درمان تغذیه‌ای با میوه خرما

و نفضل بعضها علی بعض فی الاکل (سوره رعد آیه ۴)
و با این حال، بعضی از آنها را ازجهت میوه بر دیگری برتری می‌دهیم.
قال‌ الرضا(ع:) ان التمار اذا ادرکت ففیها الشفاء لقوله عزوجل: “کلوا من ثمره اذا اثمر”
امام رضا(ع) فرمود:
همانا هنگامی که میوه‌ها رسیدند پس در آنها مایه شفا و بهبودی از امراض فراهم می‌شود.
برای اینکه خداوند می‌فرماید: بخورید از میوه‌ها هنگامی که می‌رسند.
● ارزش غذایی خرما
خرما دارای معادل ۲۲ تا ۲۶ درصد ساکارز، ۵۰ درصد گلوکز، آب، موسیلاژ، مواد آلبومینوئیدی و پکتیکی (پکتین) است همچنین ویتامین‌های مختلف نظیر B و A و به مقدار جزیی ویتامین‌های C و E و املاح معدنی در بر دارد. خرما، میوه‌ای است شیرین، خوشمزه و انرژی‌دهنده که در کشورهای مختلف‌ بخصوص در مناطق گرم که درخت خرما در آنجا پرورش می‌یابد غذای ساکنان راتشکیل می‌دهد. از خرما، معمولا نوعی الیکور الکل تهیه می‌شود که مورد توجه اعراب است.ارزش غذایی خرما و کیفیت آن به آب و هوای منطقه‌ای که در آن پرورش یافته، بستگی دارد. ولی به طور کلی، ۱۰۰ گرم خرما دارای ۹ درصد چربی ۶/۶ درصد پروتئین، ۶۷ درصد سلولز (فیبر)، مواد قندی و نشاسته‌ای و ۴/۹ درصد خاکستر می‌باشد. از هر ۱۰۰ گرم رطب، حدود ۱۶۳ کالری انرژی تولید می‌شود. ویتامین‌های آن شامل B، A و ( C۱۰ میلی‌گرم) و E، املاح آن شامل پتاسیم، سدیم، کلسیم (۵۱ میلی‌گرم) منیزیم، آهن، مس، فسفر (۳/۱ میلی‌گرم) گوگرد و کلر می‌باشد.امروزه پرورش درخت خرما به علت مغذی بودن میوه آن در اغلب نواحی مساعد از نظر جغرافیایی، معمول است.
● خواص درمانی خرما
خرما در رفع ناراحتی‌های سینه موثر است و از آن به صورت جوشانده‌های ۵۰ در هزار استفاده می‌شود. همچنین چون مقداری موسیلاژ و مواد پکتیک همراه دارد، آرام کننده سرفه نیز هست. برای خرما اثر درمانی در رفع اخلاط خونی هم قایلند. گل‌های آن مزه تلخ و اثر سهل و خلط‌آور دارند. برای میوه‌ گیاه (خرما) اثرمقوی قوای جسمانی و زیاد کننده خون قایلند.افزون بر مطالب گفته شده باید یادآور شد به علت درصد بالای مواد قندی موجود در خرما و جذب سریع آنها که به عنوان منبع اساسی انرژی‌زایی در خرما به شمار می‌روند. در موارد ضعف، خرما می‌تواند بسیار موثر باشد.غنی بودن خرما، از لحاظ عناصر و املاحی همچون آهن که در سیستم خون‌سازی بدن نقش مهمی را ایفا می‌کند و کلسیم که در سیستم عصبی و عضلانی و اسکلتی به عنوان یک یون موثر عمل می‌کند و نیز فسفر که در فعالیت سلول‌های مغزی و قوای فکری و حافظه بسیار موثر است - سدیم و پتاسیم - که در وضعیت تعادل و حالت همودینامیک مایعات و الکترولیت‌های بدن نقش اساسی را بازی می‌کنند - آن را به یک داروی ارزشمند مبدل ساخته است.همچنین وجود ویتامینg r( A ۱۰۰u/ ۱۳) و ویتامین‌های گروه B در خرما نباید فراموش شوند که به ترتیب برای تقویت عمل قوه بینایی و ترمیم پوست و مخاط‌ها و تنظیم واکنش‌های بیوشیمیایی و سوخت و ساز بسیاری از سلول‌های بدن، کاملا ضروری‌اند.
● خرما در روایات معصومین(ع)
۱) امام حسین(ع) فرمودند: ان رسول‌الله کان یبتدی طعامه اذا کان صائما بالتمر
همانا رسول خدا(ص) سنتش این بود هنگامی که روزه بود، ابتدا با خرما غذایش را شروع می‌کرد.
۲) امام علی(ع) فرمودند: کلوا التمر فان فیه شفاء من الادواء
خرما بخورید زیرا در آن اسباب شفا و بهبود از (بسیاری) امراض و دردمندی‌هاست.
۳) رسول اکرم(ص) فرمودند: من اکل سبع تمرات عند منامه عوافی من القولنج و قتلن الدود فی بطنه
خوردن هفت عدد خرما پیش از خواب موجب عافیت فرد از دردهای قولنجی (اکولیکی) و کشتن کرم در شکم (و روده‌ها) می‌شود.
۴) رسول خدا(ص) فرمودند: کلوا التمر علی الریق فانه یقتل الدود
خرما بخورید در ناشتا زیرا کرم‌ها و انگل‌های روده‌ای را می‌کشد.
۵) رسول خدا(ص) فرمودند: بیت لاتمر فیه کان لیس فیه طعام
خانه‌ا ی که در آن خرما موجود نیست گویا در آن خانه اصلا غذایی موجود نیست.
۶) حضرت رسول اکرم(ص) درخصوص ارزش و منزلت خرما در ضمن حدیثی به حضرت علی(ع) فرمودند: به راستی که خداوند عزوجل خرما را اسباب شفا و بهبودی قرار داده است بویژه برای شیعیان ما. پس ای اباالحسن با معرفت و شناخت نسبت به آن بگذر و اینکه به وسیله آن درمان و طبابت کن و با خوردن آن تبرک بجوی.
۷) در روایت دیگر به نقل از امام موسی(ع) آمده است: خوردن خرمای برنی در ناشتا همراه با نوشیدن آب و برای حالت یبوست مزاج نافع است و بدون نوشیدن آن برای حالت اسهالی مزاج مفید است.
● خرما در آیات قرآن:
۱) والارض وضعها للانام فیها فاکه و النخل ذات الاکمام (سوره مومنون آیه ۹۱)
زمین را برای خلایق آفرید که در آن میوه‌ها و نخل‌ها پر شکوفه است.
۲) والنخل با سقت لها طلع نضید (سوره ق آیه ۱۰)
و نخل های بلند قامت که میوه‌های متراکم دارند.
۳) وجعلنا فیها جنت من نخیل و اعنب و فجرنا فیها من العیون لیاکلوا من ثمره و ما عملته ایدیهم افلا یشکرون
و در آن باغ‌هایی از نخل‌ها و انگورها قرار دادیم و چشمه‌هایی از آن جاری ساختیم تا از میوه آن بخورند در حالی که دست آنان هیچ دخالتی در ساختن آن نداشته است، آیا شکر خدا را به جا نمی‌آورند؟نام درخت خرما، در بین درختان و گیاهان میوه‌داری که در قرآن کریم از آنها به روشنی نامی به میان آمده بیشترین رقم آماری را به خود اختصاص داده است. در آیه‌های شریفه قرآن کریم، ۲۰ مورد از درخت خرما (نخل) به طور آشکار و در ضمن ۱۶ سوره از سوره‌های قرآنی، نام به میان آمده است که ۹ مورد آن به درخت یا میوه آن مربوط است و ۱۱ مورد بقیه مفاهیم دیگری را بیان می‌کند. ضمن اینکه در سوره مبارکه حشر واژه (لینه) به درخت خرما اشاره دارد.همچنین در سوره مبارکه مریم واژه (رطبا) اشاره مستقیم به خرمای تازه و رسیده دارد که تمام اینها می‌تواند مزیت و رجحانی برای این میوه مفید و مغذی شمرده شود. ضمن اینکه آیه‌هایی که در بالا به عنوان نمونه ذکر گردید خود دلیلی از برای این مدعاست و حجتی است جهت سپاس و شکرگزاری مداوم و همیشگی از این منعم مهربان و بخشنده.
● رطب (خرما) و تغذیه دوران بارداری و زایمان
دوران بارداری، یکی از مهمترین دوره‌های زندگی زنان است، در هیچ دورانی از زندگی دو موجود به یکدیگر آن قدر نزدیک و در ارتباط نیستند، چنان که در دوران بارداری جنین با مادر مربوط است. بسیاری از تاثیرات جسمی و روحی و روانی داروها و برخی غذاها که در بدن مادر صورت می‌گیرد ممکن است در سلامت موجود تازه و حتی نسل‌های پس از آن دخالت نماید. بدین جهت، تغذیه صحیح در دوران بارداری و سپس بعد از زایمان در دوره شیردهی علاوه بر رشد کافی و ایجاد ذخایر غذایی فرزند باعث تشکیل ذخایر مواد مغذی در بدن مادر نیز می‌شود. ایجاد این ذخایر در بدن مادر یکی از شرایط موفقیت در شیردهی بخصوص در شش ماه اول آن است.استفاده از یک رژیم غذایی که بتواند بانوان را در دوران حاملگی و دوران پس از آن (زایمان و شیردهی) باتوجه به تغییرات جسمانی فراوانی که در سیستم‌های بدنی آنان به وجود می‌آید به خوبی کمک و همراه نماید و کمترین میزان ناسازگاری را با وضعیت جسمی و بدنی‌شان داشته باشد بسیار حایز اهمیت است.یک رژیم غذایی که بتواند در عین حال که ارزان، در دسترس، آماده، مقوی و سرشار از مواد غذایی مورد نیاز (از لحاظ تامین کربوهیدرات پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و املاح) برای بانوان در این دوران باشد و کمترین میزان مشکلات گوارش را برای آنها به وجود آورد، بسیار قابل ملاحظه است زیرا همان طور که می‌دانیم از جمله مشکلات گوارشی شایعی که زنان در دوران حاملگی به آنها دچار می‌شوند. سوزش سر دل یا رفلاکس گوارشی و سوء ‌هاضمه، خشک مزاجی و هموروئید است که همگی به علت افزایش فشار داخل شکمی ناشی از افزایش اندازه بدن جنین ایجاد می‌شود.
به همین خاطر توصیه می‌شود زنان باردار یک رژیم غذایی متنوع و پرکالری داشته باشند و غذا را به دفعات بیشتر، ولی با حجم کمتر مصرف کنند.
خرمای تازه (رطب) و رسیده از نظر اینکه ارزان، قابل دسترس، آماده، دارای منابع غذایی سرشار کافی است و نیز با حجم کم درصد قابل ملاحظه‌ای از انرژی مورد نیاز روزانه فرد را فراهم می‌سازد در این راستا کمک شایانی به زنان باردار می‌کند.
● روایات
باتوجه به اهمیت و نقشی که نوع و کیفیت تغذیه دوران بارداری و دوران پس از آن در سلامتی زنان و فرزندان آنها می‌تواند ایفا کند، توجه به تغذیه دوران حاملگی و دوران پس از آن نیز از نظر روایت‌های اسلامی دور نمانده است. در این راستا، خرما باتوجه به اثرهای طبی و تغذیه‌ای فر اوانی که دارد و نیز باتوجه به سهولت دسترسی و اینکه استفاده از آن برای همه ممکن است، همواره مورد توجه معصومان(ع)
بوده است. از این رو، یکی از بهترین توصیه‌ها و سفارش‌های غذایی چنین بانوانی استفاده و بهره‌مندی از این موهبت پاکیزه، آماده، مقوی و مغذی الهی بوده که در این خصوص روایت‌هایی از دریای بیکران احادیث معصومان(ع) بیان می‌گردد:
۱) پیامبراکرم(ص) فرمودند: اذا ولدت امراه فلیکن اقول ما تاکل الرطب الحلوا و التمر فانه لو کانه شیء افضل اطعمه تعالی مریم(س) حسین ولاده عیسی(ع)
هنگامی که زنی که می‌زاید، پس نخستین چیزی که تناول می‌کند باید خرمای تازه و شیرین و یا خرمای رسیده باشد. زیرا اگر چیزی بهتر و با فضیلت‌تر از آن می‌بود، خداوند تعالی حضرت مریم(س) را در حین تولد حضرت عیسی(ع) از آن می‌خورانید.
۲) به نقل از حضرت امیرمومنان(ع) از حضرت رسول(ص) روایت شده کهباید نخستین چیزی که زن پس از وضع حمل می‌خورد رطب باشد زیرا خداوند بزرگ به حضرت مریم(س) فرمود: درخت خرما را تکان بده تاخرمای تازه و رسیده بر تو فرو ریزد.
۳) در روایت دیگری از آن حضرت نقل شده است: زن‌ها (در دوران بارداری و زایمان) به چیزی (جز) خرمای تازه و رسیده شفا و بهبود نمی‌یابند زیرا خداوند حضرت مریم(س) را در دوران نفاس ایشان از آن اطعام نمود.
۴) رسول اکرم(ص) فرمودند: به زن باردار در ماهی که در آن می‌خواهد وضع حمل نماید (ماه آخر حاملگی) خرمای رسیده بخورانید زیرا فرزند او بردبار و پرهیزکار می‌شود.
۵) امام صادق(ع:) زن‌های خود را در حال نفاس، خرمای برنی بخورانید تا آنکه فرزندانتان حلیم شوند.
قرآن کریم نیز در جریان زایمان حضرت مریم(س) آیه‌ای دارد که به زیبایی تمام بر اهمیت و نقش خرما در زایمان و فواید مربوط به آن در این زمینه، صحه می‌گذارد. گواه بر این ادعا، آیه‌های ۲۲ تا ۲۶ سوره مبارکه مریم(س) است که در ذیل به آن اشاره می‌شود:سرانجام (مریم) به او باردار شد و او را به نقطه دوردستی برد (و خلوت گزید)، درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشاند (آن قدر ناراحت شد که) گفت: (ای کاش پیش از این مرده بودم و به کلی فراموش می‌شدم.) ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که (غمگین مباش)! پروردگارت زیر پای تو چشمه آبی (گوارا) قرار داده است و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده رطب تازه‌ای برتو فرو می‌ریزد( !از این غذای لذیذ) بخور و (از آن آب گوارا) بنوش و چشمت را (به این مولود جدید) روشن‌دار.

دکتر سیدصمد آقامیری (مدرس تغذیه- ) فاطمه رمضانی

منبع : روزنامه رسالت