افزایش خودسوزی و خشونت خانوادگی در آسیای مرکزی

«نمی‌دانستم چطور از دست عذاب شکنجه‌و کتک‌های روزانهء شوهر بی‌رحم‌ام خلاص شوم. برای همین هم روی خودم نفت ریختم و خودم را آتش زدم.» این سخنان جمیله ۱۸ ساله است که اکنون بر اثر سوختگی در بیمارستان کابل بستری و تحت درمان است.
● دامنهء مشکل
تعداد زنانی که در آسیای مرکزی بر اثر خودسوزی دست به خودکشی می‌زنند، رو به افزایش است. به نظر می‌آید که این گرایش در کل آسیای مرکزی رو به افزایش است اما این امر در افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان با حدت خاصی روی می‌دهد.
در مورد تعداد دقیق زنانی که خودسوزی می‌کنند، آمار موثقی در دست نیست. اکثر آنان، معمولاً در خانه، روی خود بنزین یا نفت می‌ریزند و خود را به آتش می‌کشند. آمار محدود تاجیکستان نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۲ تعداد ۳۳ زن اقدام به خودسوزی کردند، در حالی که این تعداد در شش ماه اول سال ۲۰۰۳ به سه برابر یعنی ۹۰ مورد رسید.در یکی از استان‌های شمالی - سوگد ابلاست - ۱۱۳ زن تا پایان سال ۲۰۰۳ اقدام به خودسوزی کرده بودند، در حالی که در دو سال قبل از آن، این تعداد ۱۱۵ نفر بودند، این یعنی دو برابر شدن زنانی که به این مرگ وحشتناک و دردناک تن می‌دهند.
تخمین زده می‌شود که این ارقام بسیار کم‌تر از تعداد واقعی هستند، زیرا مقامات و خانواده‌ها که اکثرا روستانشین هستند، سعی در اختفای خودکشی دارند و پلیس این موارد را به عنوان حادثه ثبت می‌کند. برحسب برخی برآوردها، فقط در تاجیکستان هر ماه حداقل ۳۰ زن اقدام به خودکشی از طریق خودسوزی می‌کنند.
در کشور مجاور، افغانستان، در مقایسه با ۱۸ مورد سال ۲۰۰۵، در سال ۲۰۰۶ در کابل ۳۶ زن خود را به آتش کشیدند اما عقیده بر آن است که در مناطق تحت نفوذ طالبان در جنوب غربی این ارقام بسیار بیش‌تر است. در قندهار، در سال ۲۰۰۶ تعداد ۱۰۰ زن کوشیدند با خوردن مرگ موش خود را بکشند. در این زمینه آمار کشوری وجود ندارد.ازبکستان، فقط در «فارقانا ولی» سالانه ۵۰۰ مورد خودسوزی دارد اما باز هم، اطلاعات کشوری در دست نیست.
‌● نادیده گرفتن علل نهفته
محققانی که آمار خودسوزی را در آسیای مرکزی ثبت می‌کنند، بر این نظرند که بیش‌تر زنانی که به این شکل از خودسوزی دست می‌زنند، راه گریزی از ازدواج اجباری و سوء‌رفتار سیستماتیک شوهران یا خانواده‌های شوهر می‌جویند.
خشونت علیه زنان در آسیای مرکزی، پدیده رایج و گسترده‌ای است. در بسیاری از روستاها، کتک زدن همسر عمل رایج پذیرفته شده‌ای است و پلیس در برابر این کار که آن را «موضوع خانوادگی» می‌داند، کاری نمی‌کند.
بیش از دو‌سوم زنانی که اقدام به خودسوزی می‌کنند، زیر ۳۰ سال هستند. اکثر افرادی که زنده مانده‌اند، می‌گویند می‌خواستند به زندگی عذاب‌آور خود خاتمه بدهند، که بر اثر ازدواج اجباری با مردی ستمگر یا خشونت خانواده شوهر بدتر شده است.مرحبو تانگروا، زن جوان ازبکی که مجبور شده است در سن ۱۷ سالگی با مردی که نمی‌شناخته و دوستش نداشته ازدواج کند، همین دلیل را ذکر می‌کند. پس از آن که شوهرش شروع به کتک زدن او می‌کرده است، بقیهء خانواده شوهر هم او را کتک می‌زدند. تانگروا توضیح می‌دهد: «در آن اوقات و در آن لحظه‌ها، چارهء دیگری نبود. آن‌ها فقط به من نیش زبان نمی‌زدند، کتک هم می‌زدند، حتی خواهر شوهرم با یک بطری مرا کتک می‌زد.»یکی از حقوقدانان ازبک می‌گوید که در اکثر مواردی که دربارهء خودکشی‌ زنان تحقیق کرده است، علت خشونت خانوادگی و ناامیدی بوده است، در حالی که مردان اغلب به علل مالی خودشان را می‌کشند.۸۰ مورد خودسوزی در افغانستان، نتیجهء ازدواج اجباری و سوء‌رفتار سیستماتیک در خانه است. از آن‌جایی که خشونت خانگی در سراسر منطقه رایج است، خودسوزی احتمالا افزایش خواهد یافت، به ویژه در مناطق گرفتار درگیری، که زنان و دختران امکان زیادی برای بهبود وضعیت زندگی خود ندارند.
● «بنیاد جمعیت سازمان ملل» در آسیای مرکزی
بنیاد جمعیت سازمان ملل در سراسر آسیای مرکزی تلاش می‌کند تا با ارایهء برنامه‌های جامع آموزشی و دستیابی به اطلاعات و خدمات بازسازی سلامت و بهداشت، به بهبود حقوق زنان و دختران بزرگسال یاری رساند. این بنیاد همچنین با چندین سازمان از جمله سازمان‌های دولتی و سازمان‌های غیردولتی ملی و محلی همکاری می‌کند تا به خشونت علیه زنان خاتمه دهد و سلامت و حقوق آنان را بهبود بخشد.مبارزه با خودکشی از طریق خودسوزی مستلزم اتخاذ رویکردی جامع به علل آن است. این امر شامل خشونت خانگی است که آزار جنسی و روانی را نیز در برمی‌گیرد. در آسیای مرکزی، زنان به خدمات مشاوره‌ای، خانه‌های زنان یا سایر اشکال حمایت روانی دسترسی چندانی ندارند. بیش‌تر این خدمات توسط سازمان‌های غیردولتی ارایه می‌شوند.
همچنین آن‌ها توصیه کرده‌اند:
▪ دولت باید این مشکل را به رسمیت بشناسد و طراحی استراتژی‌هایی را برای مقابله با آن آغاز کند.
▪ لازم است نیروی پلیس و کارکنان بیمارستان در مورد خودسوزی آموزش داده شوند و این موارد را به وزارت بهداشت کشور اطلاع دهند.
▪ لازم است ادارات دولتی، با همکاری با سازمان‌های غیردولتی محلی و ملی، خشونت جنسیتی در خانه را کاهش دهند و به اعادهء حقوق زنان یاری رسانند.
▪ باید مراکزی جهت بازپروری زنانی تاسیس شوند که ناموفقانه خودکشی کرده‌اند و به آن‌ها در بازسازی زندگی‌شان کمک کنند.

منبع: شهرزاد نیوز
نویسنده: بنیاد جمعیت سازمان ملل

منبع : روزنامه سرمایه