استفاده از کمربند ایمنی در خودروهای تجاری و غیرتجاری

آیا تا به حال این سوال به ذهن شما خطور كرده كه رانندگان حرفه‏ای بیشتر از كمربند ایمنی استفاده می‏كنند یا صاحبان خودروهای شخصی؟ البته وقتی صحبت از راننده حرفه‏ای به میان می‏آید، شاید كلمه «مسافربر» در ذهن تداعی شود ولی منظور این گروه از رانندگان نیست. در واقع پرسش این است كه آیا رانندگان رسمی خودروهای تجاری (خودروهایی كه برای شركت‏های خاص فعالیت می‏كنند و معمولاً آرم و نشانه آنها را روی بدنه خود یدك می‏كشند) بیشتر از كمربند ایمنی استفاده می‏كنند و یا رانندگان خودروهای غیرتجاری كه از خودرویشان برای مصارف شخصی بهره می‏برند؟
آنچه در پی می‏آید، چكیده‏ای از تحقیق انستیتوی تحقیقات حمل و نقل دانشگاه میشیگان امریكاست كه از تاریخ دوم سپتامبر ۱۹۹۹ تا هشتم اكتبر همان سال صورت گرفته است. تا این تاریخ هیچ گونه مطالعه مستقیمی بر پایه مشاهده، درباره استفاده از كمربندهای ایمنی در خودروهای سبك تجاری صورت نگرفته بود و شاید دلیلی كه محققان را به انجام این تحقیق واداشت، آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‏ای بود. به گفته منابع رسمی در سال ۱۹۹۸ آمار كشته‏شدگان تصادفات وسایل نقلیه موتوری كه در حین انجام كار جان خود را از دست داده بودند، به ۲۴ درصد می‏رسید. هدف از این تحقیق در واقع پاسخ به سوال مطرح شده در ابتدای متن بود. این پژوهشگران در پی آن بودند تا میزان استفاده از كمربند ایمنی توسط سرنشینان خودروهای تجاری و غیرتجاری را با یكدیگر مقایسه كنند. خودروهایی كه در این طرح قرار گرفتند، عبارت بودند از: ماشین‏های مسافری شخصی، ون (Van) و می‏نی‏ون (Minivan)، خودروهای ورزشی و پیكاپ تراك‏ها (Pickup-truck). وسایل حمل و نقل تجاری مانند تراكتور ـ تریلرها، اتوبوس‏ها و یا كامیون‏های سنگین در این بررسی، جایی نداشتند.
این تحقیق، یك تحقیق آماری و مشاهداتی مستقیم بود زیرا بیشتر محققان معتقدند چنین بررسی‏هایی در مورد استفاده از كمربند ایمنی در جاده‏ها به نتایجی منتهی می‏شود كه در مقایسه با گزارش‏های سایر منابع، كمتر جانبدارانه است.
●جزئیات روش تحقیق و جمع‏آوری داده‏ها
پیش از جمع‏آوری اطلاعات، برای ناظران شركت‏كننده در طرح آمارگیری، یك دوره فشرده پنج روزه شامل كلاس‏هایی برای مرور بر روند جمع‏آوری اطلاعات و نظارت برگزار شد. هر ناظر یك كتاب راهنما شامل اطلاعات جزئی درباره نحوه انجام فرایند و جمع‏آوری اطلاعات و سیاست‏های اجرایی آن دریافت كرد. سپس در طرحی آزمایشی مطالب ارائه شده در دفترچه راهنما مرور شد؛ به این صورت كه افراد به طور عملی به نظارت در ایستگاه‏های كاری پرداختند كه شبیه ایستگاه‏های كاری مورد نظر بود. سپس تیم‏های دونفره‏ای تشكیل شد كه به مشاهده وسیله نقلیه یكسانی می‏پرداختند ولی اطلاعات را به طور مستقل در فرم‏های جداگانه وارد می‏كردند.
تمامی ۸۳ منطقه ایالت میشیگان با توجه به جمعیتشان رتبه‏بندی و مناطق كم جمعیت از فضای نمونه‏ای حذف شدند. به این ترتیب فضای نمونه‏ای به ۲۸ ناحیه كاهش یافت كه ۸۵ درصد جمعیت میشیگان را شامل می‏شد. این مناطق با درنظرگرفتن سابقه میزان استفاده از كمربند ایمنی و نیز مسافتی كه خودرو معمولاً می‏پیماید، به ۴ ناحیه تقسیم و محدوده‏هایی به شرح زیر تعریف شد:
الف) استفاده از كمربند ایمنی به میزان زیاد (بیشتر از ۵۴ درصد)
ب ) استفاده از كمربند ایمنی به میزان متوسط (بین ۴۵ تا ۵۳ درصد)
ج ) استفاده از كمربند ایمنی به میزان كم (كمتر از ۹/۴۴ درصد)
جمع‏آوری داده شامل مشاهده مستقیم موارد استفاده از كمربند، سن تخمینی، جنسیت راننده و مسافر جلو می‏شد. به ناظران آموزش داده شده بود تا بدون توجه به تعداد خطوط موجود در بزرگراه و یا خیابان فقط به نظارت بر خودروهای در حال حركت در خط مجاور جدول پیاده بپردازند. نوع وسیله نقلیه و نشانه‏های موجود مبنی بر این كه وسیله نقلیه سبك قابلیت استفاده تجاری را داشت نیز ثبت می‏شد. در این تحقیق، خودروی تجاری به خودروی سبكی اطلاق می‏شد كه گاه به منظور مقاصد تجاری نیز مورد استفاده قرار می‏گیرد و با آرم شركت مربوطه، پلاك مجوز خدماتی/دولتی، بالابرها و ابزارهای ویژه مشخص می‏شود. مشاهدات زمانی صورت می‏گرفت كه وسیله نقلیه در برخورد با علائم و یا چراغ راهنمایی متوقف می‏شد.
●نتایج تحقیق
تجاری از كمربند ایمنی در مقایسه با خودروهای غیرتجاری به طور چشمگیری كمتر است.میزان استفاده از كمربند ایمنی در محدوده‏های «كم» و «متوسط» در خودروهای تجاری به طرز چشمگیری كمتر از خودروهای غیرتجاری بود. به عبارت دیگر، در مناطقی كه فرهنگ استفاده از كمربند ایمنی كمتر پذیرفته شده بود، رانندگان حرفه‏ای نیز كمتر به این موضوع توجه می‏كردند.
بدیهی است كه مردان قسمت عمده فضای نمونه‏ای مربوط به خودروهای تجاری سبك را به خود اختصاص داده بودند. ۹۰ درصد فضای نمونه‏ای خودروهای تجاری و ۵۳ درصد خودروهای غیرتجاری به مردان اختصاص یافته بود ولی نكته جالب و ]قابل پیش‏بینی[ آن بود كه سرنشینان زن در مقایسه با مردان بیشتر از كمربند ایمنی استفاده كرده بودند.
در مورد نوع خودروها به نكات زیر می‏توان اشاره كرد:
میزان استفاده از كمربند ایمنی در مورد سرنشینان پیكاپ تراك‏ها به طور قابل توجهی كمتر از سایر وسایل نقلیه بود.
تفاوت چشمگیری در مورد كامیون /می‏نی كامیون‏های سرپوشیده اتفاق افتاده بود؛ به طوری كه درصد استفاده از كمربند ایمنی در خودروهای تجاری بسیار كمتر از خودروهای غیرتجاری بود ولی در مجموع همواره این قانون حاكم بود كه در خودروهای تجاری كمتر از خودروهای غیرتجاری از كمربند ایمنی استفاده می‏شد.
در مجموع چه در خودروهای تجاری و چه غیرتجاری درصد استفاده راننده از كمربند ایمنی نسبت به مسافران بیشتر بود.
با افزایش سن، میزان استفاده از كمربند هم افزایش یافته بود. روند ثابتی در مورد استفاده از كمربند ایمنی در برخی روزهای هفته به چشم نمی‏خورد؛ به جز آن كه میزان استفاده از كمربند در یكشنبه‏ها به بیشترین میزان خود می‏رسید.
●●نتیجه‏گیری
شاید بارزترین نكته این تحقیق، پاسخ به پرسش مطرح شده در ابتدای متن باشد. سرنشینان خودروهای سبك تجاری بسیار كمتر از خودروهای غیرتجاری به استفاده از كمربند بها می‏دادند. به عقیده پژوهشگران، یك احتمال وجود دارد و آن، این است كه قانون تعداد خاصی از خودروهای تجاری را از بستن كمربند ایمنی مستثنا كرده و این در صورتی است كه خودرو توقف‏های مكرر انجام دهد. اصل ۳۰۰ قانون عمومی میشیگان می‏گوید: «یك خودروی تجاری و یا سرویس پستی ایالات متحده كه به منظور تحویل كالا و یا ارائه خدمات به طور مكرر توقف می‏كند، از قانون بستن اجباری كمربند ایمنی مستثناست». بنابراین چنین قانونی ممكن است باعث شود كه كمربند ایمنی در خودروهای تجاری كمتر استفاده شود.
میزان استفاده از كمربند ایمنی با توجه به نواحی تقسیم‏بندی شده، جنسیت سرنشین، نوع وسیله نقلیه، وضعیت نشستن، گروه سنی، نوع جاده و روز هفته در مورد خودروهای تجاری و نیز خودروهای غیرتجاری متغیر بود. محققان معتقدند با توجه به این كه رانندگان باید ۲ برابر بیش از سایر سرنشینان به بستن كمربند ایمنی توجه كنند، نقش شركت‏های صاحب خودرو در تقویت قوانینی به این منظور ضروری است.

دیوید دبلیو ابی، تیفانی ای فوردایس، جاناتان ام ویوودا
ترجمه : امیر داداش نیالهی
منبع:
Accident Analysis & Prevention, ۳۴ (۲۰۰۲)

منبع : اندیشه گستر سایپا