برآورد تقاضای‌ سوخت‌ در بخش‌ حمل‌ و نقل‌ زمینی‌ و پیش‌بینی‌ آن‌ طی‌ برنامه‌سوم‌

بخش‌ حمل‌ و نقل‌، به‌ منزله‌ یکی‌ از بخش‌های‌ زیربنایی‌ اقتصاد کشور، نقش‌ چشم‌گیری‌در ایجاد ارزش‌ افزوده‌ و مصرف‌ انرژی‌ دارد. یکی‌ از زیر بخش‌های‌ مهم‌ این‌ بخش‌، حمل‌ و نقل‌زمینی‌ می‌باشد که‌ این‌ زیر بخش‌، سهم‌ شایانی‌ از حمل‌ مسافر و بار را در کشور عهده‌ دار است‌.بنابراین‌، بخش‌ مهمی‌ از ارزش‌ افزوده‌ بخش‌ حمل‌ و نقل‌ را این‌ زیر بخش‌ ایجاد می‌کند. این‌زیربخش‌، مصرف‌ کننده‌ حدود ۹۸/۵ درصد بنزین‌ مصرفی‌ کشور و کمتر از ۵۰ درصد نفت‌گازمصرفی‌ کشور است‌. تقاضای‌ این‌ زیر بخش‌ برای‌ حامل‌های‌ انرژی‌، تابعی‌ از متغیرهای‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌،قیمت‌ فرآورده‌، موجودی‌ وسایط نقلیه‌ و عمر متوسط خودروها می‌باشد. نتایج‌ مدل‌های‌تقاضای‌ بنزین‌ نشان‌ می‌دهد که‌ بنزین‌ یک‌ کالای‌ کم‌ کشش‌ و ضروری‌ می‌باشد که‌ دلیل‌پایین‌بودن‌ کشش‌ آن‌ عمدت! تثبیت‌ قیمت‌ بنزین‌ و نبود جای‌گزینی‌ مناسب‌ برای‌ آن‌ می‌باشد.هم‌چنین‌، نتایج‌ نشان‌ می‌دهد که‌ اگر موجودی‌ وسایط نقلیه‌ بنزین‌ سوز در کشور یک‌ درصدافزایش‌ یابد، تقاضای‌ سرانه‌ بنزین‌، به‌ طور متوسط، ۰/۳ درصد افزایش‌ می‌یابد. این‌ نتیجه‌ درمورد عمر متوسط خودروها نشان‌ می‌دهد که‌ افزایش‌ یک‌ درصد به‌ عمر متوسط خودروها،تقاضای‌ سرانه‌ بنزین‌ ۰/۱۳ درصد افزایش‌ می‌یابد. نتایج‌ برآورد مدل‌های‌ تقاضای‌ نفت‌ گاز نشان‌ می‌دهد که‌ کشش‌ قیمتی‌ در کوتاه‌ مدت‌ بین‌ ۷تا ۱۴ درصد و کشش‌ درآمدی‌ بین‌ ۲۹ تا ۴۲ درصد می‌باشد. هم‌چنین‌، ضریب‌ متغیر موجودی‌وسایط نقلیه‌ گازوئیل‌ سوز نشان‌ می‌دهد که‌ به‌ ازای‌ یک‌ درصد افزایش‌ در موجودی‌ این‌ وسایطنقلیه‌، تقاضای‌ سرانه‌ نفت‌ گاز ۰/۵۴ درصد افزایش‌ می‌یابد. پیش‌ بینی‌ صورت‌ گرفته‌ در این‌ گزارش‌، نشان‌ می‌دهد که‌ در سال‌ ۱۳۸۳، در بخش‌ حمل‌ ونقل‌ زمینی‌، به‌ ۱۷/۸ میلیارد لیتر بنزین‌ و ۱۳/۷ میلیارد لیتر نفت‌ گاز نیاز است‌ که‌ لزوم‌برنامه‌ریزی‌ مناسب‌ برای‌ تأمین‌ این‌ تقاضا در پایان‌ برنامه‌ سوم‌، باتوجه‌ به‌ واردات‌ بنزین‌ در سال‌۱۳۷۷ را لازم‌ می‌نماید.

علی‌ اصغر اسماعیل‌نیا

منبع : مجله برنامه و بودجه