با اهالی شقایق‌ها در دامنه زاگرس‌

سفر به خرم‌آباد، سفر به مهربانی‌هاست بی‌هیچ اغراقی. آنقدر مهربان و روراست تو را میزبان می‌شوند که تنها می‌توانی بگویی از سادگی این قوم است که هرچه در چنته دارند دودستی تقدیمت می‌کنند. هرچند ممکن است تا لحظه‌ای که میزبانیت می‌کند به خودشان اجازه ندهند حتی اسم تو را بپرسند.
در کنار آنها هیچ احساس غریبی نمی‌کنی، اما مهربانی بیش از اندازه آنها ممکن است تو را رنج دهد که دنیای امروزه همه قاعده و قوانین خاص دارد. حتی در مهربانی و مردمی.
● در شهر چنارها و سروها
اگر از جاده تهران، اراک و بروجرود به سوی خرم‌آباد حرکت کرده باشی در بدو ورود پشت صدا ‌و سیمای محلی لرستان تابلویی تو را به پیشواز می‌آید و ورودت را به شهر شقایق‌ها گرامی می‌دارد، اما آنچه بیش از هرچیزی آغوش به سویت می‌گشاید سروها و چنارهای این شهرند که درختان بومی آنند.
گل شقایق هم گل بومی این شهر است و شهر خرم‌آباد بیش از هرچیزی به نام این گل همیشه عاشق معروف است. اما اگر از جاده اهواز ‌ اندیمشک وارد شهر شده باشی نخستین جایی که در ذهنت نقش می‌بندد میدان شقایق است. درباره میدان شقایق باز هم خواهیم گفت.
وارد شهر خرم‌آباد که می‌شویم بیش از هرچیزی هوای مطلوب آن و پاکی بی غل و غش آن در ذهن ما حک می‌شود. مسیر رفت به شهر خرم‌آباد از دل کویری چون قم و اراک و حتی اصفهان می‌گذرد. وقتی این مسیر را پشت سر می‌گذاری، تپه‌های بی‌رنگ و کویری کم‌کم رنگ می‌گیرند.
از تک درختی و سبزینه‌ای در زیر سنگی تا کم‌کم دو سوی جاده، شولای سبزی به خود می‌پوشاند و آنجا که درختان سر به آسمان کشیده‌اند خرم‌آباد است. این شهر در میان دره‌ای سرسبز واقع شده و به دلیل فضای محدود، خانه‌ها به پایه‌های کوه کشیده‌اند و رو به سوی کمر‌کش کوه نهادند. از دل شهر رودخانه آرام خرم‌آباد می‌گذرد که البته بسته به فصلش، شور می‌گیرد یا آرام می‌گذرد.
● در ۵۰ هزار سال تاریخ‌
خرم‌آباد شهر کهنی است و از آغاز تاسیس تاکنون تمدن‌هایی از قبیل کاسی‌ها، بابلی‌ها، عیلامی‌ها، ساسانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان را بخود دیده است.
بنابراین از همان ابتدای ورود به خرم‌آباد به قدیمی‌ترین تاریخی که پژوهشگران برای این شهر کهن تخمین زده‌اند سفر می‌کنیم و سری به غارهای تاریخی که از جمله نخستین سکونتگاه‌های بشری در کشور است می‌زنیم.
دره خرم‌آباد لبریز از آبادی و خرمی است. چوشش چشمه‌ها زمزمه تمام لحظاتش بوده است و امروز هم وقتی در دل کوه‌های اطراف این شهر گام برمی‌داری تو را به دنیای غریب، خنک و دوست‌داشتنی می‌برد و چشمه سار روحت را سیراب می‌سازد.
از بلندی که می‌نگری شهر در دل دره‌ای روانه است و قلعه فلک‌الافلاک که تا لحظاتی دیگر شما را در تاریخ روان می‌کنیم، چون تارکی بربلندی شهر می‌درخشد. قلعه فلک‌الافلاک را در شب‌های خرم‌آباد و در نقطه‌ای دور به تماشا بنشینید. لحظه‌ای زیبا در ذهنتان حک می‌شود که به این زودی فراموش نخواهید کرد.
همین هوای دلپذیر است که نسل بشر را از روزگاران گذشته به این دره کشانده است. پژوهشگران تاکنون توانسته‌اند ۱۷ سکونت بشر اولیه را در این شهر ردیابی کنند.
این سکونت‌گاه‌ها که حتما تعداد آنها در تحقیقات بیشتر، افزایش خواهد یافت، نشان‌دهنده سکونت دامنه‌دار و مدامی در دامنه‌های زاگرس است. یافته‌هایی پژوهشگران در این دامنه حکایت از زندگی اقوامی کهن و تاثیر مردمان آن بر فرهنگ ایران باستان دارد.
این سرزمین از روزگار کهن مامن پیشرفت آنها بویژه کاسی‌ها قدیمی‌ترین ساکنان و حکام آریایی این دیار که ۵۷۶ سال بر بابل حکومت کردند باعث اعجاب جهانیان شده است و به همین دلیل لرستان را «مهد مفرغ» نامیده‌اند.
در تاریخ نام عیلامیان به عنوان نخستین دولت که به طور منظم بر لرستان حکومت کرده‌اند، ثبت شده است. همچنین حکومت اتابکان لرستانی که در این تاریخ از آن یاد می‌شود شامل لرستان، خوزستان و کوه‌های بختیاری کنونی می‌شود و از شهرهای مهم آن می‌توان به «خایدالو» نام برد که همین شهر کنونی خرم‌آباد است.
تاریخ زیبای خرم‌آباد را مرور می‌کنیم. نزدیکترین جای تفریحی و زیبایی خرم‌آباد در بدو ورود، دریاچه زیبا و فرح‌انگیز کیو است. دریاچه کیو اسم خود را از رنگ پاک و آبی خویش گرفته است. رنگ «آبی» در گویش خرم‌آباد «کیو» نامیده می‌شود.
دریاچه کیو در میان زیبایی سبز درختان آرام گرفته است و برکناره آن در شهربازی شهر، غوغایی است. خرم‌آباد یکی از شهرهای غربی کشور است که از لحاظ زیبایی به استان‌های شمالی کشور تنه می‌زند و شاید هم زیباتر از آنها چون شرجی و باران یکریز شهرهای شمالی کشور را ندارد.
از راهی سنگفرش و اریب که کم‌کم ارتفاع می‌گیرد راهی قلعه فلک‌الافلاک می‌شویم. همین که پای قلعه می‌رسیم غظمتش ما را می‌گیرد. قلعه روی تپه‌ای صعب‌العبور ساخته شده، به رسم تمامی قلعه‌های تاریخی کشور تا به راحتی نتوانند به ساحت آن دست درازی کنند. قلعه ۵۳۰۰ مترمربع مساحت دارد با چشم‌اندازی بسیار زیبا.
نام قدیم آن که به دوران ساسانیان برمی‌گردد، دژ شاپور خواست بوده و دارای ۸ برج مدور و دیوارهای بلند و مستحکم است. فضای داخلی بنای فعلی به ۴ تالار نسبتا بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است. در ورودی بنا سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده است.
قلعه امروز بیش از هر چیزی مردم‌شناسی لرهای عشایر را پیش رویت می‌گذارد و زندگی سنتی و معاش آنها را به تصویر می‌کشد. در غرفه‌های مختلف این قلعه می‌توانی لحظات کار و تلاش و عروسی و عزای آنها را به تماشا بنشینی، اما قلعه همه این نیست.
لرستان مهد مفرغ بوده است و تو می‌توانی اشیای تاریخی و باستانی باقی مانده از عهد کهن را در دل این قلعه به تماشا بنشینی. پله‌پله قلعه را بالا می‌رویم تا در میان برج‌های آن، شهر را به تماشا بنشینیم.
قلعه از شرق و جنوب‌غربی به رودخانه خرم‌آباد و از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلک‌الافلاک محدود می‌شود. درست روبه‌روی ما آرامگاه زید بن علی‌ع گنبد به آسمان کشیده و در میان آرامش وی، پیرامونش در هیاهوی خریدار و فروشنده گم شده است. نگاه خود را از دوردست‌های شهر که بگیری و به پایین قلعه بسپاری، برای یک لحظه آرامشت را از دست می‌دهی.
قلعه فلک‌الافلاک در تاریخ معاصر خود زندانی بوده است مخوف که ازجمله زندانیان مهم آن می‌توان از آیت‌الله کاشانی اشاره کرد. محل زندانی وی اتاقکی است با سقف کوتاه و با محدوده‌ای کوچک. برای ورود باید خم شد.
احساس خفگی به ما دست می‌دهد. خیلی زود برمی‌گردیم. زندان است اما بازدیدکنندگان بیش از هرجای دیگر دوستدار دیدنش هستند، شاید می‌خواهند جرات و قدرت خود را بیازمایند. ته دل ما آشوب می‌گیرد.
از قلعه بیرون می‌زنیم و به سوی پل خرم‌‌آبادی رها می‌شویم. پل روی رودخانه خرم‌آباد و بر کناره پارک گل سرخ است.
خر‌م‌آباد همه آنچه که گفته شده و به محض ورود دیده می‌شود نیست. اطراف خرم‌آباد سراب‌ها، آبشارها و جنگل‌های بسیار زیادی وجود دارد که تنها مختص به بخش‌های غربی کشوراست بنابراین گشت و گذار پیرامون این شهر را از دست ندهید. حیات وحش و طبیعت این شهر خارق‌العاده است و معمولا اگر کسی یک بار به این دیار آمده باشد هرگز آن را فراموش نمی‌کند.
همچنان که گفته شد طبیعت این شهر با شهرهای شمالی کشور برابری می‌کند بعلاوه از لحاظ جوی هیچ‌ گونه مزاحمتی برای مسافر ندارد، اما متاسفانه عدم معرفی و برنامه‌ریزی درست از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان باعث ناشناخته ماندن، لحظه‌های شگرف آن شده است. در سفر بعدی خود سعی می‌کنیم شما را به گوشه‌های دنج فراموش این شهر ببریم.

منبع : روزنامه جام‌جم