جمعه, ۲۳ آذر, ۱۴۰۳ / 13 December, 2024
مجله ویستا
نگاهی بر روند تأسیس، فعالیتهای پژوهشی ـ آموزشی و همکاریهای بینالملل
●نحوه شکلگیری
استقرار ایرانزمین در میان دو صفحه اروپا ـ آسیا و عربستان، تجربه زلزلههای متعدد در طول تاریخ، وقوع ۱۳۰ زلزله شدید در نقاط لرزهخیز کشور در قرن بیستم، تلفات انسانی، خسارات اقتصادی ـ اجتماعی و آثار طولانیمدت آن، بیانگر لرزهخیزی، آسیبپذیری شدید و بالتبع خطرپذیری بالای کشور در برابر زلزله است. با عنایت به این مسئله، ضرورت توجه به ایمنی لرزهای کشور از یکسو و وجود متخصصان ایرانی در زمینه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله از سوی دیگر، مؤسسه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله براساس پیشنهاد سازمان یونسکو و تصویب هیئت محترم وزیران و با مجوز شورای گسترش آموزش عالی در آذرماه سال ۱۳۶۸ بهعنوان مؤسسه تحقیقاتی جامع در امر زلزله تأسیس گردید و در پائیز ۱۳۷۸ براساس مصوبه چهارصدوهشتمین جلسه شورای گسترش آموزش عالی به پژوهشگاه ارتقاء یافت و در مردادماه ۱۳۸۰ اساسنامه جدید پژوهشگاه تصویب گردید. پژوهشگاه از پژوهشکدههای زلزلهشناسی، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی سازه و بخشهای مدیریت خطرپذیری، تحصیلات تکمیلی، فنآوری اطلاعات، دفتر روابط بینالملل و امور اجرائی تشکیل شده است.
از اوان تأسیس پژوهشگاه، برنامهریزیهای پژوهشی و آموزشی براساس اهداف و شرح وظایف پیشبینی شده در اساسنامه با توجه به ضرورتها و اولویتها در ابعاد مختلف تحت عناوین برنامههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت صورت پذیرفت و از آن زمان تاکنون، مطالعه پوسته فلات ایران، شناخت گسلهای فعال و پتانسیل لرزهخیزی آنها، تهیه نقشههای لرزه زمینساختی، توسعه شبکه لرزهنگاری، پهنهبندی لرزهای کشور، مطالعه خطرهای ژئوتکنیکی در شهرهای لرزهخیز و مهم کشور، توسعه روشهای آزمایشگاهی در زمینههای مختلف زلزلهشناسی، مهندسی ژئوتکنیک، برآورد آسیبپذیری مستحدثات و تأسیسات زیربنائی و مهم، بیمارستانها، مراکز امدادرسانی، ایجاد و اشاعه فرهنگ ایمنی باملحوظ نمودن کلیه قشرهای جامعه مدنظر قرار گرفت. در این راستا، از سال ۱۳۶۸ تاکنون فعالیتهای پژوهشی ـ آموزشی و کاربردی متعددی درزمینههای سازه، ژئوتکنیک و زلزلهشناسی توسط محققان پژوهشگاه و یا با همکاری سازمانها و موسسات ذیربط به اتمام رسیده و طرحهای تحقیقاتی دیگری نیز متناسب با نیازهای کشور در دست انجام است. فعالیتهای مشترک پژوهشی با دانشگاهها و مراکز پژوهشی داخلی و بینالمللی نیز آغاز و روزبهروز گسترش یافت که طرحهای گسترده پژوهشی با مؤسسات و سازمانهای بینالمللی و برگزاری کارگاههای مشترک ایران ـ ژاپن، ایران ـ فرانسه و... از جمله آنهاست. برگزاری دوره کارشناسی ارشد مهندسی زلزله، دورههای دکترای مهندسی عمران ـ زلزله و ژئوفیزیک زلزلهشناسی، کنفرانسهای بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، سمینارهای متعدد علمی، کارگاههای تخصصی، دورههای کوتاهمدت، ایجاد مجهزترین آزمایشگاه دینامیک سازه و میز لرزان، ایجاد آزمایشگاه تحقیقاتی مکانیک و دینامیک خاک با تجهیزات پیشرفته، ایجاد کتابخانهای غنی از منابع مربوط به زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، کتب، گزارشها، ژورنالها، اسلایدها، نوارهای ویدئویی، نقشهها، عکسهای هوائی و سیستم ارتباط با بانکهای اطلاعاتی جهانی، انتشار بیش از ۱۷۰ جلد گزارش تحقیقاتی، ۴۵ جلد کتاب تخصصی و آموزشی، ارائه ۷۲۰ مقاله در ژورنالها و کنفرانسهای داخلی و خارجی، انتشار پژوهشنامه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله به زبان فارسی از سال ۷۱، ژورنال زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (JSEE) به زبان انگلیسی از سال ۷۷ و... فشردهای از فعالیتهای انجام شده میباشد.
●اهداف پژوهشگاه
پژوهش، فنآوری، آموزش و ارائه خدمات مهندسی و مشاورهای در کلیه زمینههای مرتبط با زلزلهشناسی، مهندسی زلزله، بحرانهای ناشی از زلزله، ارائه پیشنهادها و راهکارهای عملی، کمک به اجراء آنها برای کاهش خطرپذیری و گسترش فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در کشور و منطقه از اهداف پژوهشگاه میباشد.
●وظایف پژوهشگاه
وظایف پژوهشگاه در قالب اهداف پژوهشی، فنآوری و آموزشی در زمینههای زلزلهشناسی، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی سازه، مدیریت خطرپذیری و خدمات مشاورهای عبارتند از:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و دستگاهی با هدف شناخت بهتر و دقیقتر چشمههای لرزهای (گسلها)، پوسته ایرانزمین، لرزهخیزی، خطر زمینلرزه، پهنهبندی، تهیه انواع نقشهها و تدوین کاتالوگ دادههای زلزله.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود شبکه ملی لرزهنگاری باند پهن کشور و دیگر شبکههای لرزهنگاری و شتابنگاری برای فرابینی و شناخت بهتر و دقیقتر فعالیتهای لرزهای ایران و منطقه.
▪ انجام کلیه امور مربوط به نظارت لرزهای، مرکز ملی دادههای ایران (NDC) وابسته به معاهده جامع منع آزمایشهای هستهای.
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و آزمایشگاهی در زمینههای روانگرائی، زمینلغزه، تأثیرات ساختگاه در حرکت قوی زمین، اندر کنش خاک و سازه، پهنهبندی ژئوتکنیکی، تهیه نقشهها و سایر موارد مرتبط.
▪ مطالعات و تحقیقات نظری به منظور نوآوری و توسعه در روشهای تحلیل و طراحی مکانیک خاک و مهندسی پی با تأکید بر بارگذاریهای دینامیکی ـ لرزهای در زمینه مدلهای رفتاری، مکانیک خاک محیطهای متخلخل چند فازه، رفتار ابنیه خاکی و موارد مشابه.
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، میدانی و دستگاهی ایمنسازی لرزهای مستحدثات (ساختمانها، شریانها حیاتی، سازههای نیروگاهی، صنعتی و تأسیسات زیربنائی).
▪ گسترش روشهای طراحی لرزهای، ساخت مستحدثات جدید، مقاومسازی مستحدثات موجود در برابر زلزله و تدوین آئیننامه و دستورالعملها.
▪ توسعه فنآوری جدید ساختمانی برای تولید نیمه صنعتی ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی ثابت و صحرائی، تجهیزات اندازهگیری برای تحقق اهداف تحقیقاتی ـ کاربردی پژوهشگاه و نصب وسایل لازم اندازهگیری در سازههای مهم کشور.
▪ ساخت تجهیزات آزمایشگاهی و اندازهگیری صحرائی در زمینههای تحقیقاتی مرتبط.
▪ تحلیل جامع خطر زلزله، آسیبپذیری شهرهای کشور، مدیریت و تدوین روشهای کاهش آسیبپذیری کمک بهاجراء آن.
▪ برنامهریزی مهم و گسترده پژوهشی، آموزشی و فنآوری مربوط به کاهش آسیبپذیری کشور و مدیریت بحران (پیشگیری، آمادگی، امداد و نجات، پاکسازی و بازسازی) در برابر زلزله از بعد فنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.
▪ توسعه فرهنگ ایمنی، پیشگیری و آمادگی در برابر زلزله در کشور.
▪ تربیت نیروی متخصص با برگزاری دورههای کارشناسی ارشد و دکترا در زمینه فعالیتهای پژوهشگاه.
▪ برگزاری دورههای آموزشی، کارگاههای تخصصی، سمینارها و کنفرانسهای ملی و بینالمللی.
▪ اطلاعرسانی جامع و مورد نیاز متخصصان، مسئولان و مردم در مورد زلزله.
▪ نشر یافتههای علمی و نتایج تحقیقات برای افزایش دانش زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و ارتقاء فرهنگ ایمنی در برابر زمینلرزه.
▪ همکاری با صنعت، سازمانهای اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاورهای.
▪ همکاری علمی ـ پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی و آموزشی داخل و خارج از کشور.
▪ همکاری فعال و سازنده با سازمانهای بینالمللی نظیر UNEP,ISDR,CTBTO,TWAS,UNDP,UNESCO جامعهٔ اروپا و انجمنهای علمی و مهندسی بینالمللی نظیر IBCO, FDSN, EAEE, IAEE, IRIS, IASPEI و سایر مراکز علمی و پژوهشی در داخل و خارج از کشور به منظور استفاده از امکانات موسسات مذکور و تبادل اطلاعات علمی و فنی با توجه به مقررات جاری کشور.●بخشهای مختلف پژوهشگاه
▪پژوهشکده زلزلهشناسی
قرار گرفتن ایران در یکی از مناطق لرزهخیز جهان و احتمال وقوع زلزلههای مخرب در همه نقاط کشور، شناخت سرشت لرزهای ایران را از دیدگاه لرزه زمینساختی و لرزهخیزی با اهمیت ساخته است. پژوهشکده زلزلهشناسی با تأکید بر این مهم با هدف پژوهش، فنآوری و آموزش در همه امور مربوط به زلزلهشناسی با برنامه و وظیفه خاص به منظور رفع نیازهای کشور تشکیل شده است.
وظایف کلان پژوهشکده عبارتند از:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و دستگاهی با هدف شناخت بهتر و دقیقتر چشمههای لرزهای (گسلها)، پوسته ایران زمین، لرزهخیزی خطر زمینلرزه، پهنهبندی، تهیه انواع نقشههای مربوطه و تدوین کاتالوگ دادههای زلزله
▪ ایجاد، توسعه و بهبود شبکه ملی لرزهنگاری باند پهن کشور و دیگر شبکههای لرزهنگاری و شتابنگاری برای فرابینی و شناخت بهتر و دقیقتر فعالیتهای لرزهای ایران و منطقه
▪ طراحی و ساخت تجهیزات ایستگاههای لرزهنگاری و تجهیزات اندازهگیریهای صحرائی
▪ برگزاری دوره دکترای ژئوفیزیک با گرایش زلزلهشناسی
▪ اطلاعرسانی دقیق و جامع فعالیت لرزهای ایران و جهان
▪ ارائه خدمات فنی و مشاورهای در زمینه فعالیتهای پژوهشکده
▪ همکاری پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی و آموزش داخلی و سازمانهای ملی و بینالمللی
در راستای نیل به اهداف فوق، پژوهشکده زلزلهشناسی در قالب گروههای پژوهشی زیر سازماندهی شده است:
▪ لرزه زمین ساخت
▪ زلزلهشناسی
▪ زلزلهشناسی مهندسی
▪پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک
مهندسی ژئوتکنیک یکی از شاخههای مهندسی عمران است که سالیان اخیر در پی رشد روزافزون تأسیسات حیاتی و صنایع بزرگ از یکسو و خسارات وارده بر مناطق زلزلهخیز از سوی دیگر، موجب شده تا این رشته از دیدگاه بررسی تأثیر رفتار لرزهای خاک بر مستحدثات بسیار مورد توجه قرار گیرد. زیرا، طراحی لرزهای یا مقاومسازی سازهها با ملحوظ نمودن ابعاد ژئوتکنیکی آن امری اجتنابناپذیر است. در راستای تحقق این اهداف، پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک با برنامهها و وظایف زیر تشکیل شده است:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، کاربردی، صحرائی و دستگاهی در زمینههای روانگرائی، زمینلغزه، تأثیرات ساختگاه در حرکت قوی زمین، اندرکنش خاک و سازه، پهنهبندی و ریز پهنهبندی ژئوتکنیکی و تهیه نقشههای مرتبط
▪ مطالعات و تحقیقات نظری به منظور نوآوری و توسعه در روشهای تحلیل و طراحی مکانیک خاک و مهندسی پی با تأکید بر بارگذاریهای دینامیکی در زمینههای مدلهای رفتاری، مکانیک خاک محیطهای متخلخل چند فازه، رفتار ابنیه خاکی و موارد مشابه؛ شناسائی شرایط ساختگاهی به منظور آگاهی از طبیعت رفتار خاک و تعیین مشخصات فیزیکی و مکانیکی آن برای مدلسازی لایههای خاک و تحلیل پاسخ لرزهای ساختگاه؛ بررسی ناپایداریهای ژئوتکنیکی شامل ارزیابی پتانسیل لغزش زمین در شیبهای طبیعی، مصنوعی، ترانشهها و ارزیابی پتانسیل روانگرائی خاکها
▪ ارزیابی ظرفیت باربری، نشست و تغییر شکل پیهای سطحی و پیهای عمیق و ارزیابی اندرکنش خاک ـ پی ـ سازه.
▪ ارزیابی رفتار ابنیه خاکی مانند سدهای خاکی و سنگریزهای و ابنیه نگهبان مانند دیوارهای حائل.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی ثابت و صحرائی و ساخت تجهیزات آزمایشگاهی و صحرائی در زمینههای تحقیقاتی مرتبط.
▪ همکاری با صنعت، سازمانهای اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاورهای.
▪ برگزاری دوره دکترای مهندسی عمران ـ زلزله (ژئوتکنیک).
▪ همکاری علمی ـ پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی، آموزشی، انجمنها و سازمانهای داخلی و خارجی.
▪پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک برای تحقق اهداف مذکور، برنامههای خود را در قالب گروههای پژوهشی زیر سازماندهی کرده است:
▪ ژئوتکنیک لرزهای
▪ مکانیک خاک نظری و مهندسی پی
▪ زمینشناسی مهندسی
▪ مکانیک خاک تجربی و مدلسازی فیزیکی
▪پژوهشکده مهندسی سازه
وقوع زلزلهها به تنهائی سبب خسارات جانی، اقتصادی و اجتماعی نمیشوند؛ بلکه، بر اثر کاهش اندر کنش نامطلوب حرکات زمین با محیط زیست و مستحدثات فاجعه میآفرینند. کاهش خطرهای ناشی از زلزله و به تبع آن توسعه پایدار کشور تنها با ایمنسازی و مقاومسازی ساختمانها، شریانهای حیاتی و تأسیسات زیربنائی امکانپذیر میباشد. به منظور کنترل و کاهش خطرپذیری، آسیبپذیری و توسعه فرهنگ ایمنسازی در برابر زلزله، پژوهشکده مهندسی سازه با برنامهها و وظایف زیر در پژوهشگاه ایجاد شده است:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، میدانی و دستگاهی ایمنسازی لرزهای ساخت و سازها (ساختمانها، شریانهای حیاتی، سازههای نیروگاهی و صنعتی، تأسیسات مهم مانند سدها، پلها، مخازن و مشابه آنها)
▪ گسترش روشهای طراحی لرزهای ساخت ابنیه جدید، مقاومسازی ساختمانهای موجود در برابر زلزله و تدوین آئیننامه و دستورالعملهای مربوطه.
▪ توسعه فنآوری جدید ساختمانی برای تولید نیمه صنعتی ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله؛
▪ تحلیل آسیبپذیری شهرها و روستاها، تدوین روشهای کاهش آثار مخرب زلزله در بناها.
▪ هماهنگسازی آخرین دستاوردهای علمی و فنی در مورد طراحی و مقاومسازی کلیه مستحدثات موجود در کشور.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی، تجهیزات اندازهگیری و نصب وسایل اندازهگیری در سازههای مهم.
▪ همکار با صنعت، سازمانهای اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاورهای.
▪ برگزاری دوره دکترای مهندسی عمران ـ زلزله (سازه).
▪ همکاریهای علمی ـ پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی ـ آموزشی و انجمنهای علمی و مهندسی داخل و خارج از کشور.
▪پژوهشکده مهندسی سازه برای تحقق وظایف و برنامههای فوق، فعالیت خود را در قالب گروههای پژوهشی زیر سازماندهی شدهاند:
▪ دینامیک سازه
▪ آسیبپذیری و مقاومسازی سازههای موجود
▪ شریانهای حیاتی
▪ سازههای خاص▪پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران
در طراحی، توسعه و استفاده از جوامع بشری معمولاً عوامل مختلفی از قبیل مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی مورد توجه قرار میگیرند. از جمله پدیدەهائی که میتواند امنیت محیطهای شهری یا روستائی را مستقیماً تحتتأثیر قرار دهد بلایای طبیعی نظیر زلزله میباشد. زمینلرزههای ۱۳۸۲ بم و ۱۳۶۹ منجیل ـ رودبار بهعنوان دو سانحه مهم لرزهای در کشور در کمتر از دو دهه صدمات و تلفات سنگینی را به کشور وارد نمودهاند. هر چند این دو شهر در مقایسه با کلان شهرهای کشور از تراکم جمعیتی کمتری برخوردار بودند ولی عدم توسعه پهنه این شهرها و مشکلات موجود در سیستم مدیریت خطرپذیری لرزەای باعث شد که صدمات و تلفات لرزهای وارد شود. به منظور توسعه دانش مدیریت خطرپذیری لرزهای در کشور و انجام مطالعات منسجمتر در این رابطه، پژوهشکده مدیریت خطرپذیری در پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله در سال ۱۳۸۳ رسماً راهاندازی شد. هدف از تأسیس این پژوهشکده مطالعه کلیه جنبههای مختلف مرتبط با مدیریت خطرپذیری لرزهای شامل پیشگیری، آمادگی، منطقهای، اثرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زلزله و نیز موضوعات مرتبط با مدیریت بحران نظیر مباحث جستجو، نجات و امداد، پزشکی اضطراری و... مورد توجه بودهاند تا در کنار ابعاد مهندسی زلزله مورد مطالعه قرار گیرند.
اهداف اصلی تشکیل پژوهشکده مدیریت خطرپذیری عبارتند از:
▪ بررسی روشهای کاهش اثرات ناشی از زمین لرزهها در جنبههای مختلف پیشگیری، آمادگی، پاسخ اضطراری و بازسازی برای توسعه پایدار
▪ ایجاد چارچوبیکه براساس آن عوامل مختلف مرتبط با مدیریت خطرپذیری در کنار یکدیگر و بهصورت مکمل بررسی شوند.
▪ مطالعه و بررسی عواملی که میتوانند در جهت ایجاد محیطی امن از نظر خطر زلزله مورد استفاده قرار گیرند.
▪ بررسی اثرات زمین لرزه روی جوامع بشری در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی
▪ تهیه و تدوین راهکارهای کاهش اثرات زمین لرزهها با دیدگاه برنامهریزی شهری ـ منطقهای برای طراحی و توسعه ایمن شهرها
▪ تهیه معیارها و دستورالعملهای لازم جهت بهینهسازی سیستم مدیریت خطرپذیری لرزهای در کشور براساس تجارب داخلی و بینالمللی
پژوهشکده مدیریت بحران در حال حاضر مشتمل بر ۳ گروه تخصصی به شرح زیر میباشد:
▪ برنامهریزی شهری و منطقهای
▪ گروه مطالعات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی
▪ مدیریت خطرپذیری و بحران
●مرکز ملی پیشبینی زلزله
عوارض زمینلرزه، بهعنوان یکی از مخربترین بلایای طبیعی شناخته میشود که تأثیر آن روی جوامع بشری چه از بعد تلفات جانی و چه از نظر آسیبهای اقتصادی در طول تاریخ قابل توجه بوده است. پیشبینی لرزه برای مقابله با این تهدید جهت اقدامهای آمادهسازی در مقابل بحران به منظور کاهش تلفات و خسارات ناشی از رخدادهای بزرگ، کمال مطلوب است. پیشبینی زمینلرزه در اندیشهها ما، مشخص نمودن زمان، مکان و بزرگای آن قبل از وقوع میباشد. پیشبینی زمینلرزه در حال حاضر پژوهشی با هدف رسیدن به چنین اندیشهای برای درک فرآیند زمینلرزهها است و صرفاً برحسب احتمال بیان میشود. بدیهی است که پیشبینیهای ضعیف با احتمال کم، تأثیرات منفی اجتماعی و اقتصادی را بهدنبال خواهد داشت.
پیشبینیهای زمانی زمینلرزهها، در چهار گروه بلندمدت (دهسال یا بیشتر)، میانمدت (در دوره زمانی چندسال)، کوتاهمدت (در دوره زمانی چند روزه، چند هفته و یا چند ماه آینده) و قریبالوقوع (لحظاتی کوتاه قبل از وقوع زمینلرزه در دوره زمانی چنددقیقه یا چندثانیه) انجام میگیرد.
در حال حاضر روشهای مختلف ژئوفیزیکی، ژئوشیمیائی، ژئودزی، مشاهداتی در اندیشه پیشبینی زمینلرزه بهکار میروند. از جمله تحقیقات در این زمینه، میتوان به شبیهسازی و مدلسازی کامپیوتری شرایط زمین برای دستیابی به الگوهای فرایند زمینلرزه، پردازش دادههای حاصل از روشهای مذکور، در راستای تکامل نظریه پیشبینی زمینلرزه اشاره نمود.
●اهداف مرکز
مرکز ملی پیشبینی زمینلرزه براساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی بهعنوان اولین واحد ملی پژوهشی در ارتباط با پیشبینی زمینلرزه در ایران و به منظور ارتقاء دانش پیشبینی، در پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تشکیل شده است. این مرکز ضمن تمرکز بر روی پیشنشانگرهای لرزهای با تعیین مناطق با خطر بالای زمینلرزه جهت تمرکز شناسائی پیشنشانگرها به تحلیل رفتار و نظارت دقیق بر روند تغییرات آنها پرداخته و وظیفه تهیه بانک دادههای پیشنشانگرهای زمینلرزه را با همکاری دانشگاههای داخلی و خارجی و سازمانهای ذیربط دارد. مرکز در نهایت به سمت شناخت بهتر رفتار پیشنشانگرهای زمینلرزه و تعیین الگوریتمهای پیشبینی بلندمدت، میانمدت، کوتاهمدت و قریبالوقوع، سوق مییابد. از دیگر اهداف این مرکز، تشکیل شورای برنامهریزی و پژوهش و برگزاری کارگاههای تخصصی و کنفرانسهای داخلی و خارجی است.
این مرکز در ابتدای تأسیس با توجه به اولویتها، با دو گروه مطالعاتی شروع به فعالیت نموده است:
۱. گروه ژئودینامیک لرزه
۲. گروه فیزیک زمین و فضا
▪تحصیلات تکمیلی
هدف بخش تحصیلات تکمیلی و آموزش تخصصی پژوهشگاه گسترش دانش و علوم و فنون مربوط به زلزله و تربیت نیروهای متخصص کشور در قالب برگزاری دورههای کارشناسی ارشد و دکترا و دورههای آموزش تخصص میباشد.
برنامههای این بخش عبارتند از:
▪ ارتقای سطح دانش جامعه مهندسی و آشنائی آنها با اصول طراحی و ساخت مستحدثات ایمن در برابر زلزه
▪ تربیت نیروی متخصص برای تأمین نیازهای تخصصی کشور در قالب برگزاری دورههای تحصیلات تکمیلی ●مهندسی زلزله و زلزلهشناسی
▪آموزش همگانی
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، در راستای هدف نهائی خود، یعنی کاهش آسیبپذیری در برابر پدیده طبیعی زلزله و به موازات فعالیتهای پژوهشی و تحقیقاتی در زمینههای زلزلهشناسی و امور سازهای، به امر آموزش همگانی اهمیت بسیاری داده است. اهداف اصلی بخش آموزش همگانی پژوهشگاه، رواج فرهنگ ایمنی، پیشگیری و آمادگی در برابر زلزله در کلیه سطوح جامعه و بهرهگیری از کلیه روشهای آموزشی و پژوهشی است.شاخصهای تقسیمبندی آموزشی، بنابر اهمیت و جایگاه مخاطبان انتخاب شده و در این زمینه، مواردی چون توان اجرائی، تخصص و عوامل فردی مانند سن، جنس، تحصیلات و تراکم جمعیتی، مدنظر قرار گرفته و مطالب آموزشی براساس نیاز مخاطبان تهیه شده است.
●بانک دادهها
در این بانک، اطلاعات نسبتاً جامعی درباره زمینلرزههای مهم تاریخ بهویژه زلزلههای یکصد سال اخیر ایران و جهان جمعآوری و ثبت گردیده است.
همچنین گزارش زلزلهها و پژوهشهای انجام شده پیرامون این زمینلرزهها در این بانک داده قابل دسترسی است. از جمله عناوینی که در این بخش موجود است میتوان به این موارد اشاره کرد:
●گزارش زمینلرزه
▪ بررسی لرزهخیزی اسفند ۸۳ تا اردیبهشت ۸۴ شرق زرند
▪ زمینلرزه ۴ اسفند ۸۳ ـ داهوئیه (زرند ـ کرمان)
▪ زمینلرزه ۲۱/۱۰/۸۳ آققلا گرگان با بزرگای ۶/۵
▪ گزارش فوری لرزهخیزی اخیر جنوب غرب ایران زلزلههای شوشتر و پلدختر در آبانماه و آذرماه ۱۳۸۳
▪ گزارش فوری لرزهخیزی جیرفت: فوجهای زمینلرزه در مهر و آبانماه ۱۳۸۳
▪ زلزلههای ۱۶ و ۱۷ آبان ۱۳۸۳ در زاگرس جنوبی (ناحیه بندرعباس و بوشهر)
▪ زمینلرزههای چهارشنبه ۱۵/۷/۸۳ تا شنبه ۲۵/۷/۸۳ منطقه جیرفت، راور و کوهبنان در جنوب شرقی ایران
▪ زمینلرزه ۲/۸/۱۳۸۳ نیگاتا ژاپن با بزرگای گشتاوری ۶Mw/۴
▪ زمینلرزه ۱۷ مهرماه ۱۳۸۳ منطقه آققلعه (گرگان)
▪ گزارش زمینلرزه ۸ خردادماه ۱۳۸۳ منطقه فیروزآباد ـ کجور
▪ گزارش ویژه زمینلرزه بم ۵/۱۰/۸۲
▪ گزارش زمینلرزه ۱۹ تیرماه ۱۳۸۲ جهرم ـ داراب
▪ گزارش ویژه زمینلرزه جنوبغربی قزوین ۱/۴/۸۱
●زمینلرزههای قرن بیست و یکم
▪ زمینلرزههای سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵
زمینلرزههای قرن بیستم
▪ زمینلرزههای سالهای ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۰
●زمینلرزههای تاریخی
▪ زمینلرزههای مهم دوره پیش از اسلام
▪ زمینلرزههای مهم دوره بعد از اسلام
●زمینلرزههای با تعداد کشته زیاد
▪ زمینلرزههای با تعداد کشته بیش از ۱۰۰۰، ایران و جهان
▪ زمینلرزههای با تعداد کشته بیش از ۵۰۰۰۰، ایران و جهان
●نقشه و کاتالوگ
▪ کاتالوگ زلزله و پدیدەهای طبیعی ایرانزمین پیش از سده بیستم
▪ نقشه تحلیل خطر لرزهای ایران
▪ نقشه گسلهای ایران و مناطق همجوار
▪ نقشه خطرلرزهای جهان
●بخش فنآوری اطلاعات
پژوهشگاه برای نشر جدیدترین یافتههای علمی ـ تحقیقاتی، استفاده از فنآوری اطلاعات (IT) در زمینه گسترش دانش زلزله و فرهنگ ایمنی و همچنین گردآوری کتب، نشریات، اسناد و اطلاعات نوشتاری، رقومی و تصویری و در دسترس قرار دادن امکانات رایانهای، نرمافزاری و اطلاعاتی مورد نیاز محققان، دانشجویان، کارشناسان، مسئولین و مردم، بخش فنآوری اطلاعات را تشکیل داده است. این بخش با کتابخانه و مرکز اسناد، مرکز کامپیوتر، مرکز سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS) و بخش انتشارات آماده اطلاعرسانی به متخصصان و مردم است.
●کتابخانه و مرکز اسناد
کتابخانه مرکز اسناد پژوهشگاه حدوداً دارای ۵۰۰۰ جلد کتاب لاتین، ۲۵۰۰ جلد کتاب فارسی، ۲۰۰جلد گزارش لاتین، ۲۰۰ جلد گزارش فارسی و ۱۲۰ جلد پایاننامه و سمینار، ۱۱۰ عنوان نشریه لاتین، ۶۰ عنوان نشریه فارسی، نشریههای الکترونیکی، ۵۰.۰۰۰ عکس هوائی و افزون بر ۷۰۰۰ برگ نقشه زمین شناسی، لرزهخیزی و توپوگرافی کل کشور، ۵۰۰۰ سری اسلاید، هزارها عکس، صدها نوار ویدئویی، CD و دیسکت در زمینههای مختلف زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و علوم پایه میباشد. این مرکز از طریق شبکههای جهانی و داخلی اینترنت و اینترانت، کتابخانهها و مرکز اسناد بینالمللی با مراکز علمی دنیا و ایران در ارتباط میباشد و جدیدترین اطلاعات را در کمترین زمان در اختیار مراجعین و متخصصان قرار میدهد.
●مرکز کامپیوتر
مرکز کامپیوتر پژوهشگاه با هدف ایجاد امکانات لازم نرمافزاری و سختافزاری، اطلاعرسانی، برقراری یک شبکه منسجم داخلی (اینترانت) و خارجی (اینترنت) و رایانهای نمودن سیستمهای تخصصی، کتابخانه و پشتیبانی تشکیل شده است.
▪ امکان استفاده از شبکه اینترنت و اینترانت بهصورت متنی و گرافیکی با سرعت بالا
▪ امکان برقراری ارتباط Dialup با سیستم اینترنت و اینترانت خارج از پژوهشگاه برای اعضاء و دانشجویان پژوهشگاه
▪ تشکیل بانک نرمافزاری در شبکه با هدف استفاده هر چه سریعتر از نرمافزارهای موجود
▪ ایجاد و بهروز نگهداشتن Website پژوهشگاه شامل اطلاعات جامع از زلزله و پژوهشگاه در همه ●زمینههای تخصصی
▪ پشتیبانی فنی تجهیزات سختافزاری، نرمافزاری و ارتباط شبکهای
▪ تهیه برنامههای نرمافزاری مورد نیاز پژوهشگاه
●مرکز سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS)
مرکز سیستم اطلاعات جغرافیائی با هدف گردآوری، ذخیرهسازی، پردازش بههنگام، تحلیل کلیه اطلاعات جغرافیائی و لرزهای، ژئوتکنیکی، سازهای و بهکارگیری آن در نقشههای پهنهبندی خطر و خطرپذیری تشکیل شده است. امکانات بانکهای اطلاعاتی، نرمافزاری و سختافزاری این مرکز، پاسخگوی کلیه نیازها پژوهشی و فنآوری پژوهشگاه میباشد.
طرحهای انجام شده با استفاده از سیستم GIS عبارتند از:
▪ تهیه نقشه روانگرائی ایران در مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰۰
▪ تهیه نقشه پهنهبندی خطر زلزله در کشور
▪ تهیه نقشههای پهنهبندی ژئوتکنیکی استان لرستان
▪ تهیه نقشههای پهنهبندی ژئوتکنیکی تهران
●انتشارات
مرکز انتشارات پژوهشگاه با هدف نشر یافتههای جدید علمی و نتایج تحقیقات انجام شده در پژوهشگاه و ارتقاء فرهنگ ایمنی در برابر زمینلرزه تشکیل شده است و تاکنون با نشر ۱۶۰ گزارش تحقیقاتی، ۴۳ جلد کتاب و ۶۲ جلد مجله علمی به زبان فارسی و انگلیسی سهم بهسزائی در گسترش دانش زلزله در کشور ایفا نموده است.▪وظایف و برنامههای مرکز انتشارات عبارتند از:
▪ انتشار نتایج تحقیقات محققان پژوهشگاه و متخصصان دیگر در قالب گزارشهای تحقیقاتی
▪ انتشار کتب تألیف و یا ترجمه شده توسط اعضاء هیئت علمی پژوهشگاه و متخصصین برجسته کشور
▪ انتشار مجموعه مقالات کنفرانسها، سمینارها، کارگاهها و دورههای آموزشی پژوهشگاه
▪ تهیه و انتشار فصلنامه پژوهشنامه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله به زبان فارسی از سال ۱۳۷۱
▪ تهیه و انتشار فصلنامه ژورنال زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (JSSE) به زبان انگلیسی از سال ۱۳۷۸
▪ تألیف، طراحی و انتشار بروشورها و پوسترهای آموزشی
●امور اجرائی
امور اجرائی پژوهشگاه با هدف فراهمآوردن کلیه امکانات پشتیبانی، اداری، مالی و اجرای طرحهای عمرانی پژوهشگاه برای ایجاد یک محیط تحقیقاتی پویا نقش مهمی را ایفاء نموده است. حوزه معاونت اجرائی در برگیرنده واحدهای بودجه و تشکیلات امور مالی، امور اداری، دفتر فنی و طرحهای عمرانی میباشد.
●همکاریهای علمی و بینالمللی
پژوهشگاه بهعنوان یک مؤسسه تحقیقاتی بینالمللی و براساس اهداف و وظایف پیشبینی شده، همکاری گستردهای با مجامع، سازمانها و مراکز تحقیقاتی ملی و بینالمللی در قالب انجام طرحهای تحقیقاتی و مشاورهای مشترک، برگزاری دوره دکترای زلزلهشناسی و دورههای کوتاهمدت، کارگاهها، سمینارها و کنفرانسهای ملی و بینالمللی دارد. همکاریهای عمده پژوهشگاه با دانشگاهها، مؤسسات تحقیقاتی، انجمنهای داخلی و خارجی، ارگانها، وزارتخانهها و سازمانهای بینالمللی از ابتدای تأسیس تاکنون بدین شرح میباشد:
ـ همکاری با دانشگاهها، مؤسسات تحقیقاتی، انجمنها و سازمانهای داخلی
ـ همکاری تحقیقاتی با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور
ـ همکاری تنگاتنگ با کمیته عمران و زلزله شورای پژوهشهای علمی کشور، شورای کاهش خطرپذیری، شورای تدوین مقررات ملی ساختمان و دیگر شوراهای تصمیمگیری در زمینه زلزله
ـ همکاری تنگاتنگ با کمیته عمران و زلزله شورای پژوهشهای علمی کشور، شورای کاهش خطرپذیری، شورای تدوین مقررات ملی ساختمان و دیگر شوراهای تصمیمگیری در زمینه زلزله
ـ همکاری با وزارت آموزش و پرورش برای تهیه و اجراء برنامههای آموزش همگانی دانشآموزان و تقویت بنای ساختمان مدارس
ـ همکاری با وزارت کشور در امور مربوط به کاهش خطرات ناشی از زلزله، عضویت در کمیته زلزله و لغزش لایههای امداد و وابسته به کمیته ملی کاهش اثرات سوانح طبیعی و همچنین ارزیابی ایمنی ساختمان وزارت کشور
ـ همکاری و ارائه خدمات مشاورهای، مهندسی و تحقیقاتی در قالب طرحهای کاربردی به وزارت نیرو، نفت، صنایع، بهداشت، درمان و آموزش پزکشی، امورخارجه، مسکن و شهرسازی، آموزش و پرورش، دفاع، پست و تلگراف و تلفن، سازمانهای مدیریت و برنامهریزی کشور، انرژی اتمی ایران، میراث فرهنگی کشور، شرکتهای آب منطقهای، استانداریها، هلال احمر، بیمه مرکزی و...
▪ همکاری با دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی خارج از کشور
با توجه به پتانسیل علمی پژوهشگاه و در راستای استفاده از امکانات و ارائه خدمات بینالمللی در جهت تحقق اهداف پژوهشگاه از تمامی ظرفیتهای علمی در دنیا و در چارچوب سیاستهای کلان در کشور استفاده شده است و در قالب توافقنامههای دوجانبه، پروژههای تحقیقاتی و تبادل اطلاعات علمی بین طرفین صورت پذیرفته است. فعالیتهای انجام شده در سالهای اخیر عبارتند از همکاری با:
ـ فرانسه؛ در زمینه تکتونیک، زلزلهشناسی، ژئوتکنیک و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ ژاپن؛ در زمینه ایمنی شریانهای حیاتی و سازه
ـ روسیه؛ در زمینه زلزلهشناسی و مدیریت بحران
ـ ایتالیا؛ در زمینه تکنونیک و ایمنی ساختمانهای تاریخی
ـ ارمنستان؛ در زمینه کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله
ـ نروژ؛ در زمینه زلزلهشناسی و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ آلمان؛ در زمینه زلزلهشناسی و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ سوئیس؛ در زمینه مطالعه پوسته مقطع جنوبی ایران
ـ انگلستان؛ در زمینه زلزلهشناسی و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ چین؛ در زمینه زلزلهشناسی
● همکاری با سازمانهای بینالمللی
ـ همکاری با سازمانهای یونسکو (UNESCO)، برنامه عمران سازمان ملل متحد ( IDNDR, ISDR ,(UNDP و UNEP با هدف ارتقاء کیفیت ساخت ساختمانها و گسترش فرهنگی ایمنی در ایران
ـ نمایندگی تخصصی جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس خلع سلاح هستهای و سازمان معاهده منع جامع آزمایشهای هستهای
ـ مشارکت فعال در طرحهای بینالمللی مانند برنامه ارزیابی خطر زلزله کرهزمین (GSHAP)، برنامه کاهش خطرها در شهرهای بزرگ (EMI) و...
ـ همکاری با انجمنهای علمی و بینالمللی در زمینه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله نظیر IASPEI, NEIC, EERI, ASCE, EAEE, IBCO, IAEE, IRIS, IABSE, FDSN, TWAS
ـ بازدید مسئولان عالیرتبه بینالمللی همچون مدیرکل و معاون یونسکو، وزرای علوم و تکنولوژی کشورها، رئیس بنیاد اسلایم علوم و تکنولوژی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی، رئیس سازمان معاهده جامع منع آزمایشهای هستهای، سفرای کشورهای آسیائی، اروپائی و مقامات سازمانهای تخصصی سازمان ملل از پژوهشگاه▪ همایشهای علمی و بینالمللی
ـ برگزاری کنفرانس بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (SEE) هر چهار سال یکبار [اولین، دومین، سومین و چهارمین کنفرانس به ترتیب در سالهای ۱۳۷۰، ۱۳۷۴، ۱۳۷۸ و ۱۳۸۲ با شرکت متخصصان داخلی و خارجی و انتشار همزمان مجموعه مقالات کنفرانس برگزار شده است.]
▫ SEE۱: ۱۹۵ مقاله از ۲۵ کشور با حضور ۱۲۰۰ نفر
▫ SEE۲: ۱۹۹ مقاله از ۲۸ کشور با حضور ۱۱۰۰ نفر
▫ SEE۳: ۱۹۹ مقاله از ۲۸ کشور با حضور ۱۱۰۰ نفر
▫ SEE۴: ۱۹۷ مقاله از ۳۴ کشور با حضور ۱۱۵۰ نفر
ـ برگزاری دورههای بینالمللی آموزش تخصصی در زمینه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله
ـ برگزاری اجلاس GSHAP و ECO در مهر ۱۳۷۳
ـ برگزاری اولین و دومین کارگاه مشترک ”بررسی زلزلههای اخیر ایران و ژاپن“ با همکاری دانشگاه کوبه ژاپن در اردیبهشت ۱۳۷۷ (تهران) و آبان ۱۳۷۹ (کوبه ژاپن)
ـ برگزاری اولین کارگاه ایران و فرانسه با موضوع تغییر شکل قارهای و خطرپذیری لرزهای در ایران از مهر ۱۳۸۰
ـ برگزاری همایشهای تخصصی در زمینه زلزلهشناسی، مهندسی زلزله، مدیریت بحران و دورههای آموزشی همگانی
ـ برگزاری اولین و دومین سمینار زمینلغزه و کاهش خسارتهای آن در سال ۱۳۷۴ و ۱۳۷۶
ـ برگزاری سمینار شریانهای حیاتی در اردیبهشت ۱۳۷۷
ـ برگزاری متناوب سمینارهای علمی و بینالمللی در پژوهشگاه
ـ برگزاری همایش نقش زنان در کاهش خطرات ناشی از زلزله
ـ برگزاری همایش نقش رسانهها در آموزش همگانی زلزله و ایمنی
▪ پروژههای تحقیقاتی مشترک پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله با دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی کشورهای دیگر
پژوهشگاه با توجه بهوجود پتانسیل بسیار قوی زلزلهشناسی در اروپا و جاذبه فراوان علمی و تحقیقاتی زمینشناسی، شناخت گسلها، مکانیزم زلزلهها و لرزهخیزی ایران برای متخصصان دنیا از یکسو و ضرورت گسترش و انجام تحقیقات لرزهای در ایران، کمبود متخصصان زلزلهشناسی در کشور و ضرورت شناخت هر چه سریعتر رفتار پوسته لرزهخیز ایران از سوی دیگر، از سال ۱۳۷۴ اقدام به برقراری ارتباط علمی با کشورهای مختلف، فرانسه، روسیه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا، نروژ، آلمان، ارمنستان و... نموده است.
●پایگاه اطلاعرسانی پژوهشگاهwww.iiees.ac.ir
بخشهای اصلی سایت پژوهشگاه عبارتند از:
۱. درباره پژوهشگاه
۲. پژوهشکده زلزلهشناسی
۳. پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک
۴. پژوهشکده مهندسی سازه
۵. پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران
۶. مرکز ملی پیشبینی زلزله
۷. تحصیلات تکمیلی: اطلاعات دورهها (کارشناسی ارشد، دکترا، آموزشهای کوتاهمدت تخصصی)، انجمن دانشآموختگان پژوهشگاه، چکیده پایاننامهها، عناوین سمینارها و برنامههای آینده پژوهشگاه در این بخش قابل دسترسی است.
۸. کتابخانه و مرکز اسناد: با عضویت در این بخش، سفارشات، خدمات فنی و امانت کتاب در دسترس مراجعین قرار میگیرد.
۹. انتشارات: معرفی کتب، گزارشهای تحقیقاتی، پژوهشنامه، فصلنامه و ژورنال زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (JSSE) از خروجیهای این بخش محسوب میشود. در کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشگاه ۳ فعالیت عمده گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات انجام میگیرد که در پایگاه اطلاعرسانی، کل این فعالیتها در بخش سفارشات، خدمات فنی و امانات به پژوهشگران، محققین و دانشجویان ارائه میشود.
۱۰. آموزش همگانی، شامل معرفی، مطالب آموزشی و توصیههای ایمنی، اخبار، گزارش اقدامات، افسانههای زلزله جهان، سایتهای مرتبط و جهان لرزهخیز است.
۱۱. بانک دادهها: اطلاعاتی درباره زمینلرزههای مهم تاریخ، زلزلههای یکصد سال اخیر ایران و جهان، همچنین گزارش زلزلهها و پژوهشهای انجام شده پیرامون این زمینلرزهها در بانک داده این پایگاه قابل دسترسی است.
۱۲. زمینلرزههای اخیر: یکی از اقدامات ارزشمندی که در این پایگاه اطلاعرسانی محقق شده است، درج اخبار و اطلاعات آخرین زمینلرزههای بهوقوع پیوسته در ایران است.
اطلاعرسانی سایت به زبان فارسی ـ انگلیسی است و برای مشاهده صفحات فارسی باید قلم استفاده شده در سایت را بهصورت یک فایل فشرده EXE از سایت Download و نصب کرد. تاریخ بهروز رسانی در صفحه اول نشاندهنده پویا بودن سایت بهصورت هفتگی است.
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله
تهیه و تنظیم: مهیار افتخار
استقرار ایرانزمین در میان دو صفحه اروپا ـ آسیا و عربستان، تجربه زلزلههای متعدد در طول تاریخ، وقوع ۱۳۰ زلزله شدید در نقاط لرزهخیز کشور در قرن بیستم، تلفات انسانی، خسارات اقتصادی ـ اجتماعی و آثار طولانیمدت آن، بیانگر لرزهخیزی، آسیبپذیری شدید و بالتبع خطرپذیری بالای کشور در برابر زلزله است. با عنایت به این مسئله، ضرورت توجه به ایمنی لرزهای کشور از یکسو و وجود متخصصان ایرانی در زمینه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله از سوی دیگر، مؤسسه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله براساس پیشنهاد سازمان یونسکو و تصویب هیئت محترم وزیران و با مجوز شورای گسترش آموزش عالی در آذرماه سال ۱۳۶۸ بهعنوان مؤسسه تحقیقاتی جامع در امر زلزله تأسیس گردید و در پائیز ۱۳۷۸ براساس مصوبه چهارصدوهشتمین جلسه شورای گسترش آموزش عالی به پژوهشگاه ارتقاء یافت و در مردادماه ۱۳۸۰ اساسنامه جدید پژوهشگاه تصویب گردید. پژوهشگاه از پژوهشکدههای زلزلهشناسی، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی سازه و بخشهای مدیریت خطرپذیری، تحصیلات تکمیلی، فنآوری اطلاعات، دفتر روابط بینالملل و امور اجرائی تشکیل شده است.
از اوان تأسیس پژوهشگاه، برنامهریزیهای پژوهشی و آموزشی براساس اهداف و شرح وظایف پیشبینی شده در اساسنامه با توجه به ضرورتها و اولویتها در ابعاد مختلف تحت عناوین برنامههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت صورت پذیرفت و از آن زمان تاکنون، مطالعه پوسته فلات ایران، شناخت گسلهای فعال و پتانسیل لرزهخیزی آنها، تهیه نقشههای لرزه زمینساختی، توسعه شبکه لرزهنگاری، پهنهبندی لرزهای کشور، مطالعه خطرهای ژئوتکنیکی در شهرهای لرزهخیز و مهم کشور، توسعه روشهای آزمایشگاهی در زمینههای مختلف زلزلهشناسی، مهندسی ژئوتکنیک، برآورد آسیبپذیری مستحدثات و تأسیسات زیربنائی و مهم، بیمارستانها، مراکز امدادرسانی، ایجاد و اشاعه فرهنگ ایمنی باملحوظ نمودن کلیه قشرهای جامعه مدنظر قرار گرفت. در این راستا، از سال ۱۳۶۸ تاکنون فعالیتهای پژوهشی ـ آموزشی و کاربردی متعددی درزمینههای سازه، ژئوتکنیک و زلزلهشناسی توسط محققان پژوهشگاه و یا با همکاری سازمانها و موسسات ذیربط به اتمام رسیده و طرحهای تحقیقاتی دیگری نیز متناسب با نیازهای کشور در دست انجام است. فعالیتهای مشترک پژوهشی با دانشگاهها و مراکز پژوهشی داخلی و بینالمللی نیز آغاز و روزبهروز گسترش یافت که طرحهای گسترده پژوهشی با مؤسسات و سازمانهای بینالمللی و برگزاری کارگاههای مشترک ایران ـ ژاپن، ایران ـ فرانسه و... از جمله آنهاست. برگزاری دوره کارشناسی ارشد مهندسی زلزله، دورههای دکترای مهندسی عمران ـ زلزله و ژئوفیزیک زلزلهشناسی، کنفرانسهای بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، سمینارهای متعدد علمی، کارگاههای تخصصی، دورههای کوتاهمدت، ایجاد مجهزترین آزمایشگاه دینامیک سازه و میز لرزان، ایجاد آزمایشگاه تحقیقاتی مکانیک و دینامیک خاک با تجهیزات پیشرفته، ایجاد کتابخانهای غنی از منابع مربوط به زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، کتب، گزارشها، ژورنالها، اسلایدها، نوارهای ویدئویی، نقشهها، عکسهای هوائی و سیستم ارتباط با بانکهای اطلاعاتی جهانی، انتشار بیش از ۱۷۰ جلد گزارش تحقیقاتی، ۴۵ جلد کتاب تخصصی و آموزشی، ارائه ۷۲۰ مقاله در ژورنالها و کنفرانسهای داخلی و خارجی، انتشار پژوهشنامه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله به زبان فارسی از سال ۷۱، ژورنال زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (JSEE) به زبان انگلیسی از سال ۷۷ و... فشردهای از فعالیتهای انجام شده میباشد.
●اهداف پژوهشگاه
پژوهش، فنآوری، آموزش و ارائه خدمات مهندسی و مشاورهای در کلیه زمینههای مرتبط با زلزلهشناسی، مهندسی زلزله، بحرانهای ناشی از زلزله، ارائه پیشنهادها و راهکارهای عملی، کمک به اجراء آنها برای کاهش خطرپذیری و گسترش فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در کشور و منطقه از اهداف پژوهشگاه میباشد.
●وظایف پژوهشگاه
وظایف پژوهشگاه در قالب اهداف پژوهشی، فنآوری و آموزشی در زمینههای زلزلهشناسی، مهندسی ژئوتکنیک، مهندسی سازه، مدیریت خطرپذیری و خدمات مشاورهای عبارتند از:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و دستگاهی با هدف شناخت بهتر و دقیقتر چشمههای لرزهای (گسلها)، پوسته ایرانزمین، لرزهخیزی، خطر زمینلرزه، پهنهبندی، تهیه انواع نقشهها و تدوین کاتالوگ دادههای زلزله.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود شبکه ملی لرزهنگاری باند پهن کشور و دیگر شبکههای لرزهنگاری و شتابنگاری برای فرابینی و شناخت بهتر و دقیقتر فعالیتهای لرزهای ایران و منطقه.
▪ انجام کلیه امور مربوط به نظارت لرزهای، مرکز ملی دادههای ایران (NDC) وابسته به معاهده جامع منع آزمایشهای هستهای.
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و آزمایشگاهی در زمینههای روانگرائی، زمینلغزه، تأثیرات ساختگاه در حرکت قوی زمین، اندر کنش خاک و سازه، پهنهبندی ژئوتکنیکی، تهیه نقشهها و سایر موارد مرتبط.
▪ مطالعات و تحقیقات نظری به منظور نوآوری و توسعه در روشهای تحلیل و طراحی مکانیک خاک و مهندسی پی با تأکید بر بارگذاریهای دینامیکی ـ لرزهای در زمینه مدلهای رفتاری، مکانیک خاک محیطهای متخلخل چند فازه، رفتار ابنیه خاکی و موارد مشابه.
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، میدانی و دستگاهی ایمنسازی لرزهای مستحدثات (ساختمانها، شریانها حیاتی، سازههای نیروگاهی، صنعتی و تأسیسات زیربنائی).
▪ گسترش روشهای طراحی لرزهای، ساخت مستحدثات جدید، مقاومسازی مستحدثات موجود در برابر زلزله و تدوین آئیننامه و دستورالعملها.
▪ توسعه فنآوری جدید ساختمانی برای تولید نیمه صنعتی ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی ثابت و صحرائی، تجهیزات اندازهگیری برای تحقق اهداف تحقیقاتی ـ کاربردی پژوهشگاه و نصب وسایل لازم اندازهگیری در سازههای مهم کشور.
▪ ساخت تجهیزات آزمایشگاهی و اندازهگیری صحرائی در زمینههای تحقیقاتی مرتبط.
▪ تحلیل جامع خطر زلزله، آسیبپذیری شهرهای کشور، مدیریت و تدوین روشهای کاهش آسیبپذیری کمک بهاجراء آن.
▪ برنامهریزی مهم و گسترده پژوهشی، آموزشی و فنآوری مربوط به کاهش آسیبپذیری کشور و مدیریت بحران (پیشگیری، آمادگی، امداد و نجات، پاکسازی و بازسازی) در برابر زلزله از بعد فنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.
▪ توسعه فرهنگ ایمنی، پیشگیری و آمادگی در برابر زلزله در کشور.
▪ تربیت نیروی متخصص با برگزاری دورههای کارشناسی ارشد و دکترا در زمینه فعالیتهای پژوهشگاه.
▪ برگزاری دورههای آموزشی، کارگاههای تخصصی، سمینارها و کنفرانسهای ملی و بینالمللی.
▪ اطلاعرسانی جامع و مورد نیاز متخصصان، مسئولان و مردم در مورد زلزله.
▪ نشر یافتههای علمی و نتایج تحقیقات برای افزایش دانش زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و ارتقاء فرهنگ ایمنی در برابر زمینلرزه.
▪ همکاری با صنعت، سازمانهای اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاورهای.
▪ همکاری علمی ـ پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی و آموزشی داخل و خارج از کشور.
▪ همکاری فعال و سازنده با سازمانهای بینالمللی نظیر UNEP,ISDR,CTBTO,TWAS,UNDP,UNESCO جامعهٔ اروپا و انجمنهای علمی و مهندسی بینالمللی نظیر IBCO, FDSN, EAEE, IAEE, IRIS, IASPEI و سایر مراکز علمی و پژوهشی در داخل و خارج از کشور به منظور استفاده از امکانات موسسات مذکور و تبادل اطلاعات علمی و فنی با توجه به مقررات جاری کشور.●بخشهای مختلف پژوهشگاه
▪پژوهشکده زلزلهشناسی
قرار گرفتن ایران در یکی از مناطق لرزهخیز جهان و احتمال وقوع زلزلههای مخرب در همه نقاط کشور، شناخت سرشت لرزهای ایران را از دیدگاه لرزه زمینساختی و لرزهخیزی با اهمیت ساخته است. پژوهشکده زلزلهشناسی با تأکید بر این مهم با هدف پژوهش، فنآوری و آموزش در همه امور مربوط به زلزلهشناسی با برنامه و وظیفه خاص به منظور رفع نیازهای کشور تشکیل شده است.
وظایف کلان پژوهشکده عبارتند از:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، صحرائی و دستگاهی با هدف شناخت بهتر و دقیقتر چشمههای لرزهای (گسلها)، پوسته ایران زمین، لرزهخیزی خطر زمینلرزه، پهنهبندی، تهیه انواع نقشههای مربوطه و تدوین کاتالوگ دادههای زلزله
▪ ایجاد، توسعه و بهبود شبکه ملی لرزهنگاری باند پهن کشور و دیگر شبکههای لرزهنگاری و شتابنگاری برای فرابینی و شناخت بهتر و دقیقتر فعالیتهای لرزهای ایران و منطقه
▪ طراحی و ساخت تجهیزات ایستگاههای لرزهنگاری و تجهیزات اندازهگیریهای صحرائی
▪ برگزاری دوره دکترای ژئوفیزیک با گرایش زلزلهشناسی
▪ اطلاعرسانی دقیق و جامع فعالیت لرزهای ایران و جهان
▪ ارائه خدمات فنی و مشاورهای در زمینه فعالیتهای پژوهشکده
▪ همکاری پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی و آموزش داخلی و سازمانهای ملی و بینالمللی
در راستای نیل به اهداف فوق، پژوهشکده زلزلهشناسی در قالب گروههای پژوهشی زیر سازماندهی شده است:
▪ لرزه زمین ساخت
▪ زلزلهشناسی
▪ زلزلهشناسی مهندسی
▪پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک
مهندسی ژئوتکنیک یکی از شاخههای مهندسی عمران است که سالیان اخیر در پی رشد روزافزون تأسیسات حیاتی و صنایع بزرگ از یکسو و خسارات وارده بر مناطق زلزلهخیز از سوی دیگر، موجب شده تا این رشته از دیدگاه بررسی تأثیر رفتار لرزهای خاک بر مستحدثات بسیار مورد توجه قرار گیرد. زیرا، طراحی لرزهای یا مقاومسازی سازهها با ملحوظ نمودن ابعاد ژئوتکنیکی آن امری اجتنابناپذیر است. در راستای تحقق این اهداف، پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک با برنامهها و وظایف زیر تشکیل شده است:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، کاربردی، صحرائی و دستگاهی در زمینههای روانگرائی، زمینلغزه، تأثیرات ساختگاه در حرکت قوی زمین، اندرکنش خاک و سازه، پهنهبندی و ریز پهنهبندی ژئوتکنیکی و تهیه نقشههای مرتبط
▪ مطالعات و تحقیقات نظری به منظور نوآوری و توسعه در روشهای تحلیل و طراحی مکانیک خاک و مهندسی پی با تأکید بر بارگذاریهای دینامیکی در زمینههای مدلهای رفتاری، مکانیک خاک محیطهای متخلخل چند فازه، رفتار ابنیه خاکی و موارد مشابه؛ شناسائی شرایط ساختگاهی به منظور آگاهی از طبیعت رفتار خاک و تعیین مشخصات فیزیکی و مکانیکی آن برای مدلسازی لایههای خاک و تحلیل پاسخ لرزهای ساختگاه؛ بررسی ناپایداریهای ژئوتکنیکی شامل ارزیابی پتانسیل لغزش زمین در شیبهای طبیعی، مصنوعی، ترانشهها و ارزیابی پتانسیل روانگرائی خاکها
▪ ارزیابی ظرفیت باربری، نشست و تغییر شکل پیهای سطحی و پیهای عمیق و ارزیابی اندرکنش خاک ـ پی ـ سازه.
▪ ارزیابی رفتار ابنیه خاکی مانند سدهای خاکی و سنگریزهای و ابنیه نگهبان مانند دیوارهای حائل.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی ثابت و صحرائی و ساخت تجهیزات آزمایشگاهی و صحرائی در زمینههای تحقیقاتی مرتبط.
▪ همکاری با صنعت، سازمانهای اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاورهای.
▪ برگزاری دوره دکترای مهندسی عمران ـ زلزله (ژئوتکنیک).
▪ همکاری علمی ـ پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی، آموزشی، انجمنها و سازمانهای داخلی و خارجی.
▪پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک برای تحقق اهداف مذکور، برنامههای خود را در قالب گروههای پژوهشی زیر سازماندهی کرده است:
▪ ژئوتکنیک لرزهای
▪ مکانیک خاک نظری و مهندسی پی
▪ زمینشناسی مهندسی
▪ مکانیک خاک تجربی و مدلسازی فیزیکی
▪پژوهشکده مهندسی سازه
وقوع زلزلهها به تنهائی سبب خسارات جانی، اقتصادی و اجتماعی نمیشوند؛ بلکه، بر اثر کاهش اندر کنش نامطلوب حرکات زمین با محیط زیست و مستحدثات فاجعه میآفرینند. کاهش خطرهای ناشی از زلزله و به تبع آن توسعه پایدار کشور تنها با ایمنسازی و مقاومسازی ساختمانها، شریانهای حیاتی و تأسیسات زیربنائی امکانپذیر میباشد. به منظور کنترل و کاهش خطرپذیری، آسیبپذیری و توسعه فرهنگ ایمنسازی در برابر زلزله، پژوهشکده مهندسی سازه با برنامهها و وظایف زیر در پژوهشگاه ایجاد شده است:
▪ مطالعات و تحقیقات جامع تحلیلی، تجربی، میدانی و دستگاهی ایمنسازی لرزهای ساخت و سازها (ساختمانها، شریانهای حیاتی، سازههای نیروگاهی و صنعتی، تأسیسات مهم مانند سدها، پلها، مخازن و مشابه آنها)
▪ گسترش روشهای طراحی لرزهای ساخت ابنیه جدید، مقاومسازی ساختمانهای موجود در برابر زلزله و تدوین آئیننامه و دستورالعملهای مربوطه.
▪ توسعه فنآوری جدید ساختمانی برای تولید نیمه صنعتی ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله؛
▪ تحلیل آسیبپذیری شهرها و روستاها، تدوین روشهای کاهش آثار مخرب زلزله در بناها.
▪ هماهنگسازی آخرین دستاوردهای علمی و فنی در مورد طراحی و مقاومسازی کلیه مستحدثات موجود در کشور.
▪ ایجاد، توسعه و بهبود امکانات آزمایشگاهی، تجهیزات اندازهگیری و نصب وسایل اندازهگیری در سازههای مهم.
▪ همکار با صنعت، سازمانهای اجرائی و جامعه مهندسی کشور از طریق ارائه خدمات مشاورهای.
▪ برگزاری دوره دکترای مهندسی عمران ـ زلزله (سازه).
▪ همکاریهای علمی ـ پژوهشی و فنآوری با مراکز تحقیقاتی ـ آموزشی و انجمنهای علمی و مهندسی داخل و خارج از کشور.
▪پژوهشکده مهندسی سازه برای تحقق وظایف و برنامههای فوق، فعالیت خود را در قالب گروههای پژوهشی زیر سازماندهی شدهاند:
▪ دینامیک سازه
▪ آسیبپذیری و مقاومسازی سازههای موجود
▪ شریانهای حیاتی
▪ سازههای خاص▪پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران
در طراحی، توسعه و استفاده از جوامع بشری معمولاً عوامل مختلفی از قبیل مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی مورد توجه قرار میگیرند. از جمله پدیدەهائی که میتواند امنیت محیطهای شهری یا روستائی را مستقیماً تحتتأثیر قرار دهد بلایای طبیعی نظیر زلزله میباشد. زمینلرزههای ۱۳۸۲ بم و ۱۳۶۹ منجیل ـ رودبار بهعنوان دو سانحه مهم لرزهای در کشور در کمتر از دو دهه صدمات و تلفات سنگینی را به کشور وارد نمودهاند. هر چند این دو شهر در مقایسه با کلان شهرهای کشور از تراکم جمعیتی کمتری برخوردار بودند ولی عدم توسعه پهنه این شهرها و مشکلات موجود در سیستم مدیریت خطرپذیری لرزەای باعث شد که صدمات و تلفات لرزهای وارد شود. به منظور توسعه دانش مدیریت خطرپذیری لرزهای در کشور و انجام مطالعات منسجمتر در این رابطه، پژوهشکده مدیریت خطرپذیری در پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله در سال ۱۳۸۳ رسماً راهاندازی شد. هدف از تأسیس این پژوهشکده مطالعه کلیه جنبههای مختلف مرتبط با مدیریت خطرپذیری لرزهای شامل پیشگیری، آمادگی، منطقهای، اثرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زلزله و نیز موضوعات مرتبط با مدیریت بحران نظیر مباحث جستجو، نجات و امداد، پزشکی اضطراری و... مورد توجه بودهاند تا در کنار ابعاد مهندسی زلزله مورد مطالعه قرار گیرند.
اهداف اصلی تشکیل پژوهشکده مدیریت خطرپذیری عبارتند از:
▪ بررسی روشهای کاهش اثرات ناشی از زمین لرزهها در جنبههای مختلف پیشگیری، آمادگی، پاسخ اضطراری و بازسازی برای توسعه پایدار
▪ ایجاد چارچوبیکه براساس آن عوامل مختلف مرتبط با مدیریت خطرپذیری در کنار یکدیگر و بهصورت مکمل بررسی شوند.
▪ مطالعه و بررسی عواملی که میتوانند در جهت ایجاد محیطی امن از نظر خطر زلزله مورد استفاده قرار گیرند.
▪ بررسی اثرات زمین لرزه روی جوامع بشری در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی
▪ تهیه و تدوین راهکارهای کاهش اثرات زمین لرزهها با دیدگاه برنامهریزی شهری ـ منطقهای برای طراحی و توسعه ایمن شهرها
▪ تهیه معیارها و دستورالعملهای لازم جهت بهینهسازی سیستم مدیریت خطرپذیری لرزهای در کشور براساس تجارب داخلی و بینالمللی
پژوهشکده مدیریت بحران در حال حاضر مشتمل بر ۳ گروه تخصصی به شرح زیر میباشد:
▪ برنامهریزی شهری و منطقهای
▪ گروه مطالعات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی
▪ مدیریت خطرپذیری و بحران
●مرکز ملی پیشبینی زلزله
عوارض زمینلرزه، بهعنوان یکی از مخربترین بلایای طبیعی شناخته میشود که تأثیر آن روی جوامع بشری چه از بعد تلفات جانی و چه از نظر آسیبهای اقتصادی در طول تاریخ قابل توجه بوده است. پیشبینی لرزه برای مقابله با این تهدید جهت اقدامهای آمادهسازی در مقابل بحران به منظور کاهش تلفات و خسارات ناشی از رخدادهای بزرگ، کمال مطلوب است. پیشبینی زمینلرزه در اندیشهها ما، مشخص نمودن زمان، مکان و بزرگای آن قبل از وقوع میباشد. پیشبینی زمینلرزه در حال حاضر پژوهشی با هدف رسیدن به چنین اندیشهای برای درک فرآیند زمینلرزهها است و صرفاً برحسب احتمال بیان میشود. بدیهی است که پیشبینیهای ضعیف با احتمال کم، تأثیرات منفی اجتماعی و اقتصادی را بهدنبال خواهد داشت.
پیشبینیهای زمانی زمینلرزهها، در چهار گروه بلندمدت (دهسال یا بیشتر)، میانمدت (در دوره زمانی چندسال)، کوتاهمدت (در دوره زمانی چند روزه، چند هفته و یا چند ماه آینده) و قریبالوقوع (لحظاتی کوتاه قبل از وقوع زمینلرزه در دوره زمانی چنددقیقه یا چندثانیه) انجام میگیرد.
در حال حاضر روشهای مختلف ژئوفیزیکی، ژئوشیمیائی، ژئودزی، مشاهداتی در اندیشه پیشبینی زمینلرزه بهکار میروند. از جمله تحقیقات در این زمینه، میتوان به شبیهسازی و مدلسازی کامپیوتری شرایط زمین برای دستیابی به الگوهای فرایند زمینلرزه، پردازش دادههای حاصل از روشهای مذکور، در راستای تکامل نظریه پیشبینی زمینلرزه اشاره نمود.
●اهداف مرکز
مرکز ملی پیشبینی زمینلرزه براساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی بهعنوان اولین واحد ملی پژوهشی در ارتباط با پیشبینی زمینلرزه در ایران و به منظور ارتقاء دانش پیشبینی، در پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، تشکیل شده است. این مرکز ضمن تمرکز بر روی پیشنشانگرهای لرزهای با تعیین مناطق با خطر بالای زمینلرزه جهت تمرکز شناسائی پیشنشانگرها به تحلیل رفتار و نظارت دقیق بر روند تغییرات آنها پرداخته و وظیفه تهیه بانک دادههای پیشنشانگرهای زمینلرزه را با همکاری دانشگاههای داخلی و خارجی و سازمانهای ذیربط دارد. مرکز در نهایت به سمت شناخت بهتر رفتار پیشنشانگرهای زمینلرزه و تعیین الگوریتمهای پیشبینی بلندمدت، میانمدت، کوتاهمدت و قریبالوقوع، سوق مییابد. از دیگر اهداف این مرکز، تشکیل شورای برنامهریزی و پژوهش و برگزاری کارگاههای تخصصی و کنفرانسهای داخلی و خارجی است.
این مرکز در ابتدای تأسیس با توجه به اولویتها، با دو گروه مطالعاتی شروع به فعالیت نموده است:
۱. گروه ژئودینامیک لرزه
۲. گروه فیزیک زمین و فضا
▪تحصیلات تکمیلی
هدف بخش تحصیلات تکمیلی و آموزش تخصصی پژوهشگاه گسترش دانش و علوم و فنون مربوط به زلزله و تربیت نیروهای متخصص کشور در قالب برگزاری دورههای کارشناسی ارشد و دکترا و دورههای آموزش تخصص میباشد.
برنامههای این بخش عبارتند از:
▪ ارتقای سطح دانش جامعه مهندسی و آشنائی آنها با اصول طراحی و ساخت مستحدثات ایمن در برابر زلزه
▪ تربیت نیروی متخصص برای تأمین نیازهای تخصصی کشور در قالب برگزاری دورههای تحصیلات تکمیلی ●مهندسی زلزله و زلزلهشناسی
▪آموزش همگانی
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله، در راستای هدف نهائی خود، یعنی کاهش آسیبپذیری در برابر پدیده طبیعی زلزله و به موازات فعالیتهای پژوهشی و تحقیقاتی در زمینههای زلزلهشناسی و امور سازهای، به امر آموزش همگانی اهمیت بسیاری داده است. اهداف اصلی بخش آموزش همگانی پژوهشگاه، رواج فرهنگ ایمنی، پیشگیری و آمادگی در برابر زلزله در کلیه سطوح جامعه و بهرهگیری از کلیه روشهای آموزشی و پژوهشی است.شاخصهای تقسیمبندی آموزشی، بنابر اهمیت و جایگاه مخاطبان انتخاب شده و در این زمینه، مواردی چون توان اجرائی، تخصص و عوامل فردی مانند سن، جنس، تحصیلات و تراکم جمعیتی، مدنظر قرار گرفته و مطالب آموزشی براساس نیاز مخاطبان تهیه شده است.
●بانک دادهها
در این بانک، اطلاعات نسبتاً جامعی درباره زمینلرزههای مهم تاریخ بهویژه زلزلههای یکصد سال اخیر ایران و جهان جمعآوری و ثبت گردیده است.
همچنین گزارش زلزلهها و پژوهشهای انجام شده پیرامون این زمینلرزهها در این بانک داده قابل دسترسی است. از جمله عناوینی که در این بخش موجود است میتوان به این موارد اشاره کرد:
●گزارش زمینلرزه
▪ بررسی لرزهخیزی اسفند ۸۳ تا اردیبهشت ۸۴ شرق زرند
▪ زمینلرزه ۴ اسفند ۸۳ ـ داهوئیه (زرند ـ کرمان)
▪ زمینلرزه ۲۱/۱۰/۸۳ آققلا گرگان با بزرگای ۶/۵
▪ گزارش فوری لرزهخیزی اخیر جنوب غرب ایران زلزلههای شوشتر و پلدختر در آبانماه و آذرماه ۱۳۸۳
▪ گزارش فوری لرزهخیزی جیرفت: فوجهای زمینلرزه در مهر و آبانماه ۱۳۸۳
▪ زلزلههای ۱۶ و ۱۷ آبان ۱۳۸۳ در زاگرس جنوبی (ناحیه بندرعباس و بوشهر)
▪ زمینلرزههای چهارشنبه ۱۵/۷/۸۳ تا شنبه ۲۵/۷/۸۳ منطقه جیرفت، راور و کوهبنان در جنوب شرقی ایران
▪ زمینلرزه ۲/۸/۱۳۸۳ نیگاتا ژاپن با بزرگای گشتاوری ۶Mw/۴
▪ زمینلرزه ۱۷ مهرماه ۱۳۸۳ منطقه آققلعه (گرگان)
▪ گزارش زمینلرزه ۸ خردادماه ۱۳۸۳ منطقه فیروزآباد ـ کجور
▪ گزارش ویژه زمینلرزه بم ۵/۱۰/۸۲
▪ گزارش زمینلرزه ۱۹ تیرماه ۱۳۸۲ جهرم ـ داراب
▪ گزارش ویژه زمینلرزه جنوبغربی قزوین ۱/۴/۸۱
●زمینلرزههای قرن بیست و یکم
▪ زمینلرزههای سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵
زمینلرزههای قرن بیستم
▪ زمینلرزههای سالهای ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۰
●زمینلرزههای تاریخی
▪ زمینلرزههای مهم دوره پیش از اسلام
▪ زمینلرزههای مهم دوره بعد از اسلام
●زمینلرزههای با تعداد کشته زیاد
▪ زمینلرزههای با تعداد کشته بیش از ۱۰۰۰، ایران و جهان
▪ زمینلرزههای با تعداد کشته بیش از ۵۰۰۰۰، ایران و جهان
●نقشه و کاتالوگ
▪ کاتالوگ زلزله و پدیدەهای طبیعی ایرانزمین پیش از سده بیستم
▪ نقشه تحلیل خطر لرزهای ایران
▪ نقشه گسلهای ایران و مناطق همجوار
▪ نقشه خطرلرزهای جهان
●بخش فنآوری اطلاعات
پژوهشگاه برای نشر جدیدترین یافتههای علمی ـ تحقیقاتی، استفاده از فنآوری اطلاعات (IT) در زمینه گسترش دانش زلزله و فرهنگ ایمنی و همچنین گردآوری کتب، نشریات، اسناد و اطلاعات نوشتاری، رقومی و تصویری و در دسترس قرار دادن امکانات رایانهای، نرمافزاری و اطلاعاتی مورد نیاز محققان، دانشجویان، کارشناسان، مسئولین و مردم، بخش فنآوری اطلاعات را تشکیل داده است. این بخش با کتابخانه و مرکز اسناد، مرکز کامپیوتر، مرکز سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS) و بخش انتشارات آماده اطلاعرسانی به متخصصان و مردم است.
●کتابخانه و مرکز اسناد
کتابخانه مرکز اسناد پژوهشگاه حدوداً دارای ۵۰۰۰ جلد کتاب لاتین، ۲۵۰۰ جلد کتاب فارسی، ۲۰۰جلد گزارش لاتین، ۲۰۰ جلد گزارش فارسی و ۱۲۰ جلد پایاننامه و سمینار، ۱۱۰ عنوان نشریه لاتین، ۶۰ عنوان نشریه فارسی، نشریههای الکترونیکی، ۵۰.۰۰۰ عکس هوائی و افزون بر ۷۰۰۰ برگ نقشه زمین شناسی، لرزهخیزی و توپوگرافی کل کشور، ۵۰۰۰ سری اسلاید، هزارها عکس، صدها نوار ویدئویی، CD و دیسکت در زمینههای مختلف زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و علوم پایه میباشد. این مرکز از طریق شبکههای جهانی و داخلی اینترنت و اینترانت، کتابخانهها و مرکز اسناد بینالمللی با مراکز علمی دنیا و ایران در ارتباط میباشد و جدیدترین اطلاعات را در کمترین زمان در اختیار مراجعین و متخصصان قرار میدهد.
●مرکز کامپیوتر
مرکز کامپیوتر پژوهشگاه با هدف ایجاد امکانات لازم نرمافزاری و سختافزاری، اطلاعرسانی، برقراری یک شبکه منسجم داخلی (اینترانت) و خارجی (اینترنت) و رایانهای نمودن سیستمهای تخصصی، کتابخانه و پشتیبانی تشکیل شده است.
▪ امکان استفاده از شبکه اینترنت و اینترانت بهصورت متنی و گرافیکی با سرعت بالا
▪ امکان برقراری ارتباط Dialup با سیستم اینترنت و اینترانت خارج از پژوهشگاه برای اعضاء و دانشجویان پژوهشگاه
▪ تشکیل بانک نرمافزاری در شبکه با هدف استفاده هر چه سریعتر از نرمافزارهای موجود
▪ ایجاد و بهروز نگهداشتن Website پژوهشگاه شامل اطلاعات جامع از زلزله و پژوهشگاه در همه ●زمینههای تخصصی
▪ پشتیبانی فنی تجهیزات سختافزاری، نرمافزاری و ارتباط شبکهای
▪ تهیه برنامههای نرمافزاری مورد نیاز پژوهشگاه
●مرکز سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS)
مرکز سیستم اطلاعات جغرافیائی با هدف گردآوری، ذخیرهسازی، پردازش بههنگام، تحلیل کلیه اطلاعات جغرافیائی و لرزهای، ژئوتکنیکی، سازهای و بهکارگیری آن در نقشههای پهنهبندی خطر و خطرپذیری تشکیل شده است. امکانات بانکهای اطلاعاتی، نرمافزاری و سختافزاری این مرکز، پاسخگوی کلیه نیازها پژوهشی و فنآوری پژوهشگاه میباشد.
طرحهای انجام شده با استفاده از سیستم GIS عبارتند از:
▪ تهیه نقشه روانگرائی ایران در مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰۰
▪ تهیه نقشه پهنهبندی خطر زلزله در کشور
▪ تهیه نقشههای پهنهبندی ژئوتکنیکی استان لرستان
▪ تهیه نقشههای پهنهبندی ژئوتکنیکی تهران
●انتشارات
مرکز انتشارات پژوهشگاه با هدف نشر یافتههای جدید علمی و نتایج تحقیقات انجام شده در پژوهشگاه و ارتقاء فرهنگ ایمنی در برابر زمینلرزه تشکیل شده است و تاکنون با نشر ۱۶۰ گزارش تحقیقاتی، ۴۳ جلد کتاب و ۶۲ جلد مجله علمی به زبان فارسی و انگلیسی سهم بهسزائی در گسترش دانش زلزله در کشور ایفا نموده است.▪وظایف و برنامههای مرکز انتشارات عبارتند از:
▪ انتشار نتایج تحقیقات محققان پژوهشگاه و متخصصان دیگر در قالب گزارشهای تحقیقاتی
▪ انتشار کتب تألیف و یا ترجمه شده توسط اعضاء هیئت علمی پژوهشگاه و متخصصین برجسته کشور
▪ انتشار مجموعه مقالات کنفرانسها، سمینارها، کارگاهها و دورههای آموزشی پژوهشگاه
▪ تهیه و انتشار فصلنامه پژوهشنامه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله به زبان فارسی از سال ۱۳۷۱
▪ تهیه و انتشار فصلنامه ژورنال زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (JSSE) به زبان انگلیسی از سال ۱۳۷۸
▪ تألیف، طراحی و انتشار بروشورها و پوسترهای آموزشی
●امور اجرائی
امور اجرائی پژوهشگاه با هدف فراهمآوردن کلیه امکانات پشتیبانی، اداری، مالی و اجرای طرحهای عمرانی پژوهشگاه برای ایجاد یک محیط تحقیقاتی پویا نقش مهمی را ایفاء نموده است. حوزه معاونت اجرائی در برگیرنده واحدهای بودجه و تشکیلات امور مالی، امور اداری، دفتر فنی و طرحهای عمرانی میباشد.
●همکاریهای علمی و بینالمللی
پژوهشگاه بهعنوان یک مؤسسه تحقیقاتی بینالمللی و براساس اهداف و وظایف پیشبینی شده، همکاری گستردهای با مجامع، سازمانها و مراکز تحقیقاتی ملی و بینالمللی در قالب انجام طرحهای تحقیقاتی و مشاورهای مشترک، برگزاری دوره دکترای زلزلهشناسی و دورههای کوتاهمدت، کارگاهها، سمینارها و کنفرانسهای ملی و بینالمللی دارد. همکاریهای عمده پژوهشگاه با دانشگاهها، مؤسسات تحقیقاتی، انجمنهای داخلی و خارجی، ارگانها، وزارتخانهها و سازمانهای بینالمللی از ابتدای تأسیس تاکنون بدین شرح میباشد:
ـ همکاری با دانشگاهها، مؤسسات تحقیقاتی، انجمنها و سازمانهای داخلی
ـ همکاری تحقیقاتی با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور
ـ همکاری تنگاتنگ با کمیته عمران و زلزله شورای پژوهشهای علمی کشور، شورای کاهش خطرپذیری، شورای تدوین مقررات ملی ساختمان و دیگر شوراهای تصمیمگیری در زمینه زلزله
ـ همکاری تنگاتنگ با کمیته عمران و زلزله شورای پژوهشهای علمی کشور، شورای کاهش خطرپذیری، شورای تدوین مقررات ملی ساختمان و دیگر شوراهای تصمیمگیری در زمینه زلزله
ـ همکاری با وزارت آموزش و پرورش برای تهیه و اجراء برنامههای آموزش همگانی دانشآموزان و تقویت بنای ساختمان مدارس
ـ همکاری با وزارت کشور در امور مربوط به کاهش خطرات ناشی از زلزله، عضویت در کمیته زلزله و لغزش لایههای امداد و وابسته به کمیته ملی کاهش اثرات سوانح طبیعی و همچنین ارزیابی ایمنی ساختمان وزارت کشور
ـ همکاری و ارائه خدمات مشاورهای، مهندسی و تحقیقاتی در قالب طرحهای کاربردی به وزارت نیرو، نفت، صنایع، بهداشت، درمان و آموزش پزکشی، امورخارجه، مسکن و شهرسازی، آموزش و پرورش، دفاع، پست و تلگراف و تلفن، سازمانهای مدیریت و برنامهریزی کشور، انرژی اتمی ایران، میراث فرهنگی کشور، شرکتهای آب منطقهای، استانداریها، هلال احمر، بیمه مرکزی و...
▪ همکاری با دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی خارج از کشور
با توجه به پتانسیل علمی پژوهشگاه و در راستای استفاده از امکانات و ارائه خدمات بینالمللی در جهت تحقق اهداف پژوهشگاه از تمامی ظرفیتهای علمی در دنیا و در چارچوب سیاستهای کلان در کشور استفاده شده است و در قالب توافقنامههای دوجانبه، پروژههای تحقیقاتی و تبادل اطلاعات علمی بین طرفین صورت پذیرفته است. فعالیتهای انجام شده در سالهای اخیر عبارتند از همکاری با:
ـ فرانسه؛ در زمینه تکتونیک، زلزلهشناسی، ژئوتکنیک و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ ژاپن؛ در زمینه ایمنی شریانهای حیاتی و سازه
ـ روسیه؛ در زمینه زلزلهشناسی و مدیریت بحران
ـ ایتالیا؛ در زمینه تکنونیک و ایمنی ساختمانهای تاریخی
ـ ارمنستان؛ در زمینه کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله
ـ نروژ؛ در زمینه زلزلهشناسی و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ آلمان؛ در زمینه زلزلهشناسی و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ سوئیس؛ در زمینه مطالعه پوسته مقطع جنوبی ایران
ـ انگلستان؛ در زمینه زلزلهشناسی و همکاری در دوره دکترای زلزلهشناسی
ـ چین؛ در زمینه زلزلهشناسی
● همکاری با سازمانهای بینالمللی
ـ همکاری با سازمانهای یونسکو (UNESCO)، برنامه عمران سازمان ملل متحد ( IDNDR, ISDR ,(UNDP و UNEP با هدف ارتقاء کیفیت ساخت ساختمانها و گسترش فرهنگی ایمنی در ایران
ـ نمایندگی تخصصی جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس خلع سلاح هستهای و سازمان معاهده منع جامع آزمایشهای هستهای
ـ مشارکت فعال در طرحهای بینالمللی مانند برنامه ارزیابی خطر زلزله کرهزمین (GSHAP)، برنامه کاهش خطرها در شهرهای بزرگ (EMI) و...
ـ همکاری با انجمنهای علمی و بینالمللی در زمینه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله نظیر IASPEI, NEIC, EERI, ASCE, EAEE, IBCO, IAEE, IRIS, IABSE, FDSN, TWAS
ـ بازدید مسئولان عالیرتبه بینالمللی همچون مدیرکل و معاون یونسکو، وزرای علوم و تکنولوژی کشورها، رئیس بنیاد اسلایم علوم و تکنولوژی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی، رئیس سازمان معاهده جامع منع آزمایشهای هستهای، سفرای کشورهای آسیائی، اروپائی و مقامات سازمانهای تخصصی سازمان ملل از پژوهشگاه▪ همایشهای علمی و بینالمللی
ـ برگزاری کنفرانس بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (SEE) هر چهار سال یکبار [اولین، دومین، سومین و چهارمین کنفرانس به ترتیب در سالهای ۱۳۷۰، ۱۳۷۴، ۱۳۷۸ و ۱۳۸۲ با شرکت متخصصان داخلی و خارجی و انتشار همزمان مجموعه مقالات کنفرانس برگزار شده است.]
▫ SEE۱: ۱۹۵ مقاله از ۲۵ کشور با حضور ۱۲۰۰ نفر
▫ SEE۲: ۱۹۹ مقاله از ۲۸ کشور با حضور ۱۱۰۰ نفر
▫ SEE۳: ۱۹۹ مقاله از ۲۸ کشور با حضور ۱۱۰۰ نفر
▫ SEE۴: ۱۹۷ مقاله از ۳۴ کشور با حضور ۱۱۵۰ نفر
ـ برگزاری دورههای بینالمللی آموزش تخصصی در زمینه زلزلهشناسی و مهندسی زلزله
ـ برگزاری اجلاس GSHAP و ECO در مهر ۱۳۷۳
ـ برگزاری اولین و دومین کارگاه مشترک ”بررسی زلزلههای اخیر ایران و ژاپن“ با همکاری دانشگاه کوبه ژاپن در اردیبهشت ۱۳۷۷ (تهران) و آبان ۱۳۷۹ (کوبه ژاپن)
ـ برگزاری اولین کارگاه ایران و فرانسه با موضوع تغییر شکل قارهای و خطرپذیری لرزهای در ایران از مهر ۱۳۸۰
ـ برگزاری همایشهای تخصصی در زمینه زلزلهشناسی، مهندسی زلزله، مدیریت بحران و دورههای آموزشی همگانی
ـ برگزاری اولین و دومین سمینار زمینلغزه و کاهش خسارتهای آن در سال ۱۳۷۴ و ۱۳۷۶
ـ برگزاری سمینار شریانهای حیاتی در اردیبهشت ۱۳۷۷
ـ برگزاری متناوب سمینارهای علمی و بینالمللی در پژوهشگاه
ـ برگزاری همایش نقش زنان در کاهش خطرات ناشی از زلزله
ـ برگزاری همایش نقش رسانهها در آموزش همگانی زلزله و ایمنی
▪ پروژههای تحقیقاتی مشترک پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله با دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی کشورهای دیگر
پژوهشگاه با توجه بهوجود پتانسیل بسیار قوی زلزلهشناسی در اروپا و جاذبه فراوان علمی و تحقیقاتی زمینشناسی، شناخت گسلها، مکانیزم زلزلهها و لرزهخیزی ایران برای متخصصان دنیا از یکسو و ضرورت گسترش و انجام تحقیقات لرزهای در ایران، کمبود متخصصان زلزلهشناسی در کشور و ضرورت شناخت هر چه سریعتر رفتار پوسته لرزهخیز ایران از سوی دیگر، از سال ۱۳۷۴ اقدام به برقراری ارتباط علمی با کشورهای مختلف، فرانسه، روسیه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا، نروژ، آلمان، ارمنستان و... نموده است.
●پایگاه اطلاعرسانی پژوهشگاهwww.iiees.ac.ir
بخشهای اصلی سایت پژوهشگاه عبارتند از:
۱. درباره پژوهشگاه
۲. پژوهشکده زلزلهشناسی
۳. پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک
۴. پژوهشکده مهندسی سازه
۵. پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران
۶. مرکز ملی پیشبینی زلزله
۷. تحصیلات تکمیلی: اطلاعات دورهها (کارشناسی ارشد، دکترا، آموزشهای کوتاهمدت تخصصی)، انجمن دانشآموختگان پژوهشگاه، چکیده پایاننامهها، عناوین سمینارها و برنامههای آینده پژوهشگاه در این بخش قابل دسترسی است.
۸. کتابخانه و مرکز اسناد: با عضویت در این بخش، سفارشات، خدمات فنی و امانت کتاب در دسترس مراجعین قرار میگیرد.
۹. انتشارات: معرفی کتب، گزارشهای تحقیقاتی، پژوهشنامه، فصلنامه و ژورنال زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (JSSE) از خروجیهای این بخش محسوب میشود. در کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشگاه ۳ فعالیت عمده گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات انجام میگیرد که در پایگاه اطلاعرسانی، کل این فعالیتها در بخش سفارشات، خدمات فنی و امانات به پژوهشگران، محققین و دانشجویان ارائه میشود.
۱۰. آموزش همگانی، شامل معرفی، مطالب آموزشی و توصیههای ایمنی، اخبار، گزارش اقدامات، افسانههای زلزله جهان، سایتهای مرتبط و جهان لرزهخیز است.
۱۱. بانک دادهها: اطلاعاتی درباره زمینلرزههای مهم تاریخ، زلزلههای یکصد سال اخیر ایران و جهان، همچنین گزارش زلزلهها و پژوهشهای انجام شده پیرامون این زمینلرزهها در بانک داده این پایگاه قابل دسترسی است.
۱۲. زمینلرزههای اخیر: یکی از اقدامات ارزشمندی که در این پایگاه اطلاعرسانی محقق شده است، درج اخبار و اطلاعات آخرین زمینلرزههای بهوقوع پیوسته در ایران است.
اطلاعرسانی سایت به زبان فارسی ـ انگلیسی است و برای مشاهده صفحات فارسی باید قلم استفاده شده در سایت را بهصورت یک فایل فشرده EXE از سایت Download و نصب کرد. تاریخ بهروز رسانی در صفحه اول نشاندهنده پویا بودن سایت بهصورت هفتگی است.
پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله
تهیه و تنظیم: مهیار افتخار
منبع : روزنامه جوان
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست