بیماری های دستگاه گوارش را بیشتر بشناسید

از هنگامی که شروع به جویدن لقمه غذا می کنیم، هضم غذا شروع می شود و در واقع کار دستگاه گوارش آغاز می شود. دستگاه گوارش یکی از دستگاه های فعال در بدن انسان است که کار خود را در ۴ بخش بلع، گوارش، جذب و هضم انجام می دهد.
مواد غذایی پس از ورود به معده با آنزیم های درون معده مخلوط می شود تا به اجزای ساده تری تجزیه شود. سپس این مخلوط از معده خارج می شود و به روده ها می رود تا از آن جا، مواد غذایی تجزیه شده جذب جریان خون شود. موادغذایی تجزیه شده از طریق جریان خون در اختیار یاخته های بدن قرار می گیرد و مواد غذایی که جذب نمی شود، به طور طبیعی دفع می شود. دستگاه گوارش به عنوان یکی از مهم ترین دستگاه های بدن، بیماری های مربوط به خود را دارد که گریبانگیر بسیاری از افراد است.
درباره دستگاه گوارش و بیماری های مرتبط با آن با دکتر سیدامیر میرباقری متخصص گوارش و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت وگو کردیم. دکتر میرباقری در توضیح چگونگی کار دستگاه گوارش می گوید: دستگاه گوارش از دهان شروع می شود و تا انتهای روده بزرگ که محل خروج مواد دفعی است، ادامه پیدا می کند. این دستگاه شامل لوله مری است که به معده که کار آن خرد و آسیاب کردن غذاست، منتهی می شود سپس به روده باریک می رود که محل اصلی جذب غذاست.
۲ عضو در جذب به روده بزرگ کمک می کند یکی کبد که با ترشح آنزیم و صفرا باعث هضم غذا می شود و یکی لوزالمعده که وظیفه نرم کردن مواد غذایی را دارد تا مواد غذایی در معرض سلول های روده باریک قرار بگیرد و جذب شود. مازاد مواد غذایی به روده بزرگ تحویل داده می شود که کولون نام دارد. آب مواد غذایی در کولون جذب مجدد ومواد اضافی دفع می شود.
مهم ترین بیماری های دستگاه گوارش در ایران به ۲ دسته تقسیم می شود گروه اول بیماری هایی است که خطرناک نیست و گروه دوم شامل بیماری هایی می شود که خطرناک است.
در گروه اول شایع ترین بیماری در ایران و جهان رفلاکس است یا همان ترش کردن که در واقع برگشت اسید از معده به مری است. بعد از آن سندروم روده تحریک پذیر، زخم معده، اثنی عشر و بیماری های التهابی روده که همگی بیماری های خوش خیم دستگاه گوارش است از جمله بیماری های خطرناک دستگاه گوارش، سرطان ها محسوب می شود که در کشورهای مختلف شیوع زیادی دارد. در ایران، شایع ترین سرطان دستگاه گوارش، سرطان معده و سپس سرطان مری و سرطان کولون (روده بزرگ) است. در اروپا و آمریکای شمالی، شایع ترین سرطان‌ها، سرطان‌کولون است.این تفاوت به مسائل ژنتیک و نوع تغذیه ارتباط دارد. تصور ما بر این است که طی ۲۰ سال آینده شایع ترین سرطان دستگاه گوارش در ایران، سرطان کولون باشد. هم اکنون پس از بیماری های قلبی عروقی، دومین علت مرگ و میر در جهان، (اگر تصادفات و جنگ و حوادث غیرمترقبه را کنار بگذاریم) سرطان های دستگاه گوارش است. یک سری بیماری های ویژه کبد از جمله هپاتیت و یرقان هم جزو بیماری های دستگاه گوارش محسوب می شود که مبحث جداگانه ای دارد.
دکتر میرباقری درباره علت اصلی شیوع سرطان معده در ایران توضیح می دهد: در مناطقی در ایران که طی نسل ها عادت های غذایی نادرست مثل استفاده از غذاهای مانده، غذاهای پرنمک و شور و غذاهای دودی وجود دارد، سرطان معده رایج تر است هم چنین کمبود ویتامین C، گنجانده نشدن میوه و سبزیجات در رژیم غذایی، وجود میکروب هلیکو باکتری از دیگر عوامل بروز سرطان معده است. در مناطقی از ایران فرهنگ غذا خوردن، سنتی است.
مثلا غذایی را که ۲ روز قبل تهیه شده و در یخچال نگهداری نشده است، مورد استفاده قرار می دهند. طبق تحقیقات از زمان استفاده از یخچال و سردکن در بسیاری از کشورها آمار سرطان معده کاهش پیدا کرده است. در آمریکا و اروپا طی دهه های اخیر آمار سرطان معده پایین آمده است و علت اصلی آن استفاده از یخچال و نگهداری صحیح مواد غذایی است در حالی که در برخی مناطق ایران این فرهنگ هنوز جانیفتاده است.
مواد غذایی خارج از یخچال دچار فعل و انفعالات شیمیایی می شود که مصرف آن ها احتمال ابتلا به سرطان معده را در مصرف کننده زیاد می کند بنابراین استفاده از یخچال برای نگهداری از مواد غذایی یک اصل است که باید عموم جامعه را نسبت به آن آگاه کرد.
وی درباره سرطان مری که یکی از شایع ترین سرطان ها در ایران است، ادامه داد: سرطان مری بیشتر در مناطقی از ایران گزارش می شود که در این زمینه چند عامل موثر است. یکی به کمبود سلنیوم در خاک مربوط می شود، مورد دوم به نوع تغذیه برمی گردد.
طبق تحقیقات کسانی که از مواد غذایی تازه و سبزیجات استفاده می کنند بسیار کمتر از دیگران به سرطان مری مبتلا می شوند. از همه مهم تر نوشیدن و صرف غذاهای داغ است که در فرهنگ ما بسیار شایع است. غذا و نوشیدنی داغ در درازمدت به مری صدمه جدی می زند و یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان مری است البته نباید عوامل ژنتیک را نادیده گرفت. در بعضی از خانواده ها، احتمال ابتلا به سرطان معده یا مری، بیشتر از دیگران است.
علت ایجاد سرطان روده در بسیاری از نقاط جهان به جز عوامل ژنتیکی، خوردن چربی حیوانی است. ثابت شده است در کشورهایی که چربی حیوانی زیادی مصرف می شود مثل گوشت قرمز چرب، استیک، همبرگر، غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، سرطان روده بزرگ شایع است.
در کشورهایی که مصرف این غذاها کمتر است، سرطان روده بزرگ کمتر است. به همین دلیل است که احتمال داده می شود با روند رو به افزایش گرایش جوانان و خانواده ها به مصرف غذاهای آماده و پرچرب، طی ۲۰ سال آینده شیوع سرطان روده بزرگ در ایران بیشتر از سرطان معده و مری باشد.
استاد دانشگاه تهران درباره شیوع زخم معده و اثنی عشر می گوید: این ۲ بیماری در جهان رو به کاهش است و در ایران نیز همین روال را دارد. یکی از دلایل این است که این ۲ بیماری ارتباط مستقیمی با باکتری هلیکو باکترپیلوری دارد. این باکتری در دوران کودکی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و انتقال آن اجتناب ناپذیر است و خطرناک هم نیست. این باکتری در برخی افراد در دوران بزرگسالی باعث ایجاد زخم می شود. البته باید ذکر کرد که زخم اثنی عشر بسیار شایع تر از زخم معده است که علت اصلی بروز آن همان باکتری است و پس از آن مصرف قرص های مسکن بدون تجویز پزشک در درازمدت است. مصرف بروفن، آسپرین و ایندومتاسین چه در سنین جوانی برای تسکین سردرد و چه در سالمندان برای تسکین آرتروز و دردهای مفصلی در درازمدت باعث ایجاد زخم اثنی عشر می شود. زخم اثنی عشر و معده خوش خیم تبدیل به سرطان نمی شود و این شایعه که زخم معده تبدیل به سرطان می شود، کاملا نادرست است.
بیشتر این زخم ها خوش خیم است و با درمان مناسب، برای همیشه از بین می رود. به کسانی که سابقه زخم معده و اثنی عشر دارند، توصیه می شود مسکن هایی مانند بروفن را، حتما پس از صرف غذا مصرف کنند و همراه آن کپسول اوماپرازون را که برای جلوگیری از ترشح اسید معده تجویز می شود، بخورند و اصولا خوردن مسکن بدون تجویز پزشک را به هیچ کسی توصیه نمی کنیم.
دکتر میرباقری درباره توزیع جنسیتی بیماری های دستگاه گوارش می گوید: سرطان های دستگاه گوارش در مردان شایع تر است اما زخم اثنی عشر در بین زنان کمی بیشتر از مردان است. هم چنین سندروم روده تحریک پذیر در تمام دنیا در زنان بیشتر مشاهده می شود زیرا زنان حساس تر و عاطفی تر هستند و دستگاه گوارش آن ها به سرعت تحت تاثیر مسائل روحی شان قرار می گیرد.
به طور کلی در مورد بیماری های گوارشی نیز همانند دیگر بیماری ها، پیش گیری مقدم بر درمان است. به والدین توصیه می کنیم که با مصرف غذاهای خانگی، از ابتدا ذائقه فرزندانشان را با غذاهای سالم سازگاری دهند و از مصرف مداوم غذاهای آماده بپرهیزند.

منبع : روزنامه خراسان