خرطوم کوتاه چغندرقند

این سرخرطومی تقریباً در کلیه مناطق چغندرقند کاری کشور وجود دارد ولی شدت شیوع آن بیشتر در خراسان، فارس،‌ میاندوآب، کرمان، کرج مشاهده می گردد. خرطوم کوتاه چغندرقند یکی از آفات اختصاصی چغندر به حساب می آید زیرا فعالتی و خسارت این آفت به جز انواع چغندر (قندی-لبوئی-علوفه ای) و علفهای هرز سلمه تره-شور-خزنه، روی دیگر محصولات زرعی مشاهده نگردیده است.
● طرز خسارت:
الف) حشره کامل خرطوم کوتاه:
به محض سبز شدن چغندر در اوایل بهار در مناطق سردسیر و همزمان با رویش دو برگ اولیه (کوتیلرون) حشرات کامل خرطوم کوتاه در مزرعه ظاهر گردیده و شروع به تغذیه از برگهای جوان می کنند. طرز خسارت بدین ترتیب است که سوسک خرطوم کوتاه خود را به بوتة جوان چغندر چسبانیده و از یک طرف شروع به خوردن می کند به طوری که برگ به شکل داس در می آید.
ب) لارو:
خسارت لارو به ریشة اصلی چقدر می باشد که در نتیجه تغذیه ریشة گیاه به دو قسمت تقسیم می شود و بوته می خشکد. طرز رسیدن لارو به ریشه بدین ترتیب است که از زیر خالهای سیاه که در واقع روپوش تخم می باشد لارو زرد رنگ کوچکی از تخم خارج می گردد. پس از جویدن قسمت زیر برگ به روی زمین می افتد و به تدریج از داخل خاک به طرف ریشه چغندر می رود و شروع به خوردن این اندام می کند و در نتیجه باعث پژمردگی و زرد شدن و بالاخره خشکیدن بوته می گردد.
● زیست شناسی:
زمستان را به صورت حشره کامل (در زیر کلوخه ها و خاک) و در شرایط مساعد گاهی به شکل لارو (در داخل خاک و ریشه های چغندر باقیمانده) به سر می برد. در مناطقی که شرایط جوی برای فعالیت آفت مساعد می باشد خرطوم کوتاه را به اشکال مختلف (تخم، لارو، شفیره، حشره کامل) می توان دید ولی به هر حال در مناطق سردسیری که یخبندان های زمستانی وجود دارد اکثراً این آفت زمستان را به صورت حشره کامل و در زیر کلوخه های خاک، بقایای گیاهی و داخل شکاف زمین به سر می برد. در مناطق سردسیر در اوایل بهار که هوا گرم شد، سوسکهای خرطوم کوتاه از پناهگاههای زمستانی خود بیرون می آیند و به طرف مزارع چغندری که تازه سبز گردیده و دو برگی هستند می روند. موقع ظهور حشرات کامل در بهار بسته به شرایط آب و هوائی و رویش چغندر در هر منطقه ای فرق می کند. در آب هوائی نظیر کرج ظهور خرطوم کوتاه و تقریباً از اواسط فروردین ماه می باشد ولی به هر حال موقع ظهور این آفت همزمان با سبز شدن چغندر است. حشرات کامل زمستان گذرانی کرده پس از ورود به زراعت چغندر شروع به تغذیه می کنند و تعدادی را که زمستان را به صورت لارو باقی مانده بودند تبدیل به شفیره و سپس حشره کامل گردیده و به دنبال حشرات کامل اولی، وارد زراعت چقدر می گردند و به همین جهت است که پیدایش این آفت در مزارع چغندر در بهار تدریجی و طولانی است. سوسکهای خرطوم کوتاه روزهای آفتابی و گرم فعالیت زیادتری دارند و در روزهای ابری و بارانی حرکت و تغذیه زیادی ندارند و در زیر کلوخه ها و بوته پنهان می گردند. حشرات کامل خرطوم کوتاه در بهار پس از مختصر تغذیه ای جفت گیری و سپس تخم ریزی را شروع می‌کنند. تخمها در اول بهار روی دو برگ اولیه (کوتیلدون) و دمبرگها گذاشته می شود. به این ترتیب که سوسک خرطوم کوتاه ابتدا با خرطوم خود حفره کوچکی در برگ ایجاد می کند و سپس حشره کامل ماده در داخل این حفره یک عدد تخم می گذراد، بعد روی آن را با ترشح مخصوص دهان (بزاق) خود می پوشاند به طوری که روی تخم به صورت یک پولک یا خال سیاهی در می آید. رنگ خالها ابتدا سبز و پس از چند روز در مجاورت هوا و آفتاب سیاه می گردند. تعداد خالهای سیاه روی هر بوته جوان چغندر بسته به شدت و ضعف آفت متفاوت است. حداقل یک عدد و حداکثر تا ۱۵ عدد در هر بوته مشاهده گردیده است. دورة نشو و نمای تخم حدود ۱۰ روز طول می کشد. سپس از داخل آن لارو کوچک زرد رنگی خارج می گردد. این لارو یکی دو روز در همان محل تخمگذاری از برگ تغذیه و قسمت زیر برگ را سوراخ می کند و به روی زمین می افتد که به داخل خاک فرو می رود و خود را به ریشه گیاه میزبان می رساند. لاروها وقتی که به ریشه چغندر رسیدند اول برای خودشان لانه ای از گل شبیه کوزه در مجاورت ریشه درست می کنند. به طوری که این لانه به ریشه چغندر چسبیده و لارو از قسمت داخل به تدریج از ریشه تغذیه می کند. در ابتدا بوته های آلوده به لارو حالت زرد و پژمردگی دارند که با قطع کامل ریشه در اثر تغذیه لاروها بوته خشکیده و از بین می رود. دورة لاروی حدود ۲ ماه طول می کشد که پس از آن در همان لانه ای که لارو از ابتدا برای خود درست کرده تبدیل به شفیره می گردد. دورة شفیرگی حدود ۲ هفته طول می کشد تا حشرات کامل خرطوم کوتاه خارج گردند و این موقع در آب و هوایی نظیر کرج تقریباً مصادف با اوایل تیر ماه می باشد. پس از پایان دورة شفیرگی حشرات کامل خرطوم کوتاه با شکستن لانه های گلی از زیر خاک خارج می گردند. رنگ این حشرات در ابتدا قهوه ای روشن و بدن آنها نرم می باشد که به تدریج در مجاورت آفتاب حشره به رنگ خاکی در می آید و بدن آن نیز سفت و سخت می شود. چنانچه شرایط آب و هوایی مساعد باشد (فارس) حشرات کامل مجدداً جفت گیری و تخم ریزی می کنند ولی تخمها در نسل دوم بیشتر روی دمبرگها و طوفه گیاه قرار داده می شود که لاروها پس از خروج از تخم روی خاک می افتند و به داخل ریشه فرو می روند. ضمناً تعداد آنها در یک ریشه چغندر به چند عدد هم می رسد. در صورتی که ریشه ها قوی باشند. با وجود تغذیه لارو، گیاهان مقاومت کرده و خشک نمی شود. مگر اینکه در اثر تغذیه لارو و ایجاد راه نفوذ عوامل بیماریزا چغندر بپوسد، ولی به هر حال از وزن ریشه و میزان قند چغندر به تعداد زیادی کاسته می شود. علاوه بر این ریشه های آسیب دیده خاصیت انباری خوبی نداشته و در سیلوهای کارخانه بیشتر به عارضة پوسیدگی مبتلا می گردند. آفت خرطوم کوتاه در شرایط کاملاً مساعد می تواند تا ۳ نسل در سال تولید مثل کند ولی در مناطق سردسیری ۱ نسل بیشتر ندارد و مهمترین خسارت این آفت در نسل اول به زراعت چغندر وارد می گردد.
● کنترل
۱) شخم عمیق پس از برداشت چغندر و دادن یخ آب در فصل زمستان برای از بین بردن سوسکهای خرطوم کوتاه و لاروها و شفیره های باقی مانده در زمین
۲) عدم کاشت چغندر در زمینی که سال قبل به زیر کشت این محصول بوده و همچنین عدم کشت در زمینهائی که شنی هستند و آب را به خوبی نگهداری نمی کنند و در نتیجه موجب فعالیت خوب آفت می گردند
۳) آبیاری مرتب و به موقع زراعت جهت نامناسب ساختن محیط فعالیت برای افت
۴) وجین و از بین بردن علفهای هرز سلمه تره، شور، خرفه در بهار که از میزبانها و پناهگاههای این آفت می باشند.
۵) در زمانی که تفریخ تخمها (خال سیاه) شروع شده باشد در صورتی که زراعت آبیاری گردد. لاروهای زیر این آفت اکثراً در گل و لای مدفون شده و از بین می روند و نمی توانند در چنین شرایطی خود را به ریشه چغندر برسانند و اگر لازم باشد می توان آبیاری را برای مرتبة دوم نیز به فاصله کوتاهی از آبیاری مرحله اول تکرار نمود.
۶) کارباریل(سوین) WP۸۵% و ۳کیلوگرم
۷) فوزولن EC۳۵%و ۲.۵- ۲ لیتر
۸) اتریمفوس(اکامت) EC۵۰% و ۱لیتر درهکتار
▪ نکته: از سموم فوق در مرحله ۴- ۲ برگی(حقیقی) میتوان استفاده کرد

منبع : سایت آموزشی - اطلاع رسانی هرس