عذاب - Agony

سال تولید : ۱۹۸۱
کشور تولیدکننده : شوروی
محصول : موس فیلم
کارگردان : الم کلیموف
فیلمنامه‌نویس : سمیون لونگین و ایلیا نوسینوف
فیلمبردار : لئونید کالا شنیکوف.
آهنگساز(موسیقی متن) : آلفرد شنیتکه
هنرپیشگان : وِلتا لینی، آلیسا فریندلیخ، آناتولی روماشین، الکسی پترنکو، ا. رومانتسوف، ا. موچنیکوف، ی. کاتین - یارتسف و ب. ایوانوف.
نوع فیلم : رنگی، و سیاه و سفید، ۱۴۸ دقیقه.


حکایت یکی دو سال آخر حکومت سلسله «رومانوف» در دو پخش، که بیشتر بر نفوذ «گریگوری یفیموویچ»، معروف به «راسپوتین» (پترنکو)، بر این خاندان تأکید می‌کند و در هر دو بخش، جابه‌جا از فیلم‌های مستند بین سال‌های 1904 تا 1917 استفاده می‌شود. بخش اول: پتروگراد، سال 1916. شرکت روسیه در جنگ جهانی اول، آشکارا ضعف و ناتوانی حکومت «نیکلای دوم» (روماشین) و دوما (مجلس روسیه) را به رخ کشیده است. فساد مثل موریانه به جان دولت و محافل نزدیک به آن افتاده؛ کشور بدهی عظیمی دارد؛ بسیاری از محافل اشرافی دست به دامن شیادانی از قبیل «راسپوتین» شده‌اند. تزار که ازدواجی مردم ناپسند داشته، در کاخ خود در خارج از شهر، گوشه عزلت گزیده است. اعتقاد بی‌چون و چرای «الکساندرا» (لینی) به «راسپوتین» (به‌خاطر بهبود بیماری خون پسر دوازده‌ساله تزار توسط «راسپوتین») باعث می‌شود تزار، «راسپوتین» را در امور مملکتی دخالت دهد. با وجود اصرار چند تن از وزرا، تزرار منحل کردن دوما - برای آرام کردن انقلابی‌ها - سرباز می‌زند. بخش دوم: دخالت‌های بیش از جد «راسپوتین» در امور کشور، دشمنان زیادی برایش تراشیده است. سیاستمداران و کشیشان مخالفش، او را در جائی به تله می‌اندازند، کتکش می‌زنند و تنها در خیابان‌ها رهایش می‌کنند. «راسپوتین» دوباره با بهبود بخشیدن حال همسر تزار، محبوب دربار می‌شود و دخالت‌های خود را در امور جنگ و دولت از سر می‌گیرد. توطئه دگر برای مسموم کردن «راسپوتین» بی‌نتیجه می‌ماند. «راسپوتین» به دهکده خود برمی‌گردد و وقوع انقلاب را پیش‌بینی می‌کند. در شانزدهم دسامبر 1916 «راسپوتین» را با فریب به کاخ یوسوپوف می‌کشانند. اما زهری که در غذا و شرابش ریخته‌اند مؤثر واقع نمی‌شود. و به طرفش تیراندازی می‌کنند و بالاخره با شلیک‌های متعدد او را می‌کشند. تزار و همسرش تنها کسانی هستند که مراسم تدفین او شرکت می‌کنند.
* عذاب در سال 1974 یا 1975 آماده نمایش بود اما به دلیل نگاه «مهربان» به خانواده سلطنتی تا 1981 (نخستین‌بار در جشنواره فیلم مسکو) امکان نمایش پیدا نکرد. به‌دلیل این فیلم، کلیموف نیز چند سالی از کارگردانی محرم شد (تا این که همسرش، لاریسا شپیتکو، بر اثر یک تصادف در گذشت و به او اجازه دادند مستند لاریسا، 1980 را جلوی دوربین ببرد). این همه اما باعث نمی‌شود که کاستی‌های کار در نظر گرفته نشود. امروز حتی می‌توان با مقامات اداره سانسور آن روزگاری شوروی هم عقیده بود که زندگی راسپوتین، الگوی مناسبی برای ارائه حال‌وهوای حکومت در سال‌هی پیش از انقلاب اکتبر نیست. در این جهت تاریخی، فیلم بیشتر به عاشقان موسیقی (کن راسل، 1970) نزدیک است تا نیکلاس و الکساندرا (فرانکلین شفنر، 1971). نکته مثبت فیلم بازی خیره کننده پترنکو است.