SMS برسر دو راهی: فارسی یا انگلیسی

● نگاهی به افزایش قیمت SMS انگلیسی و کاهش قیمت پیامک فارسی
چندی است با ورود موبایل به ارتباطات اجتماعی مردم، پیام کوتاه به یکی از عناصر تفکیک ناپذیر زندگی روزمره تبدیل شده است، حتی اگر از SMSهای احوالپرسی و جوک‌ها و تبریکاتی که مردم با SMS رد و بدل می‌کنند بگذریم، بسیاری از کارهای روزمره با این ابزار دنیای فناوری اطلاعات راحت‌تر، سریع‌تر و بهتر انجام می‌پذیرد. با این حال گسترش این رسانه جدید نیاز به پایین بودن هزینه استفاده از آن دارد.
با آن که چندی است ۲ بحث کاهش تعرفه پیامک و حمایت از خط و زبان فارسی مطرح شده بود، وزیر ICT با اعلام خبری استفاده کنندگان از این رسانه را در شوکی شدید فروبرد، بر اساس اعلام وزیر تعرفه پیامک فارسی که فضایی حدود ۲ برابر فضای پیامک انگلیسی اشغال می‌کند، کاهش، و تعرفه پیامک انگلیسی افزایش یافت.
● اهمیت SMS برای مخابرات
روزانه چند SMS می‌زنید؟ شاید در نگاه اول این سئوال، شروع مناسبی برای سخن گفتن در زمینه موضوع مورد بحث نباشد، ولی ابتدا اجازه دهید میزان درآمد اپراتور اول از پیام کوتاه را حساب کنیم. برای این کار نیاز به ریاضیات در حد یک حساب سرانگشتی داریم. پاسخ با پرسش اول در مورد افراد مختلف متفاوت خواهد بود. اما می‌توان به طور متوسط ۳ پیام در روز را در ۲۰ میلیون که تعداد مشترکان همراه اول (اپراتور دولتی) است ضرب کنیم، روزانه حدود ۶۰ میلیون پیام کوتاه رد و بدل می‌شود، البته طبق آمارهای منتشره از سوی وزارت ارتباطات این میزان بیش از ۴۵ میلیون اعلام شده است، اما شنیده‌های ما حاکی از رد و بدل شدن دست‌کم ۷۰ میلیون پیام کوتاه در روز است، البته ما در این محاسبه از آمار روزهای خاص مانند اعیاد و مناسبت‌های مذهبی که در آن ایام با رشد تعداد SMS همراه است، صرف‌نظر می‌کنیم.
اگر همان ۴۵ میلیون SMS ارسالی را بر طبق آمار منتشره شده در عدد ۱۴۲ ریال ضرب کنیم، به عدد ۶ میلیارد و سیصد و نود میلیون ریال می‌رسیم که این عدد در برآورد ما حدود ۵/۸ میلیارد ریال است، این عدد را اگر در تعداد روزهای سال ضرب کنیم به این رقم نجومی می‌رسیم: ۰۰۰,۰۰۰,۳۵۰,۳۳۲,۲ (۲ تریلیون و سیصد و سی و دو میلیارد و سیصد و پنجاه میلیون ریال) یا همان ۲۳۳ میلیارد تومان. البته فرق برآورد ما با اعلام رسمی در اینجا کمی مشخص می‌شود، از لحاظ مبلغ چیزی در حدود ۷۷۰ میلیارد ریال!
● بالا بودن تعرفه SMS و ورود سازمان بازرسی
اما آغازگر داستان تعرفه SMS سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بود. این سازمان که بر طبق اساسنامه‌اش مسئولیت تدوین و تنظیم مقررات، آیین‌نامه‌ها، جدول‌های تعرفه و نرخ‌های کلیه خدمات در بخش‌های مختلف ارتباطات و فناوری اطلاعات، تعیین کف یا سقف آنها به منظور حصول اطمینان از رقابت سالم و تداوم ارائه خدمات و رشد کیفی آنها برای تصویب توسط کمیسیون در چارچوب قوانین و مقررات را دارد، اولین نهاد رسمی بود که بعد از روزنامه‌نگاران و مردم از بالا بودن تعرفه SMS سخن به میان آورد و بر لزوم کاهش آن تاکید کرد.
ورود این سازمان بر این اساس بود که اگر هزینه SMS تا پیش از ورود اپراتور دوم و به علت انحصار دولتی توسط مخابرات تعیین می‌شد، حال با ورود اپراتور دوم و وجود بازار رقابتی و تاسیس سازمان تنظیم مقررات باید توسط این نهاد اعلام می‌گردید.
البته از اوایل تابستان شنیده شده بود که کش و قوس‌هایی مبنی بر تعدیل تعرفه تلفن همراه چندین ماه بین این سازمان و مجموعه مخابرات در جریان بوده ولی بالاخره این کش‌وقوس‌ها اواخر شهریور ماه به صورت علنی درآمد و این سازمان در خصوص نرخ پیام کوتاه تا جایی پیش رفت که با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد به زودی کاهش نرخ این خدمت را در دستور کار خود گذاشته و با توجه به اختیارات قانونی، راسا در این مورد اقدام خواهد کرد.
در اطلاعیه این سازمان آمده است «با توجه به اینکه تدوین جداول تعرفه و نرخ کلیه خدمات به ویژه خدمات ارزش افزوده در بخش‌های مختلف حوزه ICT، تعیین کف یا سقف تعرفه به منظور رقابتی‌کردن بازار ارائه خدمات مخابراتی و بالا رفتن کیفیت خدمات آنها از وظایف و اختیارات سازمان است، به همین دلیل نیز این سازمان با تحول در سیستم تعرفه‌گذاری به دنبال برقراری تعرفه‌های منطقی و واقعی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است».
این موضع اما از سوی مدیران مخابرات بار دیگر با مخالفت روبرو گردید. اما این بار بازیگری وارد صحنه شده بود که نام بزرگ‌تری را یدک می‌کشید: سازمان بازرسی کل کشور! در شرایط جدید این سازمان نیز نسبت به قیمت SMS بی‌تفاوت نمانده بود و با انتشار اطلاعیه‌ای، قیمت‌های فعلی را غیرعادلانه خوانده و خواستار تعدیل آن شده بود.
طبق گزارش سازمان بازرسی کل کشور میزان اشغالی ارسال SMS از شبکه ارتباطات سیار از نظر زمانی بین ۳ تا ۵ ثانیه است به نحوی که ارسال پیام کوتاه یک ششم زمان مکالمه اشغال لینک را در پی خواهد داشت و با توجه به اینکه هزینه هر دقیقه مکالمه اپراتور اول ۴۴۷ ریال است یک ششم این زمان برای پیام کوتاه حدود ۷۰ ریال خواهد بود. حتی یکی از مدیران سازمان بازرسی با تاکید بر اینکه دولت‌ها موظف به ارائه خدمات با نرخ پایین به مردم هستند، اعلام کرده بود که دولت نباید تنها به درآمدزایی فکر کند.
حتی کارشناسان سازمان بازرسی با بررسی نرخ متعارف SMS در دنیا به این نتیجه رسیده بودند که بر حسب رویه رایج آن را تا ۲۰ درصد نرخ مکالمه در نظر می‌گیرند که چنانچه ارتباطات سیار نیز از این شیوه تبعیت می‌کرد، تعرفه SMS باید ۹ تومان در نظر گرفته می‌شد. اعلام این خبر با استقبال عمومی اکثر رسانه‌‌های کشور مواجه شده و به تیتر اصلی آنها تبدیل شد. این گزارش موجی از مخالفت مدیران دولتی را برانگیخت و وزیر ارتباطات و یارانش بر علیه این اقدام سازمان بازرسی صف آرایی کردند. البته فشار سازمان بازرسی هم تا به امروز کارساز نبوده و فقط نهایتاً منجر به تشکیل تیم مشترکی از شرکت ارتباطات سیار و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برای بررسی شده است.
● اظهارات وزیر ICT و شوک جدید
اما موضوعی که باعث شده مجدداً SMS مطرح شده و دوباره به موضوع داغ بحث‌های مخابراتی تبدیل شود، اظهار نظر وزیر ICT در یک نشست خبری است.
محمد سلیمانی کمتر از یک هفته پیش در یک نشست خبری که نمایندگان اکثر رسانه‌های مکتوب و غیرمکتوب در آن غایب بودند، از تغییر تعرفه پیامک تلفن همراه اول از تیرماه سال آینده خبر داد. به گفته محمد سلیمانی، با تصویب تعرفه‌های جدید پیامک شرکت همراه اول در هیئت دولت، این تعرفه به زودی دونرخی خواهد شد. به گفته وزیر ارتباطات، این تعرفه‌ها که از تیر ماه سال آینده برای مشترکان همراه اول اعمال خواهد شد شامل تعرفه پیام‌کوتاه‌های لاتین و فارسی به صورت جداگانه خواهد شد. بدین ترتیب تعرفه هر پیامک با حروف لاتین از ۱۴۷ ریال به ۲۲۲ ریال افزایش می‌یابد و تعرفه هر پیامک با ۶۰ کاراکتر فارسی از ۱۴۷ ریال به ۸۹ ریال کاهش یافته است.
همچنین به گفته وزیر ارتباطات، همه دستگاه‌ها و نهادهای دولتی نیز موظفند پیامک‌های خود را به زبان فارسی ارسال و دریافت کنند.
البته وزیر چند روز بعد نیز مطالبی را به سخنان قبلی خود افزود و گفت: انتظار ما این است با هوشیاری مردم و علاقه‌ای که به خط و زبان فارسی دارند، ۸۰ درصد، پیامک فارسی و ۲۰ درصد، لاتین ارسال کنند که متوسط قیمت حدود ۱۰ تومان می‌شود؛ انتظار داریم همه مشترکان برای پیامک زبان فارسی را به لاتین ترجیح دهند.
به گفته سلیمانی کاهش قیمت پیامک فارسی بسیار هوشمندانه توسط دولت صورت گرفت، خط و زبان فارسی در واقع حفظ هویت ایرانی را نشان می‌دهد و حفظ آن برای تک تک ایرانیان و فارسی زبانان واجب است و ما وظیفه داریم این میراث را نگه داریم. وی افزود: در شرایط حاضر هر پیامک فارسی و لاتین حدود ۱۴ تومان است و این قیمت تا تیرماه در بخش فارسی کاهش پیدا می‌کند و به حدود ۸ تومان می‌رسد و در مجموع ۲۰ درصد کاهش قیمت داریم و در پیامک لاتین حدود ۲۲ تومان خواهد بود. این گفته وزیر با انتقادات زیادی روبرو بوده است.
● نظر نمایندگان مجلس چیست؟
مجلس در یکسال گذشته به قدری در زمینه مخابرات فعال بود که حتی چهره ICT امسال را صادق‌زاده، رئیس کمیته مخابرات از آن خود کرد. بزرگیان و صادق‌زاده دو نماینده مجلس که هر دو از اعضای کمیته مخابرات می‌باشند، در زمینه SMS نیز از حقوق مردم دفاع کرده و ایراداتی بر اظهارات جدید وزیر ICT گرفته‌اند که اهم آن به شرح ذیل است:
۱) افزایش تعرفه انگلیسی برخلاف قانون است: به گفته سید احمد بزرگیان، عضو کمیته مخابرات مجلس افزایش تعرفه پیامک لاتین بر اساس ماده «۳» قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی کشور برخلاف قانون است. به گفته وی در شرایط فعلی تعرفه ۱۴۲ ریالی پیام کوتاه لاتین گران بوده و صد ریال بالاتر از مبلغ مناسب خود به کاربران ارائه می‌شود. وی خاطر نشان کرد: افزایش تعرفه ارسال پیام کوتاه منطقی نیست و در زمان فعلی نباید تحت هیچ شرایط تعرفه افزایش یابد. وی تاکید کرد: در قانون بودجه سال ۸۷ افزایش مبلغ تعرفه پیامک پیش‌بینی نشده است.
رمضانعلی صادق‌زاده، رییس کمیته مخابرات و ارتباطات مجلس نیز خواستار تجدیدنظر در نرخ تعرفه پیامک انگلیسی شد و تاکید کرد: تعرفه ۸۹ ریالی پیامک فارسی قابل قبول است ولی در تعرفه ۲۲۲ ریالی پیامک انگلیسی باید تجدیدنظر شود.
۲) حمایت از خط و زبان فارسی به این روش صحیح نیست: با آنکه غفاریان، رئیس هیات مدیره شرکت مخابرات ایران با اشاره به افزایش نرخ پیامک لاتین به ۲۲۲ ریال گفت: امروز بیشترین میزان استفاده در پیامک از حروف لاتین صورت می‌گیرد، در حالی که این امر و به وجود آمدن فضایی که کاربران تمایل زیادی به استفاده از حروف لاتین داشته باشند، در کشور پایبند به فرهنگ و ادبیات چندان شایسته نیست.
وی، خاطرنشان کرد: این اقدام خیلی موثربوده و قطعا مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد، چرا که روی آوردن به پیامک فارسی، صرفه‌جویی در هزینه‌های اقتصادی را به دنبال داشته و گامی برای اتکای بیشتر به حروف و ادبیات فارسی به شمار می‌رود. اما بزرگیان عضو دیگر کمیته مخابرات مجلس با اشاره به افزایش تعرفه پیام کوتاه توسط وزارت ارتباطات گفت: این اقدام وزارتخانه حتی به منظور حمایت از خط و زبان فارسی نیز غیرقانونی است و وزارت ارتباطات نیاید حتی به این منظور تعرفه پیامک لاتین را افزایش دهد.
اما صادق‌زاده، رییس کمیته مخابرات و ارتباطات مجلس اظهار می‌دارد که برای جلوگیری از تکرار تجربه ترکیه در خصوص مظلوم واقع شدن خط و زبان این کشور پیشنهاد کردیم که نرم‌افزاری برای تشخیص آنها تعبیه شود و با مکانیزم قیمتی، مردم به استفاده از پیامک فارسی تشویق شوند؛ وی گفت از آنجا که طول کاراکترهای پیامک به زبان فارسی بیش‌تر از کاراکترهای حروف انگلیسی است و به لحاظ قیمت هر پیامک فارسی ۵/۱ برابر پیامک انگلیسی هزینه داشت، پیگیر کاهش نرخ پیامک فارسی شدیم این در حالی است که مجلس درخواستی برای افزایش نرخ تعرفه پیامک انگلیسی به قیمت مورد نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نداشته است.
۳) افزایش قیمت پیامک باید با موافقت مجلس باشد: با توجه به اینکه افزایش و یا کاهش برخی از تعرفه‌های مهم باید در شورای اقتصاد و مجلس تصویب شود، یکی از انتقادات وارده به این اظهار وزیر تغییر خودسرانه تعرفه SMS است. بزرگیان هم به این مورد اشاره می‌کند.
به گفته بزرگیان براساس قانون مصوب در مجلس تغییر تعرفه برخی خدمات مورد نیاز مردم مانند آب، برق و تلفن که پیامک هم از جمله آنها محسوب می‌شود بدون موافقت مجلس غیرقانونی است. دولت در صورتی که تصمیم به کاهش یا افزایش تعرفه این قبیل خدمات داشته باشد می‌باید در شهریور ماه هر سال نرخ‌های جدید را برای تصویب به مجلس ارائه دهد. به گفته بزرگیان تغییر تعرفه پیامک تلفن همراه بدون تصویب مجلس شورای اسلامی اقدامی غیرقانونی است و وزارت ارتباطات باید در این خصوص پاسخگو باشد.
● نظر سازمان بازرسی کل کشور چیست؟
سازمان بازرسی کل کشور که یکی از تاثیرگذاران داستان SMS بود، با تصمیم جدید وزارت ICT مخالف است، محسن قائمی‌نسب، مدیرکل حوزه‌ ریاست و روابط‌عمومی سازمان بازرسی کل کشور با بیان این‌که تصمیم اخیر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره تفکیک میان تعرفه‌های فارسی و لاتین و قیمت جدید، هنوز به صورت رسمی از سوی این وزارتخانه اعلام نشده گفت: پیشنهاد ما ۹۰ ریال در روز و ۷۲ ریال در شب می‌شود. وی با رد اظهارات یکی از مسوولان مخابرات مبنی بر این که گرانی تعرفه‌ پیامک لاتین به درخواست سازمان بازرسی بوده گفت: این موضوع قویا تکذیب می‌شود و ما همچنان هم نظر با کارشناسان معتقدیم که تعرفه‌ پیامک گران است و باید ارزان شود و به فارسی و لاتین بودن آن اشاره نکردیم.
وی بر نظر سازمان متبوعه‌اش بر گزارش پیشین تاکید کرد و گفت: گزارش سازمان بازرسی کل کشور با بررسی همه‌ جوانب و استفاده از نظرات کارشناسان صنعت مخابرات و همچنین نقطه نظرات کارشناسان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تهیه شده بود و در آن گزارش، رسما اعلام شد که تعرفه‌ پیامک گران است و در راستای دفاع از حقوق مصرف‌کننده و شهروندان لازم است این تعرفه کاهش یابد. قائمی‌نسب خاطرنشان کرد: سازمان بازرسی کل کشور معتقد است گزارشی که پیش از این تهیه شده با نگاه کارشناسی و بررسی همه جانبه‌ امور بوده است و متولی اصلی تعیین قیمت یعنی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم پیش از این اعلام کرده بود که تعرفه‌ پیامک گران است و درصدد کاهش آن هستیم. وی اعلام کرد: سازمان بازرسی به‌زودی با اخذ توضیح از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و انطباق این تصمیم با قوانین و مقررات از جمله ماده‌ ۳ اصلاحی قانون برنامه‌ چهارم توسعه که آنجا مقرر شده هرگونه تغییر در تعرفه‌ها باید قبل از شهریور هر سال طی یک لایحه توسط دولت برای تصمیم‌گیری به مجلس پیشنهاد شود، موضوع را بررسی و پس از آن رسما اعلام نظر خواهد کرد.
● راه‌حل کارشناسی برای کم کردن قیمت SMS فارسی
چندی پیش محمدمهدی عطوفی، معاون بازاریابی شرکت ارتباطات سیار با بیان این‌که نرم‌افزاری برای ارسال پیام کوتاه به زبان فارسی با حجم ۱۶۰ کاراکتر تهیه خواهد شد، گفت: گوشی‌هایی که در حال حاضر کاراکترها را نمایش می‌دهند از استاندارد یونیکد که یک استاندارد دو بایتی است استفاده می‌کنند؛ برای نمایش انگلیسی از استاندارد یک بایتی استفاده می‌شود به همین دلیل در فارسی تعداد کاراکترها کمتر می‌شود. وی ادامه داد: در این نرم‌افزار استاندارد خاصی را برای گوشی‌ها ایجاد می‌کنیم و حجم یک پیام کوتاه همانند انگلیسی از ۱۶۰ کاراکتر استفاده می‌کنیم. استفاده از چنین استانداردی که در کشورهای عربی به خوبی جواب داده، می‌تواند راه حل مناسبی برای افزایش استقبال از خط و زبان فارسی باشد.
● یک محاسبه سر انگشتی دیگر
ابتدای مقاله با یک محاسبه سر انگشتی شروع شد، در اینجا هم یک محاسبه دیگر انجام می‌دهیم و به چند عدد مهم می‌رسیم. به خاطر داشته باشید که در یک SMS فارسی امکان گنجاندن ۶۰ کاراکتر و در SMS انگلیسی ۱۶۰ کاراکتر وجود دارد. ابتدا بهتر است که محاسبه کنیم که قیمت به ازای هر کاراکتر چه تغییری کرده است؟ اگر قیمت SMS در حال حاضر را ۱۴۷ ریال بدانیم، با تقسیم این میزان بر ۱۶۰ و ۶۰ می‌توان دریافت که در گذشته هر کاراکتر در یک SMS با اشغال تمام کاراکترها، به ترتیب ۹/۰ و ۴/۲ ارزش دارد که این یکی از دلایل گرایش مردم به SMS انگلیسی بود، اما با تقسیم قیمت‌های جدید ۲۲۲ و ۸۹ ریال بر تعداد کاراکترهای SMS فارسی و انگلیسی، به ترتیب به اعداد ۴/۱ و ۵/۱ می‌رسیم که مشاهده می‌شود در این حالت با آنکه هر کاراکتر فارسی کاهش یافته اما این مبلغ از قیمت به ازای هر کاراکتر در گذشته فراتر رفته و افزایش به ازای هر کاراکتر را در مورد انگلیسی و فارسی مشاهده می‌کنیم.
به ازای همین قیمت به ازای هر کاراکتر انگلیسی چه قیمتی برای SMS منطقی است؟ اگر قیمت به ازای هر کاراکتر را که در حال حاضر برای انگلیسی ۹/۰ است، در تعداد کاراکترهای موجود در یک SMS پر فارسی ضرب کنیم، به عدد ۵۴ ریال می‌رسیم که به اعتقاد ما می‌تواند عدد مناسبی برای حمایت از زبان فارسی باشد و هر میزان بیشتر از این عدد افزایش تعرفه محسوب می‌گردد.
● در انتها...
قبل از بیان انتقادات باید اقدام دولت برای حمایت از خط و زبان فارسی در محیط پیامک (SMS) را قابل توجه دانست. البته در این تصمیم شبهاتی وجود دارد و باید در ابتدا برای حل آنها اقدامات لازم صورت پذیرد.
۱) عدم پشتیبانی از خط و زبان فارسی توسط بسیاری از گوشی‌های موجود یکی از مهم‌ترین این مسائل است و دولت هرچه سریع‌تر باید در این زمینه اقدامات لازم را مبذول نماید، که از جمله آنها می‌تواند تشکیل تیم‌های نرم‌افزاری برای تهیه فارسی‌سازی موبایل‌ها باشد.
۲) افزایش تعرفه انگلیسی به هر بهانه‌ای که باشد بر طبق گفته کارشناسان بر خلاف قانون است و محل تصویب این تعرفه هیات دولت نیست بلکه مراکز تصمیم‌گیر و تنظیم کننده‌ای چون سازمان تنظیم مقررات و شورای اقتصاد باید در این زمینه اظهار نظر نمایند.
۳) اتخاذ چنین تصمیمی آن هم برای یک اپراتور که در شرف خصوصی‌سازی است چندان مناسب به نظر نمی‌رسد، بخصوص آن که این شرکت از چند ماه آینده باید سهام خود را در بورس عرضه نماید.
۴) بی‌اطلاعی بسیاری از مدیران و معاونین وزارت ارتباطات از این افزایش و کاهش قیمت پس از سخنان وزیر به نوعی حکایت از عدم انجام کار کارشناسی مناسب و تصمیم مستقل وزیر بوده است.
۵) آنچه از مصاحبه مدیران شرکت ارتباطات سیار استنباط می‌گردد این است که آنها حداقل از افزایش قیمت SMS انگلیسی ناراضیند چرا که حجم بازار این شرکت را در بازار رقابتی می‌تواند با تهدید روبه‌رو کند.

یاشار بهمند

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا