رنگ ها گناهی ندارند

اگر فردی که در معرض داد و ستد های فرهنگی، عقیدتی اجتماع ( شاید بهتر باشد بنا به گفته بسیاری از جامعه شناسان با ویژگی هایی که از آن سراغ داریم تنها آن را «تجمع» بنامیم) قرار می گیرد از تاثیرپذیری مستقیم و غیرمستقیم رنگ پوشش اجتماعی و میزان نفوذ آن بر ذهن، رفتار و عادات اجتماعی خود و دیگران آگاه می بود، هرگز آن را امری شخصی و منحصر به حیطه فردی قلمداد نمی کرد.
در جوامع مختلف به خصوص جوامع شهری، هر فرد به تناسب میزان وقوف خود بر حقوق شهروندی، خود را مجاز می داند که پوشش و رنگ آن را انتخاب کند. این پوشش منطبق بر ساختارهای اجتماعی نشانگر طبقه اجتماعی، دیدگاه فردی، تعلقات گروهی، مناسبات اجتماعی و اعتقادی و وضعیت معیشتی و فرهنگی اوست.
تلاش برای بدعت و نوآوری در عرصه پوشش و رنگ، همواره در اکثر کشورهای دنیا از دغدغه های اصلی طراحان و تولیدکنندگان لباس شمرده می شود. در کشور ما نیز تنوع در چند سال اخیر به عرصه های جدیدی وارد شده و شاهد عرضه متفاوت تری از پوشش اجتماعی خصوصاً در میان زنان هستیم. اما در اینجا قصدم نه بررسی این طرح و زوایای مختلف آن است و نه اشکال گوناگون پوشش در عرصه مناسبات اجتماعی بلکه صرفاً بیان و بررسی عواملی است که افراد را با شخصیت های کاملاً متفاوت در چگونگی برگزیدن رنگ پوشش هدایت می کند.
پا را که از حریم خانه بیرون می گذاری رنگ های تیره به چشم می آید و اگر به این مساله عادت نکرده باشی (که بعید است) خسته که می شوی همواره در پی گریزگاهی می گردی که چشم را از این یکنواختی آزاردهنده رها کند. پاساژهای شمال شهر با ویترین های پر از رنگ، نمایشگاه های دکوراسیون داخلی و سالن های مد همان چیزی است که وقتی با عطش به آنها سر می زنی روح در جست وجوی زیبایی ات را تا حدی سیراب می کند. بی درنگ برای همه پیش آمده است وقتی وارد چنین مکان هایی می شوند که به طور مثال دیوارهای آن سبز پررنگ یا آبی آسمانی است، احساس آرامشی هر چند گذرا و مقطعی می کنند یا با دیدن تابلوهای پیتزافروشی با ترکیب رنگ های زرد و قرمز و... جذب آنجا می شوند و اختیار خود را به جذابیتش می سپارند. این نمونه های کوچکی از تاثیر اعجاب انگیز رنگ هاست بر برانگیختن عواطف، هیجان، تصمیم گیری و رفتار شما؛ حالا می توانید به راحتی تصور کنید رنگ های تیره و ملال آور با شما چه می کند؟
آلودگی صوتی و هوا، فشار های عصبی جاری در بسترهای متحرک اجتماع، تلاش برای گذران روزمرگی و بی توجهی به اوقات فراغت و تفریح در گستره مناسبت های اجتماعی، تمامیت اوقات هر فرد را چنان در خود گرفتار کرده است که دیگر کمتر کسی به رنگ ها و تاثیر آن بر روح و روان خود یا دیگران جز در موارد محدود فکر می کند. این تیرگی بیشترین آثار سوء را بر افکار، عواطف و جهت گیری های کودکان می گذارد. کودک خردسال شما گاهی می بایست شادی و بشاش بودن را تجربه کند، از همین روست که در چند سال اخیر روپوش دختران دبستانی اغلب از رنگ های شاد و روشن انتخاب می شود.
آیا این پدیده اجتماعی به خودی خود به وجود آمده است یا معلول سیاستگذاری های دانسته و ندانسته کلان در سایه بی اهمیت بودن رشد کرده است؟ پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تناسب هویت ویژه انقلاب و آرمان خواهی اسلامی آن دیری نگذشت که پوشش اسلامی جایگزین بی حجابی پیش از آن شد. بر کسی پوشیده نیست که از منظر اسلام کامل ترین نوع پوشش چادر است و به همین دلیل انتخاب چادر به عنوان پوششی کاملاً اسلامی توسط زنان پذیرفته شد. اما باز هم کمتر مسلمانی است که نداند اسلام رنگ سیاه را مکروه دانسته و انسان را از ملبس شدن به این رنگ بر حذر می دارد. اما رنگ های تیره، مقبول پوشش هایی است که در اجتماع استفاده می شود. سایه این رنگ، یونیفورم ها و مانتو ها را نیز دربر گرفت. رنگ های تیره (سرمه یی، سیاه و قهوه یی) در دستورات اعمال شده ادارات دولتی و نیمه دولتی برای پوشش زنان قرار گرفت و پس از آن برخی واحد های خصوصی نیز از آن استقبال کردند.
امروزه دلایل بی شماری باعث شده است شدت رواج این رنگ در اجتماع بالا رود که هر کدام در جایگاه خود به تحلیل و کنکاشی طولانی مدت و برنامه ریزی شده نیاز دارد. پایین بودن ضریب امنیت اجتماعی و به حداقل رساندن آسیب های اجتماعی یکی از این دلایل است. شاید برای درک بهتر این مبحث ذکر همان مثل قدیمی «خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» بیراه نباشد. قرار گرفتن در معرض کمترین تحریکات جنسی مهمترین دلیلی است که می توان به آن اشاره کرد؛ اینکه فرد اخلاق مدار نمی پسندد انگشت نمای عده یی شود که در کمین آزار و اذیت او نشسته اند. شاید ابداع صفت هایی چون رنگ سبک و سنگین نیز از همین دیدگاه سرچشمه گرفته باشد در حالی که رنگ ها فی نفسه به دور از چنین صفاتی هستند. اینکه رنگی برای فردی وحشی جلوه می کند و فرد دیگر آن را بسیار آرامش بخش می داند، دلیل خوبی بر برائت رنگ ها از صفات مطلق وابسته است.
اما سوال مهم و اساسی در این میان این است که آیا با در نظر گرفتن اعمال این محدودیت توسط بسیاری از زنان برای خود، شاهد بالا رفتن ضریب امنیت اجتماعی بوده ایم؟ آمارهای ارائه شده در این رابطه پاسخ بسیاری از سوال هاست. مورد دیگر اظهارات بسیاری از زنان مبنی بر اجبار محل کار در انتخاب رنگ پوشش و کافی نبودن درآمدهای اقتصادی برای خرید مانتوهایی با تعداد بیشتر جهت استفاده در محل کار و بیرون از آن است. آلودگی زیاد هوا و تاثیر آن بر رنگ لباس ها مورد دیگری است که می توان به آن اشاره کرد، اما جالب ترین دلیل که نوعی طنز در آن نهفته است، تصور بسیاری از افراد است که گمان می برند رنگ تیره فرد را لاغر تر و قد را کشیده تر نشان می دهد. اگر این فرض را هم پذیرفته شده بدانیم این سوال را باید پرسید؛ لاغر جلوه دادن اندام به قیمت کمک به بالا تر رفتن ضریب افسردگی اجتماعی معامله خوبی است؟
نقش کمرنگ آسیب شناسان اجتماعی در تصمیم گیری های دولت و عدم ارائه روش های کاربردی در جهت زدودن افسردگی از چهره اجتماع، آینده یی تیره را در ذهن ترسیم می کند. افسردگی غالب در اجتماع منجر به پارگی طناب بسیاری از پیوند های مثبت شده است و این بزرگ ترین زنگ خطر برای کشوری است که درصد بالای نیروی جوان آن را بسیاری از کشورها در دنیا آرزو می کنند.

بهاره مهرجویی

منبع : روزنامه اعتماد