سال ۲۰۰۱ منتشر می‌شد، اکثرا حاوی مقالاتی در مورد جنبه‌های خاصی از فرهنگ فارسی، مناسبات تاریخی در روابط میان ایتالیا و جهان اسلام خصوصا شیعیان و چشم‌اندازهای سرمایه‌گذاری در ایران به هدف جذب سرمایه‌گذاران ایتالیایی، بود. این موسسه همچنین یکی از مروجان و برگزارکنندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و ایتالیا بود. تا جایی که بعضی از شماره‌های نامه پارسی شامل فرم‌هایی بود که می‌بایست توسط بنگا‌ه‌های اقتصادی ایتالیایی‌ای که علاقه‌مند عضویت در این اتاق بودند تکمیل می‌گردید. در همین راستا موسسه مذکور با وجود اتهامات ضد اسلامی- ایرانی که توسط اکثریت رسانه‌های جمعی در ایتالیا دنبال می‌شد، تمامی تلاش خود را برای شناساندن جاذبه‌های موجود در ایران - که در غرب ناشناخته بود - انجام می‌داد.
در نیل به این هدف یکی از قسمت‌های همیشگی نشریه به صحبت در مورد قضاوت‌های مغرضانه و اشتباهی که در رسانه‌ها در مورد اسلام می‌شد، اختصاص یافته بود. اما این مرتبه نوک پیکان نکوهش نشریه نامه پارسی به جای روزنامه‌نگاران ایتالیایی که بر ضد نشریه اسلام ناب مقاله نوشته بودند، خود این نشریه را نشانه رفت. نویسنده مقاله و به تبع آن خود نشریه، در نوشته‌ای تند و مفصل این چنین که در ذیل می‌خوانیم، حساب خود را از اسلام ناب و اهل البیت جدا کردند: ما شماره اکتبر- نوامبر ۱۹۹۶ مجله اسلام ناب را خواندیم... و نگران، شوکه و بسیار متأسف شدیم. مجله اسلام ناب تعبیری از آشفتگی و هذیان‌گویی سخت‌گیرانه است. به ظاهر نقل قول‌هایی از کتاب‌های مقدس اسلامی آورده شده، ولی ترجمه‌هایی که از کتاب‌ها آورده شده بسیار مبهم و گاهی نادرست می‌باشد. قطعه‌هایی انتخاب شده و بدون فکر در کنار هم چیده شده است به‌طوری که در برخی از موارد متناقض می‌نماید و تنها هدف از ارائه آنها دستیابی به یک سری نتایج و برداشت‌ها در موارد نظریات و دستورات شیعی و اسلامی بوده است. این آسیب و شوک توسط پرونده‌ای با نام «سیاه و سفید که به مردم سیاه - سفید اختصاص داشت» تشدید شد. چهار برگ نوشته بسیار تند از مالکولم ایکس (Malcolm X ) - از رهبران سیاهپوست مسلمان آمریکایی - گرفته تا خدا می‌داند کجا... متاسفانه تنها مطلب واضحی که بیان شده - همان طوری که روزنامه Corriere della Serra نیز به آن اشاره کرده - فراخواندن پشت سر هم «دشمنان اسلام» با عناوین شیطانی، ستمکاران، گوشت خوک خواران کثیف یاد شده است. شواهد دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد اتفاقاتی در برخی از شهرهای کوچک به هدف ایجاد آشوب بدون هیچ دلیلی در حال انجام است.[۶]
مقاله مزبور که با نام «کاوه» امضا شده، با فاصله گرفتن از دیگر شیعیان ناپل ادامه یافته است: آیین اسلام شیعی آن‌گونه که اکثریت ایرانیان روزنامه نگار در «نامه پارسی» و تعدادی از همکاران مسیحی‌شان شناخته‌اند و علاقه‌مند به مطالعه عمیق آن هستند، با اسلامی که در نشریه ادواری اسلام ناب تبلیغ و معرفی شده تفاوت‌های اساسی دارد. آقای کاوه بعد از آن هشداری به تازه‌کیشان می‌دهد: مردی ایتالیایی روزی تعبیری زیبا را چنین به ما گوشزد کرد و آن اینکه هر دینی در مورد تعصبات تازه کیشان و جدید الایمان‌ها هشدار داده است... اتفاقی که ممکن است رخ دهد این است که گروهی از تازه‌کیشان ممکن است از خود قرآن هم اسلامی‌تر شوند. بدون شک تمایل به اسلام جنگ طلب مورد توجه بیش از یک گروه از تازه‌کیشان قرار گرفت و حضور تازه‌کیشانی که از گوشه و کنار احزاب افراطی وارد دین اسلام می‌شدند، جهت‌گیری اجتماعات مسلمانان را به سمت تندروی سوق می‌داد. اما به هر حال با گذشت زمان و همانطوری که بعدا خواهیم دید به خصوص بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر این گروه‌ها به شکل معتدل‌تری دوباره سازماندهی شدند. لازم به ذکر است که برخی از این گروندگان دینی که در نهایت با اسلام شیعی پیوند می‌خوردند، از جانب احزاب چپ رخ می‌داد. دلیل آن نیز جذب شدن شماری از جوانان این احزاب - مانند آنچه برای احزاب راست گرا اتفاق افتاد - به خاطر انقلاب ایران بود.
مصطفی از کارکنان راه آهن در جنوب ایتالیا که در سن ۲۱ سالگی و در سال ۱۹۷۹ مسلمان شد از جمله این افراد است. وی می‌گوید:... من با انقلاب ایران روبه‌رو شده و به طرز شگفت آوری مبهوت جریانات مذهبی شدم. من از یک خانواده کاتولیک معتقد بودم، اما همیشه یک چیزی مرا از کلیسا دور نگه می‌داشت و من به موضع چپ‌گرای افراطی روی آوردم. همسر من هم در حالی که پنج سال از ازدواجمان می‌گذشت، به اسلام گروید.[۷] با وجود اینکه به نظر می‌رسد هماهنگی خاصی میان شیعیان در ایتالیا وجود ندارد، اما قویترین و بهترین انجمن سازماندهی شده موسسه اهل البیت در ناپل است که ارتباطات نزدیکی با انجمن‌های بین‌المللی شیعه، خصوصا با انجمن‌های واقع در انگلیس دارد. این موسسه برای استوار کردن ارتباطات بین‌المللی خود، برای حدود ۱۰ سال کمپ‌های تابستانی دوره‌ای را در پاتوقی در کوه‌های توسکو امیلیان Tosco Emilian ( بین Bologna و Reggio Emilia) برگزار می‌کرد. هدف از تشکیل این ملاقات‌ها «قویتر کردن ارتباطات برادری بین اعضای جوامع مختلف اروپایی» عنوان شده است.
بنابراین شیعیانی که از اقصی نقاط ایتالیا و کشورهای اروپای شمالی به آنجا می‌آمدند، در حالی که از تماشای چشم‌اندازهای زیبای شمال ایتالیا لذت می‌بردند، فرصت ملاقات با یکدیگر را برای مطالعات دقیق در زمینه اسلام، تحت نظارت گروهی از علما به دست می‌آوردند. تدارکات این ملاقات‌ها به عهده خود شرکت‌کنندگان و بسیار کم‌خرج بود. این مسئله به همه «برادران و خواهران» فرصت شرکت در مراسمی را می‌داد که می‌توانستند در محیطی آرام و در کنار یکدیگر به رشد و تعالی معنوی خود بپردازند. به‌طور مثال موضوع کمپینگ سال ۲۰۰۲، مسئله «عرفان، مسیر معنوی اسلام» بود که سخنران اصلی آن حجت الاسلام عباس شاملی از کارکنان مرکز پژوهشی امام خمینی در قم بود. در تابستان ۲۰۰۴ این جمعیت شیعه به رهبری آیت‌الله واعظی، سرپرست مرکز اسلامی در استکهلم و نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در اروپا در آن زمان، به بررسی موضوع «زندگی و رفتار مسلمانان در اروپا تحت آموزه‌های اسلام» پرداختند. آخرین کمپ نیز در جولای ۲۰۰۶ در جنوب ایتالیا (نزدیک آولینو Avellino) با هدایت حجت‌الاسلام سید مکی برگزار شد.
● سنت و تکنولوزی
کمپ تابستانی در کنار دیگر ابتکارات سازمان‌دهی شده توسط مرکز اهل البیت ناپل، در سایتی اینترنتی تبلیغ شده بود. صفحه اصلی این سایت به معرفی گروه و تاریخچه آن (بیشتر به تاریخ نشریه «اسلام ناب» همراه با لینکی مستقیم برای دسترسی به آن برای علاقه‌مندان) پرداخته و مابقی لینک‌ها به صورت دوره‌ای تغییر می‌کند. صفحه اصلی این سایت (www.shi’a-islam.org) شامل چند صفحه دائمی در مورد آموزه‌های اسلام و خصوصا شیعه و علل برتری این گرایش در میان گرایش‌های اسلامی، نگاهی اجمالی به حضور شیعه در جهان معاصر و تاریخی از زندگی ۱۴ معصوم می‌باشد. یک صفحه از سایت به موضوع «زن و اسلام» اختصاص یافته، اما بیشتر فعالیت‌های آن در جهت حمایت از زنان مسلمانی است که طرفدار حجاب هستند به اندازه‌ای که برای مبارزه در دفاع از حجاب، با عنوان «انجمن حمایت از حجاب» دست به تبلیغ زده است. لینک‌ها بر روی ترجمه‌ای ایتالیایی از آشنایی با آموزه‌های شیعه آیت‌الله [علامه] طباطبایی [کتاب شیعه در اسلام] و همچنین آشنایی با شیعه ۱۲ امامی فعال می‌باشد ( هر چند که گاهی اوقات لینک‌ها کار نمی‌کنند). جدا از لینک‌هایی که به چند نوشته از آیت‌الله خمینی وجود دارد، یک پست اینترنتی [ایمیل] مخصوص برقراری ارتباط با مرکز اسلامی لندن برای دریافت پاسخ‌های سریع در مورد سوالات مذهبی، وجود دارد. جدا از موضوعات مذکور که کم و بیش به صورت ثابت در سایت وجود دارند، صفحات دیگری نیز در سایت به چشم می‌خورند که به صورت دوره‌ای به مسائل روزمره و معاصر اختصاص دارند.
مانند صفحاتی که مربوط به اخبار کنفرانس‌ها و نشست‌ها یا اطلاعات و اظهار نظرات در مورد مسائل سیاسی روز هستند. معمولا یک فضای وسیع در سایت در پنجره‌ای به نام «انتفاضه، تنها راه‌حل» به مسائل مربوط به فلسطین اختصاص داده شده است که اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای در مورد فلسطین یکی از بخش‌های تشکیل‌دهنده آن است. همچنین لینکی متعلق به گروهی با نام «ذهن‌های خلاق» که در بریتانیا مستقر هستند، مشاهده می‌شود. این گروه از پیشگامان رشد و توسعه نرم‌افزارهای اسلامی می‌باشند که به خصوص در مورد مبارزه با اسرائیل فعال می‌باشند. (برای مثال لیستی از مارک‌های تجارتی چند ملیتی که در اختیار یهودیان است در سایت ذکر و تحریم شده است و در کنار آن چندین دعوت به فعالیت بر ضد اسرائیل و حامیان آنها، دیده می‌شود.)[۸] در اینجا نگاهی کوتاه به پیکرنگاری سایت می‌اندازیم. همانطوری که می‌دانید، شیعه از ابتدای شکل‌گیری با شهادت و سمبل‌هایی رشد و پرورش یافت که از یک سو وجود و از سوی دیگر نظم و هماهنگی موجود بین آنها، در شکل‌گیری انقلاب ایران در سال ۱۹۷۸-۷۹ انکار ناشدنی است و همینطور در بسیاری از اتفاق‌های مهم دیگر مانند آنها به فراوانی دیده شده است.
بنابر این، این وب سایت ایتالیایی به شکل قابل ملاحظه‌ای از نظر شکل و شمایل، چندان نیرومند که می‌تواند به سرعت احساسات شیعیان ایرانی را برانگیزد. به نظر می‌رسد برخی از سمبل‌هایی که توسط شیعیان ایتالیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به جای اینکه از کیش جدیدشان نشأت بگیرد، بیشتر متأثر از زمینه‌های دینی- فرهنگی آنان می‌باشد. برای نمونه اعلامیه‌ای که به مناسبت سالروز وفات فاطمه [س] آورده شده، با تصاویری از شمع‌ها و گل‌ها همراه شده، به سرعت بیننده را به یاد مراسم ترحیم در کلیسای کاتولیک می‌اندازد. البته ممکن است شخصی این مسئله را به نقاط اشتراک میان سمبل‌های شیعی و مسیحی نسبت دهد [!].
● تغییر اوضاع پس از سپتامبر ۲۰۰۱
همان‌گونه که مشخص است جریان سپتامبر ۲۰۰۱ و اتفاقاتی که بعد از آن رخ داد، احساسات کلی مردم را در مورد دنیای مسلمانان دستخوش تغییراتی کرد. اسلام‌ستیزی گسترده‌ای که در مطبوعات پدیدار شد، سبب برقراری تساوی اسلام = تروریسم شد و اعضای جامعه‌های مسلمان در غرب مورد حمله - نه فقط لفظی - این تعصبات و پیش‌داوری‌های مغرضانه رایج قرار گرفتند. بسیاری از مراکز مسلمین در سرتاسر جهان، احساس کردند که باید خود را به صورت رسمی از عاملان آن فاجعه جدا کنند، کاری که اکثریت جامعه مسلمان ایتالیا نیز با صدور بیانیه‌ای در محکوم کردن حمله به مرکز تجارت جهانی و در ادامه در احساس همدری با خانواده قربانیان، به آن دست زدند.[۹] اکثر سازمان‌های اسلامی به سرعت و کاملا آشکارا حمله به مرکز تجارت جهانی را محکوم کردند ( هر چند که رسانه‌های گروهی به بزرگنمایی واکنش مثبت اندک مسلمانانی پرداختند که از حمله به مراکز نیویورک و شخص اسامه بن لادن حمایت کردند). طبیعی است که بعد از واکنش اولیه‌ای که جامعه مسلمانان به این حادثه از خود نشان داند، شروع به بازنگری عمیقی در مورد مسائل مربوط به اسلام و ارتباط آن با دنیای غیرمسلمان نمودند. هرچند که در اینجا نیازی نیست تا عمیق‌تر به این بحث پرداخته شود، اما از آنجایی که ما در مورد حضور شیعیان در ایتالیا گفت‌وگو می‌کنیم، بررسی وضعیت مسلمانان و احساس کلی مردم نسبت به آنها بعد از سپتامبر ۲۰۰۱ می‌تواند جالب باشد.
بار دیگر به سایت موسسه اهل‌البیت بر‌می‌‌گردیم. مرکزی که از نظر اکثر مسلمانان ایتالیا تنها سازمان رسمی شیعه- ایتالیا قلمداد می‌شود.[۱۰] ضرب‌المثلی داریم که می‌گوید «بهترین دفاع در حمله است» و این شیوه بود که گروهی از مسلمانان در دوره بعد از وقایع ۱۱ سپتامبر به آن روی آوردند: متاسفانه اظهارات پوچ و ناپسندی زیادی شنیدم که «لیاقت آمریکا به خاطر سیاست‌های خاورمیانه‌ایش همان بود که به سرش آمد» و حرف‌های بی‌منطق و پرت و پلای اینچنینی. اما متاسفانه جنگ با تروریسم تبدیل به جنگ با اسلام شد و نظریه «برخورد تمدن‌ها» ظهور کرد. مرکز اهل البیت حوادث پس از ۱۱ سپتامبر را بهانه‌ای برای تشدید و دائمی کردن خصومت‌های شرق و غرب، برای انحراف افکار عمومی از اشغال ظالمانه غزه و حاشیه غربی رود اردن توسط اسرائیل و همچنین دستاویزی برای حمله به جوامع مسلمانان در سرتاسر جهان یاد می‌کند. مرکز اهل‌البیت در شماره‌ای از نشریه خود در پاییز ۲۰۰۱ که مصادف با جنگ در افغانستان بود، در ادامه سیاست‌های ایرانی- شیعی خود نسبت به رژیم طالبان، اینگونه تصریح می‌کند که رسانه‌های جمعی آمریکا با اسلامی خواندن حاکمان کابل به‌طور ضمنی سعی در ترسیم مفهومی منفی، مطابق میل غرب، می‌نمایند.
گزارش شیعیان ناپل در پی وقایع شوم زمستان ۲۰۰۱-۲۰۰۲ با اظهاراتی در مورد روابط بین طالبان و آمریکا در طی حمله روسیه به افغانستان، و همچنین نقشی که عربستان سعودی در این روابط ایفا می‌کرد، ادامه می‌یابد. همچنین ترجمه‌ای ایتالیایی از سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای با جانبازان ضمیمه این گزارش شده است که طی آن این رهبر مذهبی به نقش مستقل کشورش در مبارزه با تروریسم اشاره کرده و از تلاش‌های آمریکا برای استفاده از جنگ در افغانستان به هدف ایجاد راهی برای دستیابی به هدف‌های امپریالیستی‌اش انتقاد و ابرقدرت بودن آمریکا را به استهزا گرفته است: بعد از حمله به نیویورک و واشنگتن شما به سرعت مسلمانان را متهم کردید. اما اگر سرویس‌های امنیتی شما در شناسایی تروریست‌ها کارآمد هستند، پس چگونه است که در شناسایی تروریست‌ها زمانی که در حال تدارکات بلندمدت حمله بودند، موفق نشدند؟[۱۱] زمانی که انعکاس حوادث بعد از ۱۱ سپتامبر و مسائل مربوط به افغانستان در حال رنگ باختن بود و مسئله جدید عراق در حال قوت گرفتن، شیعیان ایتالیا شیوه‌های جدیدی را برای بیان عقایدشان راه‌اندازی کرده و برای مثال طی راه یک اتاق گفت‌وگوForum به صورت آنلاین، از همنوعان خود خواستند تا نظرات و واکنش‌های خود را نیز در آنجا بیان کنند.
در سایت جدیدی که راه‌اندازی شد چنین برنامه‌ریزی شده بود تا افرادی که در گروهMSN که توسط مرکز اسلامی امام مهدی واقع در رم اداره می‌شد، ثبت نام کرده‌اند، بتوانند به بحث و جدل و رد و بدل کردن نظرات خود با رهبران شیعه خود - چه رهبران ایتالیایی و چه از دیگر نقاط جهان - بپردازند. (پاورقی: www.islamsciita.org) در کنار شعارهایی که بر ضد دخالت‌های نظامی آمریکا در عراق و انتقاد از رفتارهای اسرائیل در میان سخنرانی آیت‌الله‌ها وجود داشت، یکی از تازه‌کیشان شیعی پرسشی در مورد چگونگی برخورد در مورد غذا، طرز پوشش، اخلاقیات و رفتارهای روزمره در زندگی در ایتالیا و به خصوص در برخورد با قوانین ایتالیا مطرح کرد. مذاکره گروه خیلی اوقات به خاطر پیام‌های توهین‌آمیزی که توسط یکی از صحبت‌کنندگان به صورت تحریک‌آمیز بیان می‌شد، مختل گردید که البته توسط مسوولان سایت به سرعت سانسور می‌شد. پس از مدتی سایت مزبور از طرف سایت Informazione Corretta که یک آژانس خبری با هدف «حمایت و معرفی اسرائیل» بود هدف قرار گرفت.[۱۲] بعد از این اتفاقات اعضای گروه که هم‌اکنون سایت دیگری را با نام (www.islamshi’a.com) راه‌اندازی کرده‌اند، به یک سری فرصت‌های بین‌المللی دست یافتند، از جمله اینکه کانال ماهواره‌ای الکوثر Al Kawthar یک سری برنامه به آنها و همچنین به دورنمایی از زندگی شیعیان در ایتالیا، اختصاص داد.
● معتدل، بیش از حد اعتدال
همانگونه که با گذشت زمان حوادث خونین در سراسر جهان، چهره اسلام را مشوش می‌کرد، واکنش مسلمانان در ایتالیا به تلفیقی از تبرئه و توجیه خود به اینکه «ما کاری به تروریسم نداریم» و مبارزه علیه گسترش اسلام‌ستیزی تبدیل شد. اعضای انجمن‌های مسلمان شروع به معرفی خود و توصیف تمدنی که از آن آمده بودند، برای همشهریان تازه‌کیش خود، نمودند: همه روزه سخنرانی‌های زیادی درباره اسلام، هم در مراکز عمومی مانند مدارس و دانشگاه‌ها و هم در محافل خصوصی در حال برگزاری است. آنها همچنین دست به انتشار کتاب‌هایی در مورد جنبه‌های مختلف اسلام زدند که فقسه‌های کتابفروشی‌ها را پر کرد. اما اکثریت مسلمانان ایتالیا سکوت اختیار کرده و تقریبا منزوی شدند.
نگرش کلی آنها در این جمله خلاصه می‌شد: «آنچه ما می‌گوییم اهمیتی ندارد، رسانه‌های جمعی، پیش‌تر، تصویر نادرستی از اسلام را در اذهان عمومی ایجاد کرده اند». این شیوه برخورد همچنین توسط مرکز فرهنگی اسلامی «الف» در شهر ونیز به ریاست وائل فرحات که اصالتا از شیعیان لبنان بود، اتخاذ شد. وائل فرحات شکیات خود را در مورد برگزاری سخنرانی و دیدارهای عمومی اینچنین به تصویر می‌کشد: «اکثر مردم دوست دارند تا در مورد جنبه‌های منفی اسلام بشنوند». فرحات که بیش از ۲۰ سال به همراه همسر ایتالیایی خود در این کشور زندگی کرده، به عنوان یک مهندس از جمله کسانی است که تلاش‌های زیادی برای راه‌اندازی پروژه‌ای برای ساخت یک مسجد در ونیز انجام داد؛ پروژه بلندپروازانه‌ای شامل ساخت مسجدی که در کنار آن مراکز فرهنگی و اجتماعی‌ای مستقر باشد. وی برای دستیابی به این هدف سه کنفراس در شهر ونیز برگزار کرد که در آن عالمان ایتالیایی اسلام‌شناس، نمایندگان رسمی مراکز محلی (از جمله کشیش کلیسای کاتولیک) و سفیران بسیاری از کشورهای اسلامی در ایتالیا، در آن حضور یافتند.
هرچند که وائل به عنوان موسس این مسجد، فردی شیعه است اما هدف این است که مسجد و فعالیت‌هایی که در آن انجام می‌شود پایگاهی چند منظوره به عنوانی مرجعی برای شیعیان، سنیان و اعضای گروه‌های مختلف شامل برادران صوفی آنها باشد.
فرحات می‌گوید: من اعتقادی به جدایی میان شیعه و سنی ندارم و دلیل آن ارتباط تنگانگی است که در دیدگاه‌های دینی بین این دو وجود دارد. در انجمن من [الف] به روی همه مسلمانان باز است. فرحات در واقع مسوول موسسه فرهنگی دیگری نیز می‌باشد که رشته‌های زیادی از کامپیوتر گرفته تا زبان عربی، از زبان انگلیسی تا رقص باله در آن ارائه می‌شود و شرکت در آنها برای عموم آزاد است. وی همزمان، در جلسات موسسات محلی و در جاهایی که تصمیم‌گیری‌های آن مراکز به‌گونه‌ای شامل جامعه مسلمان و تعامل آنها با غیرمسلمانان می‌شود، شرکت می‌کند. برای مثال وی به عنوان نماینده مسلمانان در مناظره‌ای که بر سر چگونگی مراسم تدفین افراد غیرکاتولیک توسط مقامات رسمی ونیزی برگزار شد، حضور داشت.
فرحات خود را اعتدال‌گرا می‌داند - و این در واقع درست به نظر می‌رسد. او نسبت به وضعیت کلی جهان نوعی بدبینی دارد و از منتقدین جدی و سرسخت آمریکا به خصوص به خاطر حضورش در خاورمیانه می‌باشد. نظرات و دیدگاه‌های او از این زاویه به خوبی با وصف «خشم مسلمان» که مردم غرب به مسلمانان نسبت می‌دهند، همخوانی دارد. موضوعات کلیسای مانند مسئله فلسطین و تهدیدهای دنباله‌دار آمریکا در آسیا سبب شده است که اذهان شیعیان تا این اندازه آشفته شود، و ما نیز صحبت در مورد تمایزات کوچک و بزرگ میان شیعیان و سنیان را به آینده و - ان‌شاء‌الله - به زمانی مناسب‌تر، موکول می‌کنیم.
● ملاحظات نهایی
این گشت کوتاه میان شیعیان ایتالیا شامل ملاحظاتی است. در اولین نگاه، گواهی است بر اینکه جامعه سامان‌یافته شیعی که تمام ایتالیا را پوشش داده باشد، وجود ندارد. اکثر شیعیانی که متولد می‌شوند، ایرانی و کسانی هستند که در مورد شیعه بودن خود صحبت نمی‌کنند چراکه آنها شیعه را موتور محرکه جمهوری اسلامی می‌دانند، چیزی که آنان از آن گریخته‌اند. گروه دیگر شیعیان مردان و زنان ایتالیایی هستند که به خاطر ازدواج با یک ایرانی ملزم به تغییر دین بوده‌اند. گروه دیگر ایرانیان و لبنانی‌هایی هستند که به صورت ناآشکار به باورهای مذهبی خود پایبندند (و بنابر این دانسته یا ندانسته در حال پیروی از سنت تاریخی و همیشگی شیعیان می‌باشد. یعنی در جایی که لازم است خود را پنهان می‌کنند.) در نهایت می‌توان گفت فعال‌ترین و تشکیلاتی‌ترین آنها، جامعه‌ای است که تقریبا توسط ایتالیایی‌های تازه‌کیش به ریاست لوئیجی دی مارتینو عمار - که پیش‌تر در مورد او صحبت شد - در شهر ناپل شکل گرفته است. گروه شیعیان ناپل در کنار ارتباط تنگاتنگی که با دیگر مراکز شیعیان در غرب و شرق جهان دارند، در تلاش برای تشکیل جامعه شیعی‌ای خودمختار و بومی هستند، به‌گونه‌ای که بتوانند حتی یک حجت الاسلام ایتالیایی زبان داشته باشند.
این مرجع جدید شیعی قابلیت جابه‌جایی با عالمان شیعی ایرانی و لبنانی‌ای که هر ساله برای برگزاری مراسم عاشورا و سالگرد فاطمه (س) دعوت می‌شوند را خواهد داشت و می‌تواند نقطه اتکا و ملجای امور شیعیان ایتالیا به شمار آید. از هسته اصلی شیعیان تازه‌کیش در ناپل و رم که بگذریم، تعداد کمی از تازه‌کیشان در دیگر نقاط ایتالیا هستند که برای شرکت در کمپ‌های تابستانی یا مراسم‌های خاص مثل عاشورا که در شمال ایتالیا برگزار می‌شود، عازم این مناطق می‌شوند. تعداد اندکی از آنها در کنار محل‌هایی که برای کمپ‌های تابستانی استفاده می‌شود زندگی می‌کنند. (پاورقی: برای مثال، عاشورا از جمله مراسمی است که معمولا در استراحتگاهی تابستانی در کنار دریای ادریاتیک Adriatic به نام ریمینی Rimini، برگزار می‌شود. )
اکثر ایتالیایی‌ها نمی‌توانند درک کنند که چرا بعضی از هموطنان آنها بی‌اختیار به اسلام روی می‌آورند. آن هم به شاخه کوچک و دورافتاده‌ای از آن که برای عموم ناشناخته مانده و عجیب‌تر اینکه به گروه «اصولگرایان» غیرارتدوکس اسلام معروفند که سردمداران حملات انتحاری و دیگر «برخوردهای متعصبانه» در خاورمیانه می‌باشند. به هر حال اگر تازه‌کیشان شیعه ایتالیایی به خوبی سازماندهی پیدا کنند، توانایی این را دارند که نقشی حیاتی در زندگی اجتماعی میان مسلمانان و غیرمسلمانان، نه تنها در ایتالیا بلکه در کل اروپا و همچنین بازسازی Homo Islamicus ایفا کنند .

سوسی رستگار، آنا وانزان
ترجمه: سجاد (مطهر) جعفریان
پی نوشت:
[۱] این اعداد از طریق اطلاعاتی است که توسط موسسه کاریتاس ارائه شده است، Immigrazione Dossier، Rome، ۲۰۰۶
[۲] (پاورقی: مصاحبه‌ای که در جولای ۲۰۰۲ انجام شده است.)
[۳] اسلام در ایتالیاو انجلا لانو و لوسیا آوالونه (Angela Lano and Lucia Avallone)، جوئن ۱۹۹۹.
[۴] اسلام در ایتالیا n.p
[۵] Corriere della Sera, ۱۹ april, ۱۹۹۷) [به نام یک خلبان ژاپنی و سمبلی از عملیات انتحاری که بانی آن ژاپنی‌ها بودند].
[۶] نامه پارسی، شماره ۵، می‌۱۹۹۷، ص ۴
[۷] اسلام در ایتالیا، n.p
[۸] این انجمن همچنین یک برنامه جایزه «اسلام ستیزی» سالیانه دارند که به رهبران سیاسی و روزنامه نگارانی که به شدت مخالف اسلام و مسلمین هستند، تعلق می‌گیرد.!
[۹] چهار انجمن بزرگ اسلامی در ایتالیا نیز دست به همین اقدام زدند. برای نمونه یکی از آنها طرح‌هایی به دولت ایتالیا ارائه دارد تا بتوانند همراهی‌هایی برای حفظ موقعیت دینی و سیاسی مسلمانان در مسائل روزمره زندگی ایشان به دست بیاورند. بنگرید به «خلاصه مذاکرات کمیسیون ائتلاف مهاجران» در سایت رسمی وزارت کشور.
[۱۰] از آنجایی که این سازمان، تنها تشکل رسمی شیعی است، تمامی وب‌سایت‌هایی که زیرنظر انجمن‌های اسلامی هستند یک لینک به این سایت دارند. از تمامی کسانی از سنی‌ها که من با آنها در باره گرفتن دیدگاه‌شان در باره برادران شیعی‌شان سوال کردم به من گفتند که «از افرادی که در ناپل هستند بپرسید».
[۱۱] مترجم: این قسمت ترجمه از انگلیسی شده است.
[۱۲] www.Informazionecorreta.com). این انجمن عهده دار نبردی قوی بر ضد گروه مذاکره‌کنندگان شیعی شد که در ماه می‌۲۰۰۷، در پی جنجال جهانی‌ای که بر سر حضور رابرت فاریسون (Robert Faurisson) - از فرانسویان منکر هولوکاست - برای سخنرانی در یکی از دانشگاه‌های ایتالیا ایجاد شد، به اوج خود رسید. مدیران گروه شیعیان در MSN در پی جدال‌هایی که با این رخداد آغاز شد، با استناد به اصل آزادی بیان از حق فاریسون برای بیان اظهاراتش دفاع کردند. آزانس Informazione Corretta از یاهو خواست تا به‌طور رسمی این سایت را ببندند. از تاریخ ۲۵ ماه می، گروه شیعیان به خاطر «مشکلات اداری» بسته شد.

منبع : روزنامه کارگزاران