زنان هم از عاشقی می نویسند هم از جنگ و صلح

ادبیات زنان از قالب داستان خارج شده. زنان نویسنده درباره جنگ، صلح، محیط زیست و خشونت علیه دیکتاتوری ها و تبعیض های نژادی هم می نویسند. شهلا لاهیجی مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان در کارگاه نقد فمینیستی حضور پیدا می کند تا با بیان تاریخ ادبیات زنان و نیز ادبیات زنانه به این نکته برسد که حالا زنان نگاهی فراگیر و همه جانبه پیدا کرده اند. اگر زمانی آنها فقط درباره خودشان یا چند شخصیت محدود می نوشتند اما محیط زیست، صلح و مقابله با انواع خشونت ها و... نیز دغدغه این زنان شده و در آثارشان تنوع موضوعی دیده می شود و این موفقیتی است که به اعتقاد لاهیجی جنبش زنان و طرح مساله حقوق زنان از دهه ۱۹۶۰ به بعد در نگاه این زنان نویسنده تاثیر گذاشته است. - تاریخچه نقد فمینیستی نقد فمینیستی به طور جدی از سال ۱۹۶۰ و از انگلستان آغاز شد. این کشور زادگاه ادبیات زنانه است. لاهیجی با این مقدمه می گوید: «بسیاری معتقدند زنان بانیان رمان نویسی هستند اما مردان این ادعا را قبول ندارند و می گویند چیزی به نام نویسنده به مفهوم زن وجود ندارد بلکه اینها زنان قلمزن هستند و نویسندگی آنان را جدی نگرفتند.»او مثالی از چارلز دیکنز و نگاه او نسبت به زنان نویسنده می آورد: «دیکنز زنان را به عنوان نویسنده تعریف نمی کرد و درباره شان می گفت این نویسنده سه بچه دارد و یک رمان و دیگری چهار بچه دارد و دو رمان.» مدیر انتشارات روشنگران، فراموش شدن آثار ۱۰۰ زن رمان نویس مشهور قرن ۱۷ را مصداق دیگری از مشکلات حضور ادبی زنان می داند: «اگر اثری از زنان در گذشته دیده نمی شود به خاطر این نیست که آنها در گذشته چیزی ننوشتند یا شعری نگفتند.
فمینیست ها در نقدهایشان از «فراموشی عمدی» نام می برند. جامعه پدرسالار آماده است زنان و فعالیت هایشان را به فراموشی بسپارد. ثبت نشدن آثار ۱۰۰ زن نویسنده هم نوعی سرقت تاریخی است یا می دانیم که در کشور خودمان زنان شاعر بسیاری وجود داشتند که جرات نکردند آثارشان را در جایی بنویسند. آنهایی هم که نوشتند سرنوشت شومی داشتند مثل رابعه بنت کعب.» به گفته میهمان کارگاه نقد فمینیستی مردان همیشه سعی کرده اند صدای زنان را خاموش کنند و با تخریب چهره زنان رمان نویس و مخدوش نشان دادن آثار آنها امکان چاپ آثار را فراهم نیاورند به همین دلیل بسیاری از منتقدان فمینیستی معتقدند بسیاری از آثار زنان امکان چاپ پیدا نکرده چرا که زمینه مساعدی برایشان فراهم نشده. او می گوید: «قرن ۱۸ را یادمان باشد که زنان مجبور می شدند نام های مردانه یا دوجنسی برای خود انتخاب کنند. یکی از چیزهایی که آثار زنان را به لحاظ اجتماعی تنزل می داد، جنسیت شان بود و دیدن نام یک زن روی اثر کافی بود که آن اثر هرگز خوانده نشود.» داستان هایی که زنان می نویسند حدیث نفس خود یا مجموعه ای از زنان دیگر است. یک قهرمان در داستان ظهور می کند و کمتر از داستان های مردان شخصیت های متنوع دارد. این یکی از اتهاماتی است که به داستان های زنان می زنند. لاهیجی در این باره می گوید: «مدافعان نقد فمینیستی در برابر اتهام خسته کننده بودن و حدیث نفس بودن داستان زنان معتقدند زنان آن دوران امکان جهانگردی نداشتند. اگر تولستوی نمی توانست به جنگ برود یا مارکز خبرنگاری را در اسپانیا آغاز نمی کرد آیا امکان داشت که جنبه های مختلف جامعه را ببینند؟» به اعتقاد لاهیجی اگر در گذشته رمان های زنانه شرح حال های نفس بوده اما امروزه نگاه زنان عوض شده و به کوشش خود زنان داستان نویسی از حیطه مردانه خارج شده است. غلبه «رمنس» و موضوع های عاشقانه در رمان های زنان از دیگر انتقاداتی است که به نویسندگان زن وارد می کنند. شهلا لاهیجی با بیان این نکته ادامه می دهد: «در ابتدای نویسندگی زنان غلبه با رمنس بود اما در آثار نویسندگان معاصر برابری زن و مرد را می بینیم که در کار جین استین نمی دیدیم.
نمی شود استین را محکوم کرد چرا که تمام کاری که در آن زمان یک زن می توانست انجام دهد ازدواج بود اما استین ازدواج نکرد. زنانی مثل او که خلاف جریان آب حرکت می کردند و تعاریف را به هم می ریختند، فراتر حرکت کرده اند.» لاهیجی درادامه از نقد ادبی می گوید؛ اینکه بسیاری معتقدند آثار ادبی را نباید نقد کرد: «آیا حق داریم از دنیای امروز دنیای زمان «جین استین» را نقد کنیم؟ زمانی می توانیم آثار جین استین را نقد کنیم که تنها جهان پیرامونش را بررسی کنیم. این نوع بررسی دو شکل از جامعه را به ما ارائه می دهد؛ جامعه ای که استین و برونته ها در آن زندگی می کردند با جامعه امروزی که ما در آن زندگی می کنیم متفاوت است.» همچنین به گفته لاهیجی نقد فمینیستی یک نقد مجرد نیست بلکه از انواع نقدها مایه می گیرد و به نقد فمینیستی نقد مجرد هم گفته می شود. کارگاه نقد فمینیستی چندی است به همت سایت مدرسه فمینیستی برگزار می شود.

فریده غائب

منبع : روزنامه سرمایه