برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

یك برنامه غذایی مناسب باید كلیه مواد مغذی (مواد نشاسته ای، پروتئینی، چربی، ویتامین ها و املاح) را به نسبت های متعادل در اختیار كودك قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او كه معمولا بر اساس یكصد كیلوكالری به ازاء هر كیلو گرم وزن بدن است تامین شود.
معمولا ۵۰ درصد انرژی مورد نیاز از مواد قندی، ۳۰ درصد از مواد چربی و حدود ۲۰ درصد از مواد پروتئینی به دست می آید. بدیهی است برحسب عادات مختلف غذایی و افزایش وزن كودك، نسبت های فوق بین ۵ تا ۱۰ درصد قابل تغییر هستند.
غذای كودكان یك تا ۲ ساله باید كم حجم ولی مقوی و مناسب و شامل همه گروههای غذایی باشد. مقدار غذای كودك می تواند برحسب اشتهای او افزایش یابد.
نباید انتظار داشته باشیم كه كودكان مانند بزرگترها غذا بخورند چون ظرفیت معده آنان هنوز كوچك است.
از طرف دیگر به دلیل اینكه حس كنجكاوی كودك جهت آشنا شدن با دنیای خارج تاثیر زیادی بر اشتهای او می گذارد این امر ایجاب می نماید كه وعده های غذایش ۵ تا ۶ بار در شبانه روز باشد كه سه وعده آن وعده های اصلی است كه باید مقوی و پر انرژی باشد و دو وعده آن نیز میان وعده است كه باید مناسب و مكمل وعده های اصلی باشند.
در این سن هنوز هم كودك با شیر مادر تغذیه می شود تا بخشی از انرزی و مواد مغذی مورد نیاز او از این طریق در اختیارش قرار گیرد.
● نمونه ای از برنامه غذایی كودك در سال دوم زندگی
یك كودك یك ساله حدود ۳۰ % انرژی، ۵۰% پروتئین، ۲% آهن، و ۷۵% ویتامین Aمورد نیاز خود را از شیر مادر به دست می آورد. در مورد سایر ویتامین ها و املاح نیز درصدی از طریق شیر مادر و بقیه باید از طریق غذایی كه به كودك داده می شود تامین گردد تا رشد و تكامل مطلوب او فراهم شود. البته چون تامین مقدار مورد نیاز پاره ای از ویتامین ها و آهن از طریق تغذیه با شیر مادر و غذا مقدور نیست لذا استفاده از قطره مولتی ویتامین و آهن تا پایان ۲ سالگی توصیه می شود.
به عنوان راهنمای كلی كه شامل ۳ غذای اصلی و ۲ میان وعده می باشد.
▪ برنامه غذایی یك كودك دو ساله به شرح زیر است:
ـ سه وعده غذای اصلی شامل صبحانه، ناهار و شام
ـ دو میان وعده حدود ۱۰ صبح و ۴ بعد از ظهر
ـ یك نمونه از وعده های اصلی غذایی برای نوپا
▪ صبحانه:
ـ نان، كره، مربا (یا عسل) پنیر كم نمك و چای كم رنگ
▪ ناهار:
ـ ۳ قاشق غذاخوری پر برنج پخته شده(پلو)+ یك قاشق غذاخوری پر از حبوبات (عدس، لوبیا و...)+ یك قاشق مرباخوری كره یا روغن + نصف یك پرتقال متوسط
▪ شام:
ـ ۳ قاشق غذاخوری پر از برنج پخته شده ( پلو)+ یك قاشق غذاخوری پر گوشت ماهی( بدون تیغ)+ یك قاشق غذاخوری پر از یك نوع سبزی با برگ سبز تیره مثل اسفناج یا گشنیز یا جعفری پخته شده.
● در این نمونه برنامه ناهار و شام چه مواد مغذی وجود دارد و به چه مقدار در اختیار كودك قرار می گیرد؟
در غذای ظهر(ناهار) كه برنج پیشنهاد شده است بخشی از انرژی و پروتئین مورد نیاز وعده ظهر كودك تامین می شود اگر برنج در دسترس نباشد می توان از سیب زمینی، نان یا ماكارونی استفاده كرد.
برنج فاقد ویتامین آ است و مقدار آهن آن هم بسیار ناچیز است. پروتئین سیب زمینی هم كمتر از پروتئین برنج است بنابراین هر زمان كه برنج یا سیب زمینی در وعده غذایی كودك قرار می گیرد حتماً باید ماده دیگری كه سرشار از پروتئین باشد به آن اضافه نمود مانند حبوبات كه پروتئین برنج یا سیب زمینی را كامل می كند بنابراین یك "خوراك سیب زمینی و لوبیا" یا "عدس پلو" از نظر پروتئین كامل هستند. برای جذب بهتر آهن پیشنهاد می شود از تركیب برنج و حبوبات یا سیب زمینی و حبوبات، نصف یك پرتقال در برنامه ناهار كودك استفاده نمود كه هم جذب آهن موجود در غذا را بیشتر می كند و هم كمبود ویتامینC مورد نیاز را جبران می نماید.
در برنامه شام به جای حبوبات (پروتئین گیاهی) از یك ماده پروتئینی حیوانی استفاده شده است. گوشت ماهی علاوه بر تامین بقیه پروتئین مورد نیاز كودك سبب جذب بهتر آهن غذاهای گیاهی می شود. بنابراین یك قاشق غذاخوری پر از اسفناج یا جعفری یا گشنیز، هم ویتامین آ مورد نیاز كودك را تامین می كند و هم به دلیل وجود گوشت ماهی، جذب آهن موجود در مواد غذایی بیشتر می شود.
به جای گوشت ماهی می توان از جگر پخته شده یا مرغ هم استفاده كرد. گرچه انرژی كمتری تولید می كند ولی در عوض مابقی پروتئین و بخشی از آهن و كل ویتامین آ مورد نیاز را فراهم می نماید؛ حتی ویتامین آ تولید شده حدود ۲۰ برابر بیشتر می شود.
با این نمونه از صبحانه، ناهار و شام، قسمت اعظم انرژی مورد نیاز كودك تامین می شود و بخش كوچكی باقی می ماند كه با ۲ میان وعده مثلا یك تكه نان همراه با نصف یك موز در ساعت ۱۰ صبح و ۲ عدد بیسكویت همراه با ۲ عدد خرما در ۴ بعد از ظهر كمبود انرژی جبران می شود. سایر ویتامین ها و ریز مغذی ها نیز طی وعده های غذای اصلی و میان وعده به كودك می رسد. تنها عنصری كه به صورت مكمل ممكن است مورد نیاز باشد آهن است كه در بسیاری از كشور ها مواد غذایی مثل برنج، آرد برنج، آرد گندم، پودر شیر، سس سویا، سس ماهی، پودر كاری، شكر یا نمك را با آهن غنی می كنند. در صورت عدم دسترسی به این مواد غنی شده با آهن بهتر است برای كودك در سن ۱ تا ۲ سالگی قطره یا شربت آهن تجویز شود.
● پیشنهاداتی برای وعده های اصلی
با توجه به مطالب گفته شده می توان برنامه غذایی متنوعی برای كودك فراهم كرد تا كلیه نیازهای غذایی او تامین گردد. هر وعده غذایی می تواند شامل یكی از پیشنهادات زیر باشد:
▪ صبحانه
ـ نان و كره و مربا و چای
ـ نان و كره و عسل و چای
ـ نان و پنیر و گردو
ـ نان و تخم مرغ و پنیر
▪ ناهار
ـ عدس پلو با ۲ قاشق غذاخوری ماست
ـ سبزی پلو با ماهی
ـ سبزی پلو با ماهیچه
ـ كوفته قلقلی با سیب زمینی و هویج
ـلوبیا چیتی با سیب زمینی و هویج
ـ خوراك گوشت و سیب زمینی و هویج
ـ پلو با نصف سیخ كباب
ـ خورش سبزی با پلو (سبزی خورش خیلی سرخ نشود)
ـ بهتر است هر وعده همراه با یك نوع میوه با اندازه متوسط باشد.
▪ شام
ـ ماكارونی با گوشت چرخ كرده و كمی سبزی
ـ ماكارونی با پنیر رنده شده
ـ لوبیا چیتی همراه با سیب زمینی و كمی روغن زیتون
ـ كوكوی سبزی با نان
ـ نصف سیخ كباب با نان
ـ بهتر است هر وعده همراه با ۲ قاشق غذاخوری ماست باشد.
▪ پیشنهاداتی برای میان وعده های صبح و بعد از ظهر
ـ ۲ عدد بیسكویت با یك سیب
ـ یك تكه نان و یك موز
ـ یك تكه نان با ۲عدد خرما
ـ یك تكه نان با یك عدد سیب زمینی متوسط یا ۲ عدد هویج پخته شده
ـ نان و نصف تخم مرغ پخته شده
ـ نان و پنیر و خیار
ـ یك پیاله شله زرد
ـ یك نعلبكی حلوا
ـ ۱۰ عدد پسته ریز و نرم شده همراه با یك فنجان آب میوه
ـ ۷ عدد بادام ریز و نرم شده با یك فنجان آب میوه
ـ نصف لیوان ماست با یك عدد خرما و یك تكه نان
ـ یك تكه نان با كمی كره و پنیر
و...
كلا همانطور كه گفته شد كودكان در این سن دوست دارند كه مواد غذایی را با دست خودشان بردارند. لذا در صورت امكان بهتر است كه غذای آنان شامل یك تكه گوشت یا حبوبات پخته شده همراه با یك نوع سبزی با برگ سبز (اسفناج، كرفس و ...) یا زرد (كدو حلوایی، هویج و...) به اضافه پلو یا نان یا سیب زمینی و هر روز همراه با یك میوه باشد. در غیر اینصورت از همان برنامه غذایی روزانه خانواده مثل خورش سبزی یا خورش قیمه و غیره می توان با تغییراتی كه در آن داده می شود (مثلا با نمك و چاشنی كمتر) استفاده نمود.

منبع: تغذیه در سال دوم
انجمن ترویج و تغذیه با شیر مادر

منبع : نی نی سایت