پاچنبری

پاچنبری نوعی اختلال شکل گیری پاها از بدو تولد است که در آن نوک پاها به سمت پائین و داخل می چرخد.
● پاچنبری چهار نوع می باشد.
۱. وضعیتی : پاچنبری وضعیتی حالتی است که در آن پا طبیعی بوده اما به یک وضعیت غیرطبیعی می چرخد. در این حالت وضعیت قرارگیری استخوانها در مقابل یکدیگر طبیعی بوده و معمولاً از طریق کشش یا یک دوره گچ گیری کوتاه مدت قابل تصحیح می باشد.
۲. تراتولوژیک (ثانویه به بعضی اختلالات مادرزادی ) : این حالت ثانویه به اختلالات عصبی نظیر اختلال شکل گیری مهره های کمری ایجاد می شود.
۳. سندرمی : این حالت وابسته به یک سری اختلالات ژنتیکی ایجاد می شود. پاچنبری فرمهایی تراتولولوژیک و سندرمی و تقریباً در اکثر موارد نیاز به درمانهای جراحی دارند. اما با اینحال گچ گیری می تواند تا قبل از عمل به منظور کشش بافت نرم کمک کننده باشد.
۴.مادرزادی : پاچنبری مادرزادی حالتی است که در آن استخوانهای پا بدون آنکه بعلت عصبی، عضلانی یا سندرمی درگیر باشند، از همان بدو تولد دچار بدشکلی می باشند.
در ادامه این بحث بیشتر پاچنبری مادرزادی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۱ کودک از هر ۱۰۰۰ تولد مبتلا به پاچنبری می باشد که در نیمی از موارد هر دو پا درگیر است. میزان بروز در وابستگان هم خون از والدین بیشتر است.(۲ درصد مقایسه با ۱/۰ درصد) این اختلال در پسرها از دخترها شایعتر است. علل پاچنبری مادرزادی نامشخص است هرچند تئوری های معمول شامل اختلالات اعصاب و عضلات و یا خونرسانی به پا می باشد . این حالت می تواند موابسته به دوران بارداری بوده و یا آنکه هیچ ارتباطی با آن نداشته باشد.
پاچنبری معمولاً در زمان تولد و گاهی حتی قبل از تولد در رحم مادر قابل تشخیص است.
در کودکان پاچنبری به تنهائی دردناک نیست. پاشنه پا به سمت داخل می چرخد، پا و انگشتان متمایل به پائین شده و به سمت داخل قوس برمی دارند. گاهی امکان دارد شیارهائی بالای پاشنه و در وسط کف پا ایجاد شود و استخوانها بصورت غیرطبیعی شکل گرفته و رباطها، عضلات و نحوه قرارگیری آنها بسیار سفت شده باشد.
معمولاً پا وساق کوچک تر از حد طبیعی است و عضلات ممکن است ضعیف شده و اعصاب نیز ممکن است غیرطبیعی باشند. در اکثر موارد معمولاً خونرسانی غیرطبیعی است. تمامی پاچنبری ها مثل هم نیستند، به همین دلیل درمانها و نتایج درمانی بسیار متغیر می باشند. اگر این اختلال درمان نشود بخودی خود درمان نخواهد شد. به تدریج این اختلال بدتر شده و اگر به حال خود رها شود بدشکلی دائمی ایجاد نموده و کودک به جای آنکه بر روی پاشنه خود راه برود. برروی انگشتان پا راه خواهد رفت.این اختلال گاهی اوقات منجر به ایجاد اختلالاتی در پوست نیز می شود که شامل ایجاد زخم، پارگی و عفونت بوده ودر نهایت در موارد بسیار شدید منجر به قطع عضو نیز خواهد شد.
بلافاصله بعد از تولد تا حدامکان باید درمان زود شروع شود. درمان شامل دستکاریهایی است که برروی پا انجام شده و آنرا در بهترین وضعیت قرار می دهد و سپس با یک گچ بلند برای یک مدت نسبتاً طولانی در همان وضعیت نگه داشته می شود. البته بعضی از پزشکان روشهای درمانی دیگری نظیر درمانهای فیزیکی،آتل و گچ کوتاه پا استفاده می کنند. معمولاً دستکاری و گچ گیری یک بار در هفته و گاهی ۲ هفته یکبار انجام می شود. و این عمل برای شش تا هشت هفته ادامه می یابد تا حداکثر میزان تصحیح فراهم آید. کل فرآیند گچ گیری امکان دارد تا سه ماه نیز طول بکشد. مشکل ترین فرم که به سختی قابل تصحیح می باشد،حالتی است که در آن انگشتان پا به سمت پائین متمایل می شود و گاهی اوقات در این حالت انجام بعضی از اعمال جراحی سرپایی نظیر رها سازی زردپی پاشنه پا (زرد پی آشیل) از راه پوست لازم می شود. بعد از انجام این کار باز یک دوره سه ماهه گچ گیری انجام می شود.
اکثر پاها از این طریق قابل تصحیح هستند. گاهی اوقات بین سن سه تا شش ماهگی، باید تصمیم گرفته شود که تنها گچ گیری موفقیت آمیز خواهدبود یا اینکه نیاز به عمل جراحی نیز وجود دارد. اگر گچ گیری موفقیت آمیز بود، سپس پا در یک سری قالبهای پلاستیکی یا کفشهائی مخصوص نگهداری می شود. تا فرآیند تصحیح تا هنگام راه افتادن کودک حفظ شود. اگر پا بطور کامل تصحیح نشده باشد یا اینکه به حالت اولیه بعد از تصحیح برگردد، معمولاً انجام عمل جراحی توصیه می شود. جراحی معمولاً بین سنین شش تا نه ماهگی انجام می شود، برای آنکه وقتی کودک آماده راه افتادن شد عمل تصحیح پا انجام گرفته باشد.
عمل جراحی که برای صحیح پاها مورد استفاده قرار می گیرد، شامل آزادسازی مفاصل بدشکل و رباطهای محکم است. بعلاوه باید زردپی های سفت تحت کشش قرار گرفته یا اینکه آزاد شوند تا حرکات استخوانها در برابر یکدیگر تا حد طبیعی امکانپذیر باشد. گاهی امکان دارد استخوانها توسط پنسهائی مخصوصی در برابر یکدیگر نگهداشته شوند. بعد از جراحی، پاها به مدت شش تا ۱۲ هفته در گچ بوده و بعد از آن در قالبهای پلاستیکی مخصوص نگهداری می شوند تا وضعیت تصحیح شده، باقی مانده و احتمال عود کاهش یابد. براساس نظر جراح قالبهای مخصوص امکان دارد تا یکسال بعد از جراحی نیز مورد استفاده قرار گیرند.
احتمال عود بعد از تصحیح موفق ( از طریق گچ یا جراحی ) ۲۵-۲۰ درصد است، که معمولاً نیاز به گچ گیری یا انجام عمل جراحی دوباره وجود خواهدداشت. روش جراحی شامل انتقال زردپی عضلات، آزادسازی مفاصل، قطع کردن یا جابجا کردن بعضی از استخوانها و یا جوش دادن بعضی از آنها به هم می باشد. پیگیری منظم کودک در طی سالهای رشد بسیار لازم و ضروری است. هدف درمان آنست که کف پا بطور کامل برروی زمین قرار بگیرد، چرا که از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار بوده و کمتر دردناک خواهد بود. اکثر کودکانی که پاچنبری آنها تصحیح شده است، می توانند در تمامی فعالیتهای مربوط به این دوران بدون هیچگونه مشکلی شرکت داشته باشند حتی بعد از آنکه رشد کامل شد. بیماری که قبلاً پاچنبری بوده است، باید پیگیری شده تا از عملکرد درست پا اطمینان حاصل شود.

منبع : دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر