هزار چهره در بایگانی

در تصویربرداری پزشکی، «سیستم ارتباط و بایگانی تصویری» یا PACS (Picture Archiving and Communication System)
از تعدادی رایانه یا شبکه تشکیل شده که به طور اختصاصی برای ذخیره، بازیابی، توزیع و نشان دادن تصاویر استفاده می‌شود. در واقع تصاویر پزشکی در یک قالب (Format) مستقل ذخیره می‌شوند که مهم‌ترین قالب، DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) نامیده می‌شود. بیشترین تصاویری که از طریق PACS آرشیو و طبقه‌بندی می‌شوند، تصاویر اولتراسوند، MR، PET،CT، اندوسکوپی، ماموگرافی و اشعه ایکس هستند‌.
اصول اولیه PACS اول بار در گردهمایی رادیولوژیست‌ها در آمریکا به سال ۱۹۸۲ مطرح شد و واژه آن نیز در این اجلاس ابداع گردید.
این سیستم در واقع جایگزین hard-copy مانند بایگانی فیلم‌های رادیولوژی برای مدیریت تصاویر پزشکی که در طول زمان ممکن است خراب ‌شوند، می‌شوند و توانایی‌ها و قابلیت‌های سیستم‌های رایج را بالا می‌برد. به این ترتیب که امکان آموزش از راه دور یا تشخیص از راه تلویزیون را فراهم می‌سازد. از طرف دیگر، به پزشکان کمک می‌کند که در هر کجای کره خاکی که باشند، هم‌زمان به اطلاعات مشابه و به روز شده دست یابند که در اصطلاح، «تله- رادیولوژی» نامیده می‌شود.
سیستم‌های PACS، با کاهش هزینه‌های ذخیره‌سازی که به صورت الکترونیکی انجام می‌شود (نسبت به بایگانی‌های فیلم)، مزایای زیادی دارند. البته مانند بسیاری روش‌های دیگر، مشکلاتی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به چگونگی تفسیر قالب DICOM برای تصاویر اشاره کرد، به طوری که وسعت زیاد و موارد گوناگون آن، می‌تواند استفاده‌کنندگان از این سیستم‌ را با مشکل مواجه کند. برای رفع این مشکل، سازندگان تجهیزات تصویربرداری پزشکی، فایل‌های یکسانی را تولید می‌کنند که روی اطلاعات موجود در رایانه نصب می‌شود. به این ترتیب، کار معمول بیشتر سیستم‌های PACS، خواندن این فایل‌های یکسان است که در اصطلاح metadata نامیده می‌شود و از روی منبع اطلاعات مرکزی خوانده می‌شود. این روش به استفاده کننده کمک می‌کند تمامی اطلاعات دریافت شده را بدون در نظر گرفتن منبع ارسالی آن، با یک قالب مشترک دریافت کند. البته تفاوت‌های موجود در منبع اطلاعات مرکزی دستگاه، گاهی کار را مشکل می‌کند.
سیستم PACS به طور اولیه از یک وسیله دریافت کننده تصویر (دروازه الکترونیکی)، سیستم مدیریت اطلاعات (یک رایانه مخصوص که جریان ورود اطلاعات را به درون شبکه کنترل می‌کنند)، وسیله ذخیره تصاویر (بایگانی‌های بزرگ و کوچک)، شبکه انتقال (که مناطق پهن و محلی را پوشش می‌دهد)، پایگاه‌های نمایش (شامل یک رایانه، نمایشگر متن، نمایشگر تصاویر و یک خط اتصال‌ برای استفاده کننده به منظور استفاده از آنها) و گاهی در مواقع لزوم، تجهیزاتی که تصاویر را روی hard-copy ذخیره کند، تشکیل شده است. نکته مهم در مورد سیستم PACS، شبکه انتقال آن است که از یک Server مرکزی (که پایگاه داده‌ها را ذخیره می‌کند)، تشکیل شده است. این پایگاه حاوی تصاویری است که از طریق LAN (Local Area Network) یا WAN (Wide Area Natwork) دریافت می‌شوند.
امروزه PACS های تحت وب، بیشتر رایج می‌شوند، به این صورت که از اینترنت به عنوان مرتبط کننده اصلی خود استفاده می‌کنند. تجهیزات مدرن رادیولوژی، امروزه به طور مستقیم تصاویر بیماران را وارد سیستم PACS در قالب تعریف شده می‌کند.
یک سیستم کامل PACS، باید شامل یک نقطه دسترسی (Access Point) به تصاویر و اطلاعات همراه باشد. همچنین باید با سیستم‌های اطلاعاتی بیمارستان‌های دیگر یا سیستم‌های اطلاعاتی بخش رادیولوژی نیز مرتبط باشد. هرچه ارتباط میان سیستم‌های اطلاعاتی مختلف گسترده‌تر باشد، اطلاعات قوی‌تر و قابل اعتمادتر می‌شوند. به طور مثال، خطر ورود اشتباه اطلاعات بیماران را کم می‌کند، زیرا قالب DICOM که برای این منظور به کار می‌رود، می‌تواند مشخصات بیمار را نیز دریافت کند. زمانی که دریافت اطلاعات یک بیمار کامل شد، سیستم‌ PACS، داده‌های تصویری جاسازی شده را با فهرست سوابق برنامه‌ریزی شده روی شبکه، مقایسه می‌کند و در صورت وجود هرگونه تناقضی، آن را مشخص می‌کند. هر اطلاعاتی، تنها با مشخصات همان فرد، ذخیره می‌شود. وقتی رادیولوژیست، خواندن تصاویر بیمار مفروض را به پایان رساند، سیستم PACS، آن را به عنوان «خوانده شده»، علامتدار می‌کند که به این ترتیب از دوباره‌خوانی جلوگیری می‌شود. گزارش پزشک به عکس متصل شده و از طرف دیگر خط اتصال، دیده می‌شود.
گسترش استفاده از سیستم PACS از بزرگ شدن مراکز و جای‌گیری بیشتر بایگانی فیلم‌ها جلوگیری می‌کند که این مزیت، به نفع مراکز کوچک است. در واقع با پیشرفت علم پزشکی و تجهیزات وابسته به آن که هر کدام دنیایی از تصاویر را ایجاد می‌کنند، نیاز به سیستم‌هایی مانند PACS کاملا احساس می‌شود تا به اقتصاد دنیای پزشکی نیز کمک رساند. از طرفی، تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر بیماری را امکان‌پذیر می‌سازد و در وقت و هزینه، صرفه‌جویی بسیاری می‌کند. در واقع هدف اصلی استفاده از سیستم PACS، ارتقای بازده‌ موثر کاری در کنار قابلیت‌های تشخیصی پزشکان است.

منبع : هفته نامه سپید