گرافیک با مخاطب های ناآشنا

برگزاری دوسالانه های گرافیك (بی ینال) برای فعالان این حرفه موضوع كاملاً آشنایی است. اتفاقی است كه نتیجه دو سال فعالیت حرفه ای شاغلین این حوزه را به قضاوت و دید عمومی می گذارد.از اولین دوسالانه گرافیك ایران هشت دوره گذشته است، دوسالانه ای كه آخرین دوره اش وجهه بین المللی یافت و به طراحی پوستر محدود شد. هر چند خالی از ایراد نبود (حضور آثار غیرچاپی و تك پرینت) كه دوسالانه بودن یك فعالیت حرفه ای را با اشكال روبه رو می كرد ولی از آنجا كه برگزاركننده بی ینال (انجمن صنفی طراحان گرافیك ایران) خود به این ایراد معترف بوده و قصد دارد تا در برگزاری های بعدی از بروز آن جلوگیری كند، مجموعه تلاش را می توان حمل بر صحت كرد.جدای از دوسالانه های گرافیك، نمایشگاه های مختلفی نیز در این حوزه حرفه ای اتفاق می افتد كه به نمایش تفكرات و اندیشه های بصری فعالان این هنر می پردازد. تفاوت اساسی اما میان دوسالانه ها و نمایشگاه ها در نوع نگاه به برگزاری است. اگر دوسالانه ها قصد به نمایش گذاشتن بهترین های اتفاق افتاده در دو سال فعالیت حرفه ای را دارد(كه چاپ و تكثیر یافتن كارها، و داشتن سفارش دهنده ای مشخص نشانه آن است)، در برگزاری یك نمایشگاه آثار گرافیك، چاپ و متكثر بودن اثر و یا وجود سفارش دهنده برای كار یك امر الزامی نیست و حتی بعضاً می تواند فقط محدود به تلاش های گرافیكی یك یا چند طراح در حوزه هایی باشد. نمایشگاه ها می توانند حتی به قصد جریان سازی و یا مخاطب یابی اتفاق بیفتند در حالی كه آثار ارائه شده در یك بی ینال از میان كارهایی كه قبل از پدید آمدن، مخاطب مشخصی داشته اند انتخاب می شوند.دوسالانه تایپوگرافی در پیش است، اتفاقی كه از تلاش و دغدغه قابل تقدیر هنرمندان درگیر این حرفه ناشی شده است، با این اندیشه كه بتواند جایگاه تایپوگرافی را در جامعه ارتقا دهد و نگاه به آن را جدی تر سازد. به همین دلیل برگزاركنندگان، از آن رو كه تایپوگرافی «خیلی سفارش دهنده ندارد»، «ضرورتی نمی بینند كه كارها حتماً چاپی باشد».
حوزه ای كه دوستان به آن پرداخته اند منطقه فعالیتی است كه از چند منظر قابل نظاره است.
اول: اتفاقی كه با نام تایپوگرافی در محدوده فعالیت گرافیك ایران در حال رخ دادن است به عقیده بسیاری از درگیران این حرفه بیشتر به یك طبع آزمایی در ایجاد تركیب بندی و ساخت كمپوزیسیون مانند است تا بهره بردن از توانایی بصری حروف تایپ برای خلق ایده های نو، تا آنجا كه بسیاری از آثار این گونه را می توان با تغییر عنوان، از یك موضوع به موضوعی دیگر مصرف كرد. چنانكه به واقع نیز چنین است و بسیاری كارها از حوزه طنز تا سیاست (در مجموعه نشر و جلد كتاب) و انواع پوسترها به یك سیاق و همگی با یك هویت بصری ارائه می شوند و فقط كافی است تا نام تغییر كند تا بتوان یكی را به جای دیگری ارائه داد.
دوم: تلاش یك گرافیست وقتی قابل تقدیر است كه بتواند فضای بصری مناسبی برای ایده ای مشخص بیافریند به گونه ای كه مخاطب توانایی ارتباط با آن را داشته باشد. در دوسالانه تایپوگرافی با موضوع «اسماءالحسنی» آیا موضوع همان ایده است كه به هنرمندان پیشنهاد شده تا آن را در فضای بصری ارائه كنند؟ آیا گرافیست ها همان مخاطبانند كه می خواهیم تشویق شان كنیم كه رو به سوی این حوزه هم بیاورند و یا تلاشی است تا از موج و مُد عقب نمانیم؟
سوم: دوسالانه هر چه هست یك مشخصه را حتماً با خود دارد و آن بازنمایی آنچه در دو سال گذشته رفته است. بی ینال تایپوگرافی اگر قصد این دارد، بی تردید باید چاپی بودن آثار را شرط ارائه بداند، در غیر این صورت هویتی نمایشگاهی خواهد داشت. پس چه جای نام نهادن اینچنینی و مگر چه اشكال داشت كه نامش نمایشگاه «اسماء الحسنی» می بود به مانند نمایشگاه « تایپوگرافی مولوی». تنها با ساختن نام های بزرگ نمی توان اتفاق بزرگی را هم پدید آورد چه خوب بود كه این دوسالانه نام نمایشگاه بر خود داشت تا حداقل می شد آن را دغدغه های صاحبان اندیشه و راهی برای ارائه نظر دانست.دوسالانه همچون جشنواره تلاش ها را به قضاوت می گذارد و نه همچون نمایشگاه اندیشه و نظر را به ارائه.
چهارم: تایپوگرافی ایرانی بسیار به كالیگرافی مانند است، با ساختن تركیباتی همچون «حروف نگاری» نمی توان انتظار داشت مسئله به كرشمه ای حل شده باشد و یا اینكه این جایی كردن تلاش های این حوزه تنها با دینی كردن موضوع قابل حل نیست آن هم وقتی معلوم نباشد قصد ارائه موضوع بوده و یا طرح یك ایده.
پنجم: مهم تر از همه هیچ اتفاقی در حوزه اجتماعیات با سزارین نهادینه نمی شوند. اگر تایپوگرافی سفارش دهنده ندارد نمی توان برای آن سفارش دهنده خلق كرد. گرافیك بخشی از چرخه تولید است و جزیی از فرآیند اقتصاد. اگر قرار است این حوزه نیز سفارش دهنده داشته باشد، باید نشان دهیم كه تایپوگرافی می تواند در چرخه اقتصادی تولید اتفاق فرخنده ای پدید آورد. انتخاب موضوع «اسماءالحسنی» كدام چرخه اقتصادی ای را فعال می كند، منافع كدام سفارش دهنده ای را به خود جلب می كند و یا اقتصاد چه كسانی را بهبود می بخشد؟ فراموش نكنیم در مخاطب یابی راه به ناكجا آباد نبریم و بدانیم به كدام سوی فریاد بزنیم.

مهرداد شیخانی

منبع : روزنامه شرق