پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

معتادان مدرن در دنیای مدرن


معتادان مدرن در دنیای مدرن
هیچ کس از اینکه معتاد است به خود نمی بالد. اما گویا بعضی ها اعتیادشان هم سری از دیگران سواست. آنها هر روز که از خواب بیدار می شوند، تا یک مشت قرص هورمونی نخورند و چند عدد آمپول ناقابل در عضلاتشان تزریق نکنند به سر میز صبحانه نمی روند. خودشان که می گویند اول باید به هیکلم برسم و بعد به شکمم.
آری این معتادان با نام و مشهور همان قهرمانان زیبای اندام هستند که عضلات برجسته و چهل تکه شان دل بسیاری از جوانان ما را برده است.
استروئید های آنابولیک امروز دیگر از مرز باشگاههای ورزشی و بدنسازی پا را فراتر گذارده و به عنوان دسته ای از داروهای لازم برای مردانگی، قدرت و سرخوشی معامله می شوند. این گروه از داروها که هر روز بر تعداد اعضاء خانواده شان افزوده می شود توسط انجمن روانپزشکان آمریکا به عنوان داروهای اعتیاد آور شناخته شده اند. بنابراین بهتر است در باورهای قدیمی مان در مورد چهره رنگ پریده و لاغر اندام معتاد ها تجدید نظری اساسی کنیم.
● استروئیدهای آنابولیک چه موادی هستند؟
استروئیدهای آنابولیک موادی مصنوعی هستند که ساختمان شیمیایی آنها شبیه هورمون های جنسی مردانه (آندروژن ها) است و به همین دلیل نقش های زیستی این هورمون ها را تقلید می‌کنند. آنها رشد ماهیچه های اسکلتی و نمو خصوصیات جنسی مردانه را تقویت می کنند.
استروئیدهای آنابولیک اولین بار در دهه ۱۹۳۰ جهت درمان کم کاری غدد جنسی مردان ساخته شدند. لازم به ذکر است در این بیماری بیضه ها به مقدار کافی تستسوسترون ترشح نمی‌کنند. در نتیجه رشد ونمو واعمال جنسی بیمار مختل می‌شود.
از آن سالها تا به امروز بیش از ۱۰۰ نوع استروئید آنابولیک تولید شده است که اغلب به جای درمان بیماران به منظور افزایش حجم و قدرت عضلات به کار می روند.
نام های ژنریک و تجاری آنها عبارتند از:
اکسی موتولون (آنادرول)، متاندرستنولون (دیانوبول)، استانوزول (وینسترول)، ناندرولون دکانوئات (دکا-دورابولین)، تستوسترون سیپیونات (دپو- تستوسترون)، بولدنون اندسیلنات (اکی پوییز)
● مکمل های استروئیدی
مکمل هایی مانند دی هیدرو اپی‌اندرسترون (DHEA) و‌اندروستن دیون (آندرو) می‌توانند در بدن به تستوسترون (هورمونی جنسی مردانه) یا ترکیبات مشابه تبدیل شوند. از این رو برخی عقیده دارند که آنها اثرات آنابولیک دارند واز آنها استفاده می‌کنند. البته هنوز مکانیسم اثر و عورض جانبی این داروها مشخص نشده است اما آنچه مسلم است اگر مقدار زیادی از این ترکیبات مصرف شود به گونه ایکه سطح تستوسترون در بدن افزایش چشمگیری پیدا کند، این مواد نیز همانند استروئیدهای آنابولیک اثرات جانبی خواهند داشت.
● روش مصرف:
استروئیدهای آنابولیک به صورت فرم خوراکی، تزریق عضلانی و ژل وکرم موضعی به کار برده می شود که خود نشان از حساسیت تولیدکنندگان در پوشش دادن انواع سلیقه هاست.
از آن جا که استفاده کنندگان این استروئیدها معتقدند اثری که مصرف استروئیدهای مختلف بر‌اندازه ماهیچه ها دارد از مصرف جداگانه آنها بیشتر است، به طور معمول دو یا چند استروئید آنابولیک مختلف را با هم استفاده می‌کنند. آنها حتی گاهی مخلوطی از چند استروئید خوراکی، تزریقی وپمادهای پوستی را به کار می برند.
متاسفانه این فراد برای حصول اطمینان از میزان اثر بخشی و سرعت عمل بیشتر گاهی ۱۰ تا ۱۰۰ برابر میزان مجاز این مواد را به بدن خود وارد می کنند.
اغلب مصرف کنندگان مقدار مصرف خود را طی یک دوره ۶ تا ۱۲ هفته ای افزایش می‌دهند. بدین ترتیب که در ابتدای دوره از مقدار‌اندکی استروئید استفاده می‌کنند و هر روز به مقدار کمی آنرا افزایش داده تا به نیمه دوره برسند و پس از آن مقدار را آرام آرام کم کرده و به صفر میرسانند. آنها بر این باورند این روش سبب می شود بدن خود را بهتر با میزان بالای استروئید وفق می دهد. هر چند این باور هنوز توسط منابع دانشگاهی تایید نشده است.
● استروئیدهای آنابولیک چه اثراتی بر سلامتی دارند؟
یکی از دلایل استفاده نادرست از استروئیدها، بهبود مهارت های ورزشی است. استفاده نادرست از استروئیدها، در میان بدن سازان رقابت جو، بسیار معمول است. دلیل دیگر استفاده نادرست از استروئیدها، افزایش دادن‌اندازه ماهیچه ها یا کاهش دادن چربی بدن است.
از آنجاییکه استروئیدهای آنابولیک تاثیرات گسترده بر نقاط مختلف بدن و خصوصا سیستم هورمونی و عصبی انسان دارد، مصرف خودسرانه آن می تواند باعث اختلالات متعددی شود که از بین آنها می توان به آکنه، ژنیکوماستی، مشکلات قلبی و خصوصا افزایش احتمال حملات قلبی و سرطان کبد اشاره کرد. ذکر این نکته لازم به نظر می رسد که اغلب مصرف کنندگان این داروها جوان و نیرومند بوده و در سطح بالایی از سلامتی به سر می برند و به همین دلیل عوارض جانبی دارو کمتر خود را نشان می دهد. این بدان معناست که بروز برخی عوارض جانبی نشانه قدرت زیاد این داروها در بر هم زدن هموستاز طبیعی بدن است. در زیر مهمترین عوارض این داروها را با هم مرور می کنیم.
۱) اختلالات هورمونی
از گستردگی تاثیرات آندروژنها همینقدر کافیست که افزایش آنها در سنین بلوغ منجر به تغییرات گسترده عضلات و استخوانها، سیستم اعصاب، سیستم هورمونها و تغییرات شناختی، هیجانی و تفکر انسان می شود که همان بلوغ است. بنابراین دور از انتظار نیست که مصرف نابجای آن با کاهش تولید اسپرم وتحلیل رفتن بیضه ها، ریزش موی سر و بزرگ شدن پستان ها همراه باشد که در این بین ریزش مو و ژنیکوماستی غالبا برگشت ناپذیر می باشد.
در یک مطالعه روی مردان بدن ساز مشخص شد که بیش از نیمی‌از آنان به تحلیل بیضه ها و بقیه به بزرگ شدن پستان ها دچار هستند. استروئیدهای آنابولیک در زنان باعث مرد نمایی می‌شود.‌ در این حالت اندازه پستان ها وچربی بدن کاهش می‌یابد، پوست زمخت وکلفت می‌شود. کلیتوریس بزرگ می‌شود و صدا کلفت و مردانه می‌شود. ریزش موی سر و رشد بیش از‌اندازه مو در بخش های دیگر بدن نیز به فرد طاهری کاملا مردانه و خشن می دهد.
۲) دستگاه اسکلتی:
افزایش مقدار تستوسترون و دیگر هورمون های جنسی که در دوران بلوغ صورت می‌گیرد باعث جهشی عادی در رشد می‌شود. پس از آن، وقتی این هورمون ها به مقدار معینی رسیدند، باعث توقف رشد طولی استخوان ها می‌شوند. وقتی استروئیدهای آنابولیک به صورت نابجا استفاده شوند، مقدار هورمون جنسی بالا میرود که باعث توقف رشد استخوان ها پیش از زمان عادی می شود. به همین دلیل در صورتیکه هورمونها قبلاز به پایان رسیدن سن رشد استخوانی وارد بدن فرد شوند، فرد کوتاه قد می ماند.
۳) عوارض کبدی:
مصرف استروئیدهای آنابولیک با سرطان کبد وشکل گیری کیست های پر از خون در این ارگان مرتبط دانسته شده است. پاره شدن این کیست ها خطر بالقوه ایست که منجر به خونریزیهای وسیع داخلی می‌شود. این خطر زمانی تشدید می شود که به یاد بیاوریم بدنسازان بیش از افراد عادی در معرض ضربات جسمی و فشار های فیزیکی به شکم خود هستند.
۴) عوارض درماتولوژیک:
آکنه، کیست های چربی و عفونی معمولا ازار دهنده ترین عوارض این داروها شناخته می شود. البته این عارضه معمولا شایعترین عامل قطع مصرف بوده و از این جنبه عارضه خوش یمنی محسوب می شود. افزایش چربی پوست و مو نیز عوارض شایعی هستند.
۵) عفونت:
عفونت زمانی ایجاد می شود که فرد استروئیدهای تزریقی را در شرایط غیر استریل و با سرنگ مشترک تزریق کند که در اینصورت با خطرات زیادی مانند احتمال ابتلا به ایدز و هپاتیت مواجه است.
۶) عوارض عمومی: دوزهای بالا به ویژه زمانی که از راه خوراکی دریافت شوند سبب تهوع، استفراغ و تحریک معده می شوند. سایر اثرات این داروها شامل احتباس مایع و لرزش بدن است.
۷) عوارض رفتاری:
برخی گزارش کرده‌اند استروئیدها، بخصوص در مقادیر بالا، تندخویی وستیزه جویی را تشدید می‌کنند. هرچند این عوارض در آزمایشاتی که بر روی میمونها انجام شده کاملا به اثبات رسیده است اما در مورد انسان باید چند جنبه دیگر قضیه در نظر گرفته شود. مسئله نخست اینست که خاطیان با علم به این موضوع سعی می کنند با طرح این ادعا که مصرف استروئیدها آنها را پرخاشگر کرده، از خود سلب مسئولیت کنند.
هرچند به خاطر جنبه های اخلاقی روانشناسان هنوز نتوانسته اند میزان تاثیرات آندروژنها بر خشونت را در انسان آزمایش کنند اما آنها بر این باورند که تاثیرات بیولوژیک و هورمونی بر تمایلات رفتاری و هیجانی در انسان به دلیل قدرت بالای کورتکس مغز در کنترل اراده و رفتار بسیار کمتر از سایر گونه های پستانداران است. به عبارت دیگر تاثیرفرهنگ، منطق، شناخت و باورها بر رفتار انسان بیشتر از عوامل بیولوژیک و هورمونی است.
اما تاثیرات رفتاری آندروژنها به پرخاشگری و ستیزه جویی ختم نمی شودو به تازگی تاثیراتی نظیر سرخوشی ،افزایش انرژی ،تحریک جنسی، افزایش نوسانات و آشفتگیهای روحی ، فراموشکاری وگیجی به این لیست اضافه شده است.
افسردگی بعد از مصرف طولانی مدت استروئیدها نیز هرچند شایع نیست اما مشکل بزرگی به حساب می آید به خصوص که این افراد تا حدی پرخاشگر و بدبین نیز شده اند و ممکن است است با اقدام به خودکشی همراه باشد. افسردگی می تواند تا یک سال پس از قطع مصرف دارو ادامه یابد.
● آیا استروئیدهای آنابولیک اعتیاد آور هستند؟
درصد نامشخصی از مصرف کنندگان استروئید های آنابولیک به این داروها معتاد می‌شوند. این واقعیتی است که امروزه از طرف مجامع علمی و دانشگاهی مورد تایید می باشد.
باید دقت داشت که اعتیاد به استروئیدها با اعتیاد به سایر داروها از این نظر متفاوت است. چراکه در الگوی مصرف ستروئیدها برخلاف مواد افیونی تحمل نسبت به اثرات آن ماده اعتیاد آور پدیدار نمی شود اما برخی افراد که استروئیدها را مورد سوءمصرف قرار می دهند، معیارهای وابستگی به دارو را پیدا می کنند. از مهمترین دلایل این وابستگی باید به موارد زیر اشاره کرد:
این افراد علی رغم توصیه پزشکان و دوستان با تجربه خود به اینکار دست زده اند و قطع ناگهانی دارو به منزله کاهش عزت نفس آنها می باشد. بنابراین آنها با وجود تجربه عوارض جسمی و روحی دارو مصرف آنرا ادامه می دهند تا به دست کم عضلاتشان به حجم قابل قبولی برسد.
مسئله دوم صرف زمان و پولی است که بی شک آنها را مصمم می کند تا تا رسیدن به نتایج قابل قبول مصرف را ادامه دهند.
سرخوشی و احساس قدرت ناشی از مصرف هرچند کوتاه مدت است اما وسوسه تکرار آن فرد را همواره به ادامه مصرف تشویق می کند.
کاهش میل جنسی هرچند برای افراد متاهل چندان مطلوب نیست اما در کشور ما که شرایط ازدواج برای بسیاری از جوانان فراهم نیست می تواند انگیزه خوبی برای ادامه مصرف باشد. آنها با کاهش فعالیت جنسی خود از سوی خانواده و اولیاء مدرسه و دانشگاه تشویقهای ضمنی و علنی هم دریافت می کنند که خود عامل موثری برای ادامه مصرف است.
سرخوردگیهای متعدد شغلی و تحصیلی برای جوانان حساس موجب کاهش عزت نفس می شود این احساس که معمولا با احساس حقارت همراه است منجر به فعال شده مکانیسم های دفاعی متعددی مانند انکار، جبران، درون فکنی، واکنش وارونه و والایش می شود. در این شرایط فرد به دلایل مختلف علافه مند می شود برای عرض اندام در جامعه همسالان و خانواده اش به ورزش حرفه ای و خصوصا بدنسازی تشویق شود تا بدین طریق اعتماد به نفس از دست رفته را بازیابی کند.
بار ارزشی مثبت ورزشکار و پهلوان در جامعه نیز عامل مهمی است که سبب می شود جوانان این عوارض و هزینه ها را به جان بخرد.
● عوارض ترک:
عوارض ترک دارو در صورت قطع ناگهانی مصرف بروز می کند و شامل نوسانات روحی،خستگی، بی قراری، کاهش اشتها، بی خوابی و کاهش اشتیاق جنسی است.
افسردگی خطرناک ترین عارضه ترک این مواد است، زیرا گاهی به خودکشی منجر می‌شود. این افراد باید زیر نظر متخصصان درمان شوند، زیرا بعضی از نشانه های افسردگی سال ها پس از قطع مصرف این داروها باقی می‌مانند.
● خلاصه:
خلاصه اینکه یکی از مشکلات بزرگ مصرف استروئیدهای آنابولیک عدم دخالت خواسته یا ناخواسته کادر پزشکی و متخصص در این زمینه است. متاسفانه پزشکان اغلب اطلاعات ناچیزی در مورد طریقه مصرف و اثرات و عوارض جانبی این محصولات دارند و این از آنجا ناشی می شود که این محصولات بیشتر جنبه زیبایی داشته و تولید و ارائه آنها معمولا در انحصار شبکه هایی خارج از اختیار کادر پزشکی و داروخانه ها می باشد. مصرف کنندگان نیز ترجیح می دهند از پزشکان در این موارد سوال نکنند چراکه اغلب با سرزنش و توبیخ آنها مواجه می شود. و این باعث می شود تولید کنندگان و فروشندگان احساس امنیت بیشتر کرده و از این غیبت کادر پزشکی نهایت استفاده را ببرند.
دکتر مهرداد اخوان بهبهانی


همچنین مشاهده کنید