نگاهی به کتاب هنر و معماری اسلامی

کتاب هنر و معماری اسلامی یکی از مراجع معتبر و عظیم در زمینه هنرهای اسلامی است. نگارش آن به دست پژوهشگر فقید، ریچارد اتینگهاوزن، در سال ۱۹۵۹ میلادی آغاز شد. جلد اول اثر که نوشته مشترک ریچارد اتینگهاوزن و دیگر پژوهشگر هنرهای اسلامی، اولگ گرابار است، فاصله زمانی سالهای ۱۲۵۰ - ۶۵۰ میلادی (۶۴۸ - ۳۰ هجری قمری) را در بر می گیرد.
نگارش بخش اعظم مجلد اول آن شش سال به طول انجامید و به دلایلی ناتمام ماند. حدود بیست سال بعد، شیلا بلر و استله ولان وظیفه صورتبندی و افزودن تصاویر تازه به آن را پذیرفتند و سرانجام حاصل این پژوهش عظیم در سال ۱۹۸۷ میلادی توسط انتشارات پنگوئن به چاپ رسید.
▪ این مجلد هشت فصل را در بر می گیرد که در سه بخش گنجانده شده اند و به شرح زیرند:
۱) بخش اول :
خلافت
ـ فصل اول - ظهور اسلام و فضای هنری
ـ فصل دوم - امویان و هنر آنها
ـ فصل سوم - سنت هنری عباسیان
۲) بخش دوم :
فروپاشی خلافت
ـ فصل چهارم - سرزمینهای غرب اسلامی
ـ فصل پنجم - فاطمیان در شمال آفریقا و مصر
ـ فصل ششم - ایران و آسیای مرکزی
۳) بخش سوم :
از قرن پنجم تا هفتم هجری
ـ دفصل هفتم - معماری ایران و آسیای مرکزی، هند، عراق، شمال بین النهرین، سوریه، مصر و آناتولی
ـ دفصل هشتم - هنرهای تزئینی ایران، عراق و جزیره، سوریه و آناتولی
در هر فصل از کتاب، معماری ابنیه و مصالح به کار رفته در آنها، هنرهای تزئینی، هنرهای کتاب آرایی و هنرهای کاربردی مورد بررسی قرار گرفته و در پایان هر فصل، تصاویری از نمونه های بررسی شده، آورده شده است.
در جلد دوم اثر که حاصل پژوهش های شخصی شیلا بلر و جاناتان بلوم است، تلاش شده است شکل کلی مجلد اول حفظ شود تا به یکپارچگی مجموعه لطمه ای وارد نشود. این مجلد، فاصله زمانی سالهای ۱۸۰۰-۱۲۵۰میلادی (۱۲۱۵ - ۶۴۸ هجری قمری) را در بر می گیرد.
مطالب در دو بخش کلی و بیست فصل گنجانده شده اند که به شرح زیر هستند:
۴) بخش اول :
۱۵۰۰ - ۱۲۵۰ میلادی / ۹۰۶ - ۶۴۸ هجری قمری
ـ دفصل اول - مقدمه
ـ فصل دوم - معماری ایران و آسیای مرکزی در دوره ایلخانیان و جانشینان آنها
ـ فصل سوم - هنرهای ایران و آسیای مرکزی در دوره ایلخانان و جانشینان آنها
ـ فصل چهارم - معماری ایران و آسیای مرکزی در دوره تیموریان و معاصران آنها
ـ فصل پنجم - هنر ایران و آسیای مرکزی در دوره تیموریان و معاصران آنها
ـ فصل ششم - معماری مصر در عهد مملوکان بحری
فصل هفتم - معماری مصر، سوریه و عربستان در عهد مملوکان بحری
ـ فصل هشتم - هنر مصر و سوریه در دوره مملوکان
ـ فصل نهم - معماری و هنر مغرب در دوره حفصیان، بنی مرین و بنی نصر
ـ فصل دهم - معماری و هنر در آناتولی در دوره ملوک الطوایف و عثمانیان
ـ فصل یازدهم - معماری و هنر هند در دوره سلاطین دهلی
۵ ) بخش دوم :
۱۸۰۰ - ۱۵۰۰ میلادی / ۱۲۱۵ - ۹۰۶ هجری قمری
ـ فصل دوازدهم : هنرهای مستظرفه در دوره صفویان و زندیان
ـ فصل سیزدهم - معماری ایران در دوره صفویان و زندیان
ـ فصل چهاردهم - معماری و هنر آسیای مرکزی در دوره ازبکان
ـ فصل پانزدهم - معماری عثمانی پس از فتح قسطنطنیه
ـ فصل شانزدهم - هنر عثمانی پس از فتح قسطنطنیه
ـ فصل هفدهم - معماری و هنر در مصر و شمال آفریقا
ـ فصل هجدهم - معماری هند در دوره گورکانیان و معاصران آنها در دکن
ـ فصل نوزدهم - هنر هند در دوره گورکانیان و معاصران آنها در دکن
ـ فصل بیستم - میراث هنر اسلامی دوره مؤخر
جلد اول کتاب در ایران به دست استاد ارجمند، دکتر یعقوب آژند به فارسی برگردانده شده و در سال ۱۳۷۸ از سوی انتشارات سمت به چاپ رسیده است.
جلد دوم اثر توسط اردشیر اشراقی ترجمه شده و انتشارات سروش در سال ۱۳۸۱ آن را منتشر ساخته است. چاپ جلد دوم اثر به صورت تمام رنگی و بر کاغذ گلاسه صورت گرفته است و همین امر موجب اختلاف قیمت زیاد دو مجلد شده است. وجود تصاویر فراوان و پانوشتهای کافی از نقاط قوت مجلد دوم به شمار می آید.

منبع : سایت هنرهای اسلامی