گازوئیل در نوبت

توزیع بنزین با کارت هوشمند اگرچه به عنوان پروژه سهمیه‌بندی مطرح بود اما تجربه‌ای ناخوشایند بود که خاطره‌ای نامیمون را برای مردم به جا گذاشته است. به همین دلیل هم تحلیلگران بر این عقیده‌اند که اول تیرماه؛ روزی که طرح توزیع گازوئیل با کارت هوشمند کلید می‌خورد روز خوبی نیست، به خصوص که در همان تاریخ قرار است آزادسازی قیمت بنزین سوپر نیز صورت گیرد و سهمیه گروهی از خودرو‌ها نیز قطع شود. تجربه شرایط نابسامان ایجاد شده در اجرای توزیع بنزین تنها با کارت هوشمند از ابتدای خرداد سال گذشته و آغاز سهمیه‌بندی بنزین در بامداد ششمین روز تیر پارسال نشان می‌دهد که به طور قطع امسال نیز اجرای طرح توزیع گازوئیل با کارت هوشمند، آزاد شدن قیمت بنزین سوپر و قطع ارائه بنزین کوپنی و اعمال این سهمیه از طریق کارت‌های هوشمند سوخت که همگی از ابتدای تیر عملیاتی خواهند شد، نیازمند توجه جدی‌تر به وضعیت جایگاه‌ها به‌ویژه در روزهای باقی‌مانده از خرداد است. حداقل پیامد این برنامه‌ها می‌تواند شلوغی فزاینده جایگاه‌های توزیع سوخت باشد که در روزهای آینده اتفاق خواهد افتاد. هرچند توزیع بنزین با کارت سوخت طرحی توام با انتقادات بسیار بود که به اجرا در آمد، تجربه نشان می‌دهد که دولت نهم بر این اعتقاد است که می‌تواند با استفاده از این طرح قاچاق گازوئیل را تحت کنترل درآورد. این درحالی است که تجربه سهمیه‌بندی بنزین نشان می‌دهد که قاچاق بنزین تا حدودی کنترل شد اما جای خود را به بازار سیاه و دادوستدهای گسترده کارت سوخت داد که خود از قاچاق سوخت چیزی کم نداشت.
حال شاید تحلیل مجریان طرح کارت سوخت گازوئیل کنترل قاچاق باشد اما نکته مهم این است که نبود سقف مصرف گازوئیل خود دلیلی است برناکام بودن این طرح؛ دولت در مرحله‌ای که در آینده‌ای نه‌چندان دور به اجرا درخواهد آورد سهمیه‌بندی گازوئیل را در دستور کار دارد اما درمورد آن اطلاع‌رسانی نمی‌کند. در حالی که مسوولان وزارت نفت بر عدم سهمیه‌بندی گازوئیل تاکید می‌کنند، ولی برخی از آنان نیز از احتمال محدود کردن دارندگان خودروی دیزلی به دریافت گازوئیل از جایگاه‌ها در دو تا سه نوبت خاص در روز خبر می‌دهند.
به گفته آنان در حال حاضر بر اساس نرم‌افزار موجود هیچ‌گونه محدودیتی در دریافت گازوئیل نخواهیم داشت، ولی ممکن است در آینده ابلاغ شود که خودروها بتوانند تنها چند نوبت از جایگاه‌ها سوختگیری کنند، ولی هم‌اینک بحث قانون‌گذار دریافت گازوئیل صرفا با کارت هوشمند است.
در این‌باره از ۱۵ اردیبهشت، حدود ۳۰۰ جایگاه در سراسر کشور به طور آزمایشی گازوئیل را با کارت هوشمند عرضه کرده‌اند، ولی تصور می‌شود حتی اعمال محدودیت در نوبت‌های سوخت‌گیری نیز موجب کاهش مصرف یا کنترل قاچاق نخواهد شد.
بیژن حاج‌محمدرضا، رئیس سندیکای جایگاه‌داران، بر افزایش مصرف گازوئیل در صورت استفاده از کارت هوشمند تاکید می‌کند: اگر چه توزیع این فرآورده با کارت هوشمند ممکن است به دلیل جدید بودن سیستم در یک‌ماه نخست موجب کاهش مصرف شود، ولی در طولانی‌مدت نسبت به وضعیت کنونی، افزایش مصرف را به دنبال خواهد داشت. وی معتقد است که در بلندمدت به طور طبیعی نگرانی ناشی از ارائه گازوئیل با سامانه هوشمند سوخت موجب ایجاد ناامنی در ذهن دارندگان خودروهای سنگین شده و سوخت‌گیری بیشتر از نیاز را به همراه دارد: رانندگان خودروهای سنگین به طور طبیعی پس از یک رانندگی طولانی‌مدت، ۲۴ تا ۴۸ ساعت، برای انجام تعمیرات جزئی توقف می‌کنند که در صورت کارتی‌شدن سیستم گازوئیل، ممکن است مالکان خودرو درمدت استراحت نیز گازوئیل را دریافت و یا انبار کنند و یا کارت خود را در اختیار برخی سودجویان قرار دهند که در هر صورت موجب افزایش مصرف می‌شود.
برخی کارشناسان برای کنترل مصرف، شیوه‌های دیگری را پیشنهاد می‌کنند؛ از جمله «تحویل سوخت به میزان مسافت طی‌شده» تا به این ترتیب توزیع گازوئیل بدون محدودیت و بی‌نیاز از سهمیه‌بندی انجام ‌شود.
به ‌این منظور نیاز است علاوه بر کددار شدن جایگاه‌ها، بنا به نوع خودرو و مدل آن، میزان مصرف خودرو محاسبه و توسط کارت مخصوص سوخت نمایش داده شود.
با این اوصاف و با توجه به انتقاداتی که به عرضه گازوئیل در درازمدت می‌شود به نظر نمی‌رسد که بتوان به موفقیت آن امید داشت و قاعدتا در درازمدت طرح آزادسازی قیمت گازوئیل نیز در دستور کار دولت قرار خواهد گرفت.

منبع : روزنامه کارگزاران