تغییرات و چشم‌انداز بازار جهانی روانکارها

تقاضا برای روغن در بازار جهانی رو به افزایش نهاده و علت عمده آن تقاضای روز افزون آسیا در مقایسه به بازارهای یكنواخت آمریكای شمالی، اروپای شرقی و ژاپن است. آمار سال۲۰۰۴ نشانگر۱/۸ درصد رشد مصرف روغن ناشی از تقاضای روغنهای مورد استفاده در كشتی است. تقاضای روغن در سال۲۰۰۴ معادل۳۷/۹ میلیون متریك تن، به علت افزایش تقاضای كشورهای چین و برزیل، بصورت نامساوی، بوده است و آنچه برای تولید كنندگان اهمیت دارد تنها رشد تقاضا نیست بلكه منطقه جغرافیایی، كیفیت و نوع محصول در هر بازار را شامل می شود.
در طول۱۴ سال گذشته برخی از مناطق در جهان دارای افزایش تقاضا و برخی دیگر دارای كاهش تقاضا بوده اند. اروپا در سال های ۱۹۹۱ و ۲۰۰۴ به ترتیب مصرف كننده۳۸/۹ و۲۶/۳ درصد كل بازار جهانی بوده است. به این ترتیب اروپای غربی در سال۲۰۰۴ به میزان۴/۷ میلیون متریك تن، پایین ترین مصرف را در ۱۵ سال گذشته داشته است. اروپای شرقی با مصرف ۴/۸ میلیون متریك تن در سال۲۰۰۴ از اروپای غربی پیشی گرفته است. آسیای جنوب شرقی و خاورمیانه در مجموع بزرگترین مناطق فعال با مصرفی معادل ۳۷ درصد كل تولید جهانی در سال۲۰۰۴ در مقایسه با۲۵ درصد در سال۱۹۹۱ بوده است. آمریكا كماكان بزرگترین كشور مصرف كننده روانكارها با مصرفی به مقدار۲۰/۴ درصد كل تولید جهانی باقی مانده است. كشورهای بعدی شامل چین با۱۱/۲ ، ژاپن۵/۲ و روسیه۴/۴ درصد مصرف و برزیل، هند و آلمان در رده های پایین تر مصرف از جمله سایر مصرف كنندگان عمده جهان بوده اند.
در نمودار ها، میزان سرانه مصرف روانكارها برای هر فرد در كشور های جهان ارایه شده است. برای مثال مصرف سرانه در ایالات متحده آمریكا۲۵، ژاپن۱۴/۷ و آلمان۱۲/۵ كیلوگرم برای هر نفر در سال بوده است. این میزان علی رغم مكانیزه شدن مصرف سرانه در چین معادل۳/۱ و در هند۱/۱ كیلوگرم بوده است. با توجه به آمار ارایه شده،۵۵/۷ درصد روانكارها در جهان در خودروها مصرف می شود كه این رقم در گذشته بیش از۶۰ درصد بوده است. نیم بیشتر این مقادیر برای مصارف وسایل حمل و نقل بازرگانی جاده ای و غیرجاده ای و نیم كمتر آن مربوط به خودروهای شخصی است. میزان مصرف روانكارها در خودروها بستگی به منطقه جغرافیایی دارد. در اروپای غربی این مقدار۴۷ درصد و در خاورمیانه در حدود۷۴ درصد كل مصرف برآورد شده است.
●كیفیت و مصرف
مطالعه و بررسی بازار جهانی بیانگر آن است كه هر چه كشورها پیشرفته تر باشند تمایل به مصرف روانكارها با كیفیت ممتاز در آنها بیشتر است. این روند در آسیا نیز در حال شكل گیری است. علیرغم رشد سریع مالكیت های خصوصی خودروها و افزایش تعداد آنها در ۱۰ سال گذشته، درصد مصرف روغن آنها ثابت مانده است.
این موضوع، به دلیل كاهش مصرف روانكارها در هر خودرو به علت افزایش زمان تعویض روانكارست. برای مثال مصرف روانكارها برای هر فرد در آمریكا در یكسال معادل۲۵ كیلوگرم است كه این میزان در۱۵ سال قبل معادل۳۴ كیلوگرم بوده است.
در برخی مناطق مانند اروپای غربی مصرف روغن اتومبیل از۱۵/۱ به۱۱/۸ كیلوگرم و در اروپای شرقی و مركزی از۲۳ به۱۲ كیلوگرم كاهش یافته است. هم چنین در فاصله سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ میانگین مصرف روانكارها در كل جهان از۷/۳ به۵/۶ كیلوگرم تغییر یافته است.
هم چنین تناسبی كه سالیان متمادی بین فعالیت های صنعتی و میزان مصرف روانكاران به صورت تقریباً ثابت بوده در شرف تغییر است و در نتیجه تولیدكنندگان برای تخمین میزان نیاز روانكارها دیگر نمی توانند فاكتورهای پیشین را مبنا قرار دهند. افزایش مصرف روانكارها در ۵ سال گذشته معادل۲/۶درصد بوده است. در این میان روغن های هیدرولیك بیشترین مقدار مصرف را داشته و بدنبال آن روغن های مصارف ویژه و فرایند قرار دارند. اگر روغن های كشتی محاسبه نشود، شل بزرگترین تولید كننده روانكارها در جهان بوده واكسان موبیل در جایگاه دوم قرار دارد. اگر روغن های كشتی نیز در محاسبه منظور شود هر دو شركت در یك سطح قرار خواهند گرفت. بریتش پترولیوم، پتروچاینا، سینوپك، شورون، توتال، لوك اویل، فاچس، نیپون اویل و والوالین به ترتیب مقام دوم تا دهم هستند. اگر روغن های صنعتی را ملاك قرار دهیم (شامل كلیه روانكارها بدون روغن های پروسس) اكسان موبیل در راس قرار خواهد گرفت. شركتهای شل، پتروچاینا و سینوپك، شورون، بریتش پترولیوم وفاچس به ترتیب مقام نفرات دوم تا ششم هستند. در اینجا یك درصد شركتهای تولیدی و بلندینگ روغن در جهان بیش از۵۰ درصد كل تولید روانكارهای صنعتی را به خود اختصاص داده اند.
اگر به بازار جهانی مشتقات روانكارهای ویژه مصارف فلزات و ضد خوردگی وارد شویم تصویر دیگری خواهیم یافت. در این بخش شركت های مستقل بیش از۶۸ درصد تولید را به خود اختصاص داده اند كه در كل كمتر از یك سوم شركتها را تشكیل می دهند. بازار روانكارها در اروپا دارای ساختار متفاوتی است. ۵ شركت اكسان موبیل، شل، بریتش پترولیوم، فاچس و توتال جمعاً۷۰ درصد از كل روانكارها و۸۰ درصد از انواع صنعتی آن را به خود اختصاص داده اند.
●تولیدكنندگان اصلی
تعداد یكهزار و۴۰۰ تولید كننده روانكار در جهان وجود دارد كه یك درصد از آنها تامین كننده۶۰ درصد از كل تقاضاست. این گروه مانند بخش شیمیایی با بازار غیرثابتی مواجه بوده و امكان تغییرات در تركیب آنها در چند سال آینده بسیار محتمل و در چند سال آینده قابل پیش بینی است. افزایش تقاضای روانكارها در جهان به كندی و تنها در برخی از مناطق به وقوع می پیوندد. بیشترین امكان پیشرفت در ارتقای كیفیت و تطابق روانكارها با محیط زیست بوده و این تنها زمینه ای است كه تولیدكنندگان می توانند در آن به فعالیت بپردازند. چگونگی تركیب تولیدات مورد نیاز منجر به كوچك شدن تولید كنندگان روانكار در ۱۰ سال آینده خواهد شد و شاهد حضور تعداد كمتری از آنها در بازار خواهیم بود.
با وجود چشم انداز نامشخص و غیر قابل پیش بینی بازار جهانی روانكارها در آینده، همیشه باید برای رشد و پیشرفت كوشید و این موضع بایستی خط مشی همیشگی شركت های تولید كننده قرار گیرد.

مترجم: مهندس سعید صالحی

منبع : ماهنامه نفت پارس