بیماری‌ها در کمین دندانپزشکان

شاید باور نکنید اما جالب است بدانید دندانپزشکی یکی از مشاغل پرخطر است که شاغلان آن و حتی دستیارانش با آسیب‌ها و خطرات جدی روبه‌رو هستند، البته لازم نیست زیاد نگران باشید چون این خطرات با کمی توجه و رعایت موارد لازم قابل‌پیشگیری خواهند بود.
افت شنوایی و عوارض ناشی از صدای دستگاه‌ها یکی از آسیب‌های شغلی دندانپزشکان است که با کمک توربین‌ها و فرزهای مناسب و استاندارد و با صدای کم قابل پیشگیری است. از دیگر آسیب‌هایی که دندانپزشکان را تهدید می‌کند، اثرات ناشی از تابش اشعه ایکس به‌دلیل استفاده از دستگاه عکسبرداری است. عوارض عضلانی و اسکلتی، حساسیت پوستی، آلرژی و مسمومیت در اثر تماس با مواد مختلف مانند جیوه، آلودگی میکروبی به‌دلیل پاشیدن مایع دهان بیمار به چشم و صورت پزشک، ابتلا به عفونت‌هایی مانند ایدز و هپاتیت و کاهش بینایی و سردرد و خستگی زودرس در صورت ناکافی‌بودن نور از دیگر آسیب‌هایی است که دندانپزشکان را تهدید می‌کند.
● عوارض اسکلتی و عضلانی
دردهای عضلانی یکی از دردهای آشنایی است که بیشتر دندانپزشکان در دوره‌ای از کارخود آن را تجربه کرده‌اند. تحقیقات بسیاری در سراسر جهان در مورد سلامت عضلانی و اسکلتی دندانپزشکان انجام شده‌است. در یک تحقیق قدیمی که در سال ۱۹۶۴ انجام شد، محققان دریافتند؛ حدود ۶۵ درصد از دندانپزشکان از کمردرد شکایت می‌کنند. حتی پس از ابداع و به‌کارگیری صندلی‌های مخصوص برای دندانپزشکان و تکامل تجهیزات ارگونومیک، باز هم تحقیقات حاکی از یک شیوع ۸۱ درصدی از درد بازو، گردن، کمر و شانه در بین دندانپزشکان بود. وضعیت‌ها و حالت‌های استاتیک طولانی‌مدت، انجام حرکات تکراری، قرار گرفتن در یک وضعیت نامناسب به‌مدت طولانی، استعداد ژنتیکی، استرس روانی و سن از جمله عوامل ایجاد این دردها هستند. محل دردهای عضلانی و اسکلتی با توجه به تخصص دندانپزشکان متفاوت است. پریودونتیست‌ها بیشتر مستعد ابتلا به آسیب‌های حرکتی تکراری مانند درد گردن، شانه، دست و مچ هستند، در حالی که دندانپزشکان عمومی به‌دلیل قرارگیری در وضعیت‌های استاتیک طولانی‌مدت بیشتر به کمر درد و آسیب‌های کمری دچار می‌شوند. خم‌کردن سر به جلو در حین کار به‌مدت طولانی یک حالت و آسیب‌زا در بین دندانپزشکان است. خم‌شدن و قوز‌کردن دندانپزشک در هنگام کار روی دهان و دندان بیمار موجب اضافه‌شدن یک بار اضافی روی گردن می‌شود و ستون مهره‌ها دیگر نمی‌تواند به خوبی از نخاع حفاظت کند و لازم است عضلات اطراف قسمت گردنی و سینه‌ای به‌طور مداوم منقبض شوند تا وزن سر را در یک حالت قوز کرده و خم شده به جلو تحمل کنند. این امر باعث ایجاد سندرم درد گردنی می‌شود. این سندرم می‌تواند باعث سردرد و درد مزمن در عضلات گردن، شانه‌ها و کتف شود که گاهی حتی به بازوها هم انتشار پیدا می‌کند. انقباض‌های طولانی‌مدت عضلات گردنی می‌تواند موجب ضعف دیسک‌های بین مهره‌ای و افزایش احتمال دژنراسیون و فتق دیسک شود.
به‌منظور پیشگیری از این عوارض لازم است دندانپزشکان هنگام کار سر خود را روی ستون مرکز نخاع (ستون مهره‌ها) نگهدارند. در این حالت به‌جای اینکه نیروی جاذبه مخالف و علیه گردن باشد، هم جهت و هماهنگ با آن عمل خواهد کرد.
● پیشگیری به‌جای درمان
به یاد داشته‌باشیم که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. با پیشگیری نه‌تنها از پرداخت هزینه‌های سنگین معالجه و فشارها و استرس‌های ناشی از آن معاف می‌شویم بلکه عمر کاری مفیدتری را هم خواهیم داشت. همان‌طور که در بالا اشاره شد یکی از آسیب‌های شغلی دندانپزشکان اثرات ناشی از تابش اشعه ایکس است. دندانپزشکان برای عکسبرداری‌های خود ناگزیر در معرض این اشعه قرار دارند. برای کاهش خطرات ناشی از این امر توصیه می‌شود فاصله مناسبی از دستگاه رادیوگرافی دندان را رعایت کنند و با قراردادن پروتزهای مخصوص خطرات اشعه را حذف کنند.
محیط کار دندانپزشکان هم از اهمیت زیادی برخوردار است، بهتر است سطوح سفید رنگ و خیرگی‌آور حذف شوند و فضا از نور کافی برخوردار باشد تا از ایجاد عوارض چشمی در فرد جلوگیری شود.
اما برای جلوگیری از دردهای اسکلتی چه باید کرد؟ قبل از هر چیز به دسته‌های صندلیتان توجه کنید، آنها را به‌خوبی و درست تنظیم کنید. این دسته‌ها به‌منظور کاهش خستگی گردن و شانه و جلوگیری از کشیدگی آنها طراحی شده‌اند و می‌توانند به‌عنوان یک تکیه‌گاه مورد استفاده قرار گیرند. نکته بعدی قرارگیری بیماران در ارتفاع مناسب است. اشتباهی که بیشتر دندانپزشکان انجام می‌دهند، قرار‌دادن بیمار در ارتفاع بالا است. این موضوع موجب بالا رفتن شانه‌ها و ابداکسیون بازو‌ها می‌شود که نتیجه آن کشیدگی‌های عضلانی استاتیک طولانی‌مدت در گردن و شانه‌ها است. بهتر است دندانپزشکان، بیماران را در موقعیت مناسبی برای انجام پروسه‌های مربوط به ماندیبول و ماگزیلا قرار دهند. به‌طور کلی، برای پروسه‌های ماندیبولار بهتر است بیمار در یک وضعیت نیمه سرپایی و برای پروسه‌های ماگزیلاری در یک وضعیت سرپایی قرار بگیرند. استراحت‌های متناوب در فواصل بین کار یکی دیگر از رموز جلوگیری از این آسیب‌هاست. اگر شما برای مدت‌های طولانی روی صندلی در حال انجام کار‌های دندانپزشکی روی مریضتان هستید، لازم استً استراحت‌های متناوب در فواصل مناسب داشته باشید. همچنین سعی کنید در حین کار، سرتان فشار کمتری روی گردن و نخاع وارد کند تا از کشیدگی عضلات گردنی جلوگیری شود. انجام ورزش‌های کششی را هم از یاد نبرید، به‌خصوص اگر کار نشسته شما بیش از حد است. عضلات شانه‌هایتان را به سمت بالا و پایین منقبض کنید. در مرحله بعد، این کار را در مورد هر دو شانه با هم انجام دهید و پس از خاتمه، آنها را شل کنید. به‌منظور کشش عضلات گردنی، شانه‌هایتان را به‌سمت پایین بکشید و در عین حال سرتان را به دو طرف خم کنید. با انجام حرکات کششی در عضلات جلوی قفسه سینه و تقویت عضلات شانه می‌توان عضلات حمایت‌کننده از گردن را تقویت کرد.
از خوابیدن روی شکم اجتناب کنید. خوابیدن روی شکم موجب وارد‌آمدن فشار بیشتر روی گردن می‌شود. توجه داشته باشید که قوس طبیعی گردن باید همیشه حفظ شود.

شهرزاد عبدیه

منبع : روزنامه تهران امروز