اورامان، سرزمین مهر و دوستی

واژه اورامان یا هورامان از ۲ بخش هورا به معنی اهورا و مان به معنی خانه، جایگاه و سرزمین تشکیل شده است. بنابراین اورامان به معنی سرزمین اهورایی و جایگاه اهورا مزداست. هور در اوستا به معنی خورشید آمده و هورامان جایگاه خورشید نیز معنی می دهد.
روستای اورامان تخت، در ۶۰ کیلومتری جنوب خاوری مریوان قرار گرفته که از گذشته ایام، به عنوان مرکزیت منطقه محسوب می شده و در میان اهالی به عنوان شهر و تخت پادشاهی منطقه شناخته شده است. ضمناً کوه جنوب روستا که مهم ترین ییلاق این سرزمین است، به نام تخت خوانده می شود. معماری محل، خشکه چین چند طبقه در بر کوه است و با توجه به وجود قبور متبرکه ای که در میان تمام اورامی ها مقدس است، هرساله تعداد زیادی گردشگر و همچنین اهالی منطقه به آن سفر می کنند و در مراسم خاصی چون «پیرشالیار» رسوم کهن را به جا می آورند. همچنین شیب تند محل، باعث معماری خاص آن شده که در حد خود بی نظیر بوده و به عنوان یکی از روستاهای دارای ارزش بافت معماری قابل نظر است. از آثار تاریخی محل، به قلعه اورامان که بر بلندی پشت روستای اورامان و نزدیک روستای سر پیر واقع شده و بقایای یک قلعه سنگی، آب انبار و حصار می توان اشاره کرد. همچنین منزل پیرشالیار در داخل روستا از دیگر آثار با ارزش منطقه به شمار می آید.
صنایع دستی روستا عمدتاً بافت کلاش (گیوه)، کلاه، جاجیم، تسبیح، سجاده و غیره بوده که نیازمند توجه و حمایت بیشتر مسئولان است و طبیعت زیبای بهاری منطقه نیز جاذبه ای دیگر است که به عنوان یکی از تفرجگاه های مهم منطقه به حساب می آید.
● اورامان، سرزمین پیران ماندگار
اورامان، سرزمین پیران ماندگاری است که در آن زندگی کرده اند و به واسطه حضور پیر شالیار در این منطقه زیسته اند و حتی بعضی ها در آن مدفونند که تعداد آنها را ۹۹ نفر ذکر کرده اند. پیرانی هم چون پیررستم، بابابیرو، پیرزرین، پیر چال، باباحیرانی، پیر داوود، پیروتی، یاپیروتی، یا پیر عزیز، پیر خالد، پیر قلم دار یا کرک غاز، شیخ روح الله، پیر عزیز، پیر محمد کوماسی که از کوهسار کرمان آمده و ملاجان الله که هرکدام از طرف پیر شالیار مأموریت خاصی داشته اند.
● فنون و هنر، اصولی در زندگی اورامانی ها
هنرهای سنتی از دیرباز در میان کردها رواج داشته و با توجه به شرایط خاص جغرافیایی از تنوع برخوردار بوده است. تولید این آثار، هم مصرف محلی دارد و هم از نظر اقتصادی در بهبود زندگی مردم منطقه مؤثر است.مهم ترین هنر های سنتی را دستباف ها، قالی، گلیم، سجاده بافی، (موج، جاجیم)، شالبافی و تهیه پارچه های پشمی، گیوه دوزی، نازک کاری، منبت کاری، معرق، سفال گری، نمد مالی، زیور آلات محلی، سوزن دوزی، قرقره بافی، قلاب بافی، گل دوزی، پولک و منجوق دوزی، حصیر و سبد، بافت سیاه چادر، فلزکاری، ساخت آلات موسیقی تشکیل می دهند.
● شالبافی
مردم اورامان، با کرک نوعی بز به نام مه رهز ( (merez یا مرغوز که دارای کرک پشم لطیفی است، شال هایی را به عرض ۲۵ سانتیمتر و طول تقریبی ۲۶ سانتیمتر می بافند که از نخ حاصل از آن پارچه هایی تهیه شده که با آن لباس محلی مردان کرد، چوخه و رانک، بافته می شود.
علاوه بر آن دوخت کلاه و دستکش و پووزه وانه(puzewane ) (ساق بند) با استفاده از آن در پارچه ها رواج دارد. کار بافت شال نیز در کارگاه های شالبافی که شامل دستگاه های بافندگی ۴ ورودی است، انجام می شود.
● گیوه بافی
یکی دیگر از فنون رایج در منطقه هورامان، بافت کلاش (KLAS) است. زیره کلاش از جنس پارچه است و رویه آن هم بیشتر توسط زنان و از نخ بافته می شود.
برای تهیه زیره گیوه تکه های پارچه را برش داده و سپس آن تکه های پارچه را چند لایه کرده و کشته های آهن بر روی آن تکه پارچه می کوبند. برای کوبیدن مشته بر پارچه، آن را روی قوته (کنده درخت) قرار می دهند، سپس آن تکه پارچه ها را با استفاده از چرم گاو به یکدیگر متصل کرده و در قسمت پاشنه نری گاو را قرار می دهند و برای آنکه دور گیوه از هم باز نشود مقداری کتیرا را به دور آن می مالند. پس از آماده شدن زیر گیوه، رویه آن را که با استفاده از نخ پنبه ای بافته شده، به زیره متصل می کنند.
● صنایعی دیگر
ساخت تنور و ظروف سفالی در این دیار به عهده زنان است. این افراد با استفاده از گل سرخ رنگی که از کوه های اطراف تهیه می کنند، به کار ساخت ظروف سفالی می پردازند که آن را هه ورگر howrger می گویند.
● حمل و نقل ؛ از دیروز تا امروز
مسافرت در میان روستاها در گذشته به دلیل عدم وجود وسایل حمل و نقل اغلب به شکل پیاده و سوار شدن بر الاغ و قاطر صورت می گرفت و در حال حاضر نیز رفت و آمد روستاهای نزدیک به صورت پیاده بوده ولی استفاده از ماشین برای مراجعه به شهر و یا روستاهای دور متداول است.
به دلیل کوهستانی بودن منطقه و صعب العبور بودن بسیاری از راه ها، حمل بار به وسیله حیوانات خصوصاً قاطر و اسب و الاغ بسیار رایج است.
● ساخت تأسیسات گردشگری در اورامانات
هتل اورامان با سرمایه گذاری بخش خصوصی و با استفاده از تسهیلات بانکی با ظرفیت ۱۲ سوئیت، ۱۲ اتاق، تالار مراسم، پارکینگ و سایر تأسیسات جانبی بر اساس معماری خاص منطقه، به سبک بومی و خشکه چین در ورودی روستای اورامان با ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی در دست ساخت است.در این منطقه، توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، یک واحد سرویس بهداشتی با ۶ چشمه زنانه و مردانه، نمازخانه و یک واحد تجاری با صرف هزینه ۲۰۰ میلیون ریال ساخته شده است.

منبع : روزنامه ایران