اینترنت چیه

اما هر قدر «اینترنت» برای یك كاربر عادی، یك شهر بی درو پیكر به نظر برسد كه می توان از هر دروازه ای به آن وارد شد و به گشت و گذار پرداخت، برای كاربران باهوش تر شاید خیلی طول نكشد كه درك كنند این شبكه با چنین امكاناتی خیلی هم اتفاقی به وجود نیامده و بی خیالانه اداره نمی شود. شاید باور كردنش سخت باشد كه چنین دركی اگر برای كاربران عادی یك سال یا دو سال زمان ببرد برای جهان در حال توسعه ای كه سال هاست رشد اینترنت را درون خود تجربه می كند حداقل بیست سال زمان برده است. سال قبل در جریان دور نخست اجلاس سران جامعه اطلاعاتی WSIS در ژنو انگار كشورهای جهان تازه فهمیده بودند آنچه سال هاست در پی توسعه آن در كشور خود برآمده اند در جای دیگری مدیریت می شود. این حاكمیت خصوصاً برای آنهایی كه با كشور حاكم فعلی اینترنت مناسبات خوبی نداشتند ناگهان به یك مسئله امنیتی _ ملی تبدیل شد و این چنین از دل اجلاسی كه برای گسترش جامعه اطلاعاتی به وجود آمده بود موضوع تغییر حاكمیت یا راهبری اینترنت (Internet Governance) بیرون آمد. برخی نمایندگان خوش بین كشورها تصور می كردند نتایج چنین اجلاس بین المللی می تواند بلافاصله به اجرا درآید و حتی جانشین هم معرفی شد، وقتی كوفی عنان، نخست وزیر فرانسه، چین و تقریباً اغلب كشورهای آفریقایی حمایت خود را از موضوع مدیریت بین المللی اینترنت مطرح كردند برخی روزنامه ها تیتر زدند كه جهان در اندیشه تغییر مدیریت اینترنت است، اما حالا بعد از گذشت ۱۴ ماه، تشكیل كارگروه راهبری اینترنت سازمان ملل (WGIG) تنها قدم رو به جلوی كشورها در این زمینه بوده، كارگروهی متشكل از نمایندگان كشورها و سازمان های مختلف كه پس از چندین جلسه و ماه ها بحث و بررسی هنوز در تعریف راهبری اینترنت و فرق آن با دولت اینترنتی و مشخص كردن منابع اینترنتی قابل مدیریت باقی مانده است. دو هفته قبل وقتی نماینده چین در دومین اجلاس مقدماتی جامعه اطلاعاتی بار دیگر بر تغییر حاكمیت اینترنت پای فشرد به جز یكی دو رسانه اینترنتی چینی كسی به آن توجهی نكرد و تندترین انتقادات نماینده برزیل هم به مدیران فعلی اینترنت به اندازه راه اندازی سیستم هشدار ویروس انگلیس بازتاب نداشت. ناامیدی آنجا بالا گرفت كه نماینده بانك جهانی در اجلاس هفته گذشته به صراحت مقامات آفریقایی را به دروغگویی و اغراق در مورد شكاف دیجیتالی برای كسب كمك های مالی از كشورهای توسعه یافته متهم كرد و سوئیس نیز به خاطر عدم پیشرفت در مذاكرات نمایندگان كشورها در این اجلاس به انتقاد پرداخت. فعلاً تا نوامبر و برگزاری دور دوم اجلاس سران جامعه اطلاعاتی در تونس خیلی مانده اما كارشناسان معتقدند با چنین سرعتی تا چند سال دیگر هم موضوعات مطرح در جامعه اطلاعاتی به سرانجام مشخصی نمی رسد. به نظر می رسد تازه اعضا فهمیده اند كه راهبری اینترنت نمی تواند براساس منطق باینری كامپیوتری (صحیح یا غلط) و (خوب یا بد) تعریف شود.
•نفی نكن از آن خود كن
حاكمیت اینترنتی هر چند در آغاز موضوعی اینترنتی نبود و با اهدافی كاملاً سیاسی در جهت مقابله با سیاست های توسعه طلبانه آمریكا مطرح شد اما در واقع به خاطر پتانسیل درونی از زمان مطرح شدن تاكنون به موضوعی بسیار جذاب و قابل بحث تبدیل شده و بخش های مختلف و خصوصاً برخی حاكمان فعلی منابع اینترنتی و منتقدان آنها را به تفكر در این مورد واداشته است. براساس تعریف هایی كه تاكنون در مورد راهبری اینترنت صورت گرفته در واقع این راهبری به مجموعه ای از مدیریت منابع اینترنتی اطلاق می شود. منابع اینترنتی هر چند در نگاه ساده انگارانه اولیه دامنه های اینترنتی (domain names)، شماره های آی پی (IP) یا سرورهای ریشه ((root servers تصور شد اما به مرور مشخص شده است كه راهبری اینترنت فراتر از تصور مطرح كنندگان این موضوع و حتی فراتر از تصور كسانی بوده كه به عنوان مدیران فعلی اینترنت به شمار می آیند. بر این اساس با بسط تعریف از مدیریت اینترنت حتی موضوع محتوا نیز به مجموعه اضافه شده و نام سازمان های غیراینترنتی مثل WIPO (سازمان مالكیت معنوی جهانی) نیز به میان آمـــده است و پیگیـــری مواردی مثل نامه های ناخواســته _ SPAM _ و جرایم رایــانـه ای _ Cybercrime _ نیز به این جمع افزوده شده است.نخستین پرسشی كه در میان پیگیران تغییر حاكمیت اینترنتی مطرح شد موضوع تعیین جانشین برای حاكمان فعلی بود. به میان آوردن نام ITU - اتحادیه جهانی مخابرات _ به عنوان یك سازمان بین المللی و قرار دادن آن در مقابل ICANN موسسه ثبت و نگهداری نام ها و آدرس های اینترنتی عملاً پیگیری همان تصور ابتدایی بود كه اینترنت جز دامنه های اینترنتی نیست و با سپردن سكان نام های اینترنتی به جایی مثل اتحادیه جهانی مخابرات كه متشكل از نمایندگان مخابرات (دولتی) كشورهای جهان است عملاً می توان مدیریت اینترنت را از زیرمجموعه آیكان كه یك شركت مستقر در آمریكا و تحت نظارت دولت این كشور است، خارج كرد. مخالفان خیلی سریع در مقابل این تصور خام اولیه جبهه گرفتند. برخی گفتند ITU كه عملاً طی سال های اخیر سیطره گذشته خود را بر فضای مخابرات بین الملل از دست داده در تصور وام گرفتن از این موضوع برای بازگشت به موقعیت مناسب قبلی است، عده ای معتقد بودند كه وقتی اینترنت به خوبی اداره شده و توسعه یافته چه نیازی به مدیریت جدید است و برخی دیگر نیز هشدار دادند مدیریت اینترنت حتی در حد تصور آی پی و دامنه های اینترنتی نیز از توان اتحادیه جهانی مخابرات خارج است. در میان مخالفان اظهارات مقامات آمریكایی نیز قابل توجه است. هفته گذشته نماینده ایالات متحده در اجلاس مقدماتی جامعه اطلاعاتی تاكید كرد كه اینترنت نباید از حاكمیت بخش خصوصی خارج شود. این موضوع در حقیقت تقابلی با صحبت های كشورهایی مثل چین و هند و ایران است كه معتقدند حاكمیت بین المللی باید بر اینترنت حاكم شود و برخی مثل چین به صراحت از كنترل دولتی بر آن سخن به میان می آورند.دیپلمات های آمریكایی كه معمولاً در مذاكرات بین المللی خیلی حساب شده صحبت می كنند در این زمینه خیلی نمی توانند راحت حركت كنند. واقعیت این است كه خواست بخشی از جامعه جهانی برای تغییر یا مشاركت در مدیریت اینترنت هر قدر از نظر فنی و موقعیت فعلی ساختمان ارتباطی جهان غیر قابل اجرا به نظر برسد از نقطه نظر سیاست بین المللی كاملاً منطقی به نظر می آید. از این نظر آمریكا نمی خواهد در موضعی قرار بگیرد كه خود را مخالف روند دموكراتیك، شفاف و چندجانبه نگر (كلماتی كه معمولاً از جانب موافقان تغییر تكرار می شود) مدیریت اینترنت نشان دهد. آنها به خوبی می دانند كه سال ها از دهه ۱۹۷۰ كه اینترنت در قالب یك پروژه نظامی به وجود آمد می گذرد و حالا باید جهان را در رشد و توسعه آن سهیم كرد. اما علی رغم اینكه آمریكایی ها در این زمینه فقط به موضوع خصوصی بودن اداره اینترنت تاكید می ورزند خود به خوبی می دانند كه نهادهای فعلی اینترنت چندان هم وجهه خصوصی ندارند. آیكان كه در روند راهبری اینترنت نامش بیش از همه به میان می آید موسسه ای غیردولتی و غیرانتفاعی است اما تحت قرارداد با سازمان های كاملاً دولتی آمریكایی به فعالیت می پردازند و به نوعی نقش مجری را برعهده دارد. قرارداد دولت آمریكا با آیكان در سال ۲۰۰۶ به پایان می رسد و در این زمان می باید آنها دوباره تصمیم بگیرند كه آیا آیكان به وظایف خود خوب عمل كرده است یا نه. آیكان كه هم اكنون از دو طرف زیر ذره بین قرار دارد طی سال های اخیر با درك فضای موجود جهانی تلاش كرده تا شكل و شمایلی بین المللی تر به خود بگیرد. ورود اعضای غیرآمریكایی به هیات مدیره، پررنگ كردن نقش كشورها در قالب كمیته مشورتی دولتی (GAC) و دنبال كردن پروژه های جهانشمول تر مثل پروژه دامنه های بین المللی (IDN) بخشی از این فعالیت هاست. آیكان از هنگام مطرح شدن بحث مدیریت اینترنتی به دقت این موضوع را دنبال كرده و در كنفرانس های متعددی كه حتی از اعضای كارگروه راهبری اینترنت سازمان ملل (WGIG) به عمل آورده تا به فهم بیشتر موضوع كمك كند. حالا به نظر می رسد آیكان و ده ها انجمن و گروه فعال تخصصی اطراف آن به پیگیری موضوع مدیریت اینترنتی خیلی علاقه مند شده اند. این روش آمریكایی خوب جواب می دهد به جای آنكه چیزی را نفی كنند آن را از آن خود می كنند.
•مخالف یا موافق
به رغم این كه در ابتدا تصور می شد جوامع مدنی و سازمان های غیردولتی و طرفداران آزادی بیان از موضوع تغییر حاكمیت اینترنت طرفداری كنند اما به تدریج مشخص شد كه آنها حاضر نیستند در این زمینه در پشت سر دولت ها قرار بگیرند. بسیاری از بخش های غیردولتی هم اكنون به این دلیل با تغییر حاكمیت اینترنت مخالفت می كنند كه معتقدند حضور دولت ها در صحنه مدیریتی اینترنت باعث نفوذ تمایلات و سیاست های آنها در این شبكه می شود. گروه های آزادی بیان از این هم فراتر رفته اند آنها چند ماهی است با انتشار بیانیه های مختلف هشدار می دهند كشورهایی از تغییر حاكمیت اینترنت و فضای دموكراتیك مدیریت آن صحبت می كنند كه خود این شبكه را محدود كرده و محدودیت های گسترده ای را در این زمینه اعمال می كنند. در این زمینه در آخرین مورد آن پیش و در هنگام برگزاری دومین اجلاس مقدماتی جامعه اطلاعاتی در هفته گذشته در سوئیس خبرنگاران بدون مرز اسامی چهار كشور از جمله ایران را به عنوان محدودكننده اینترنت و فعالان اینترنتی به اجلاس اعلام كرد و خواستار فشار بر این كشورها شد.ایران كه از اجلاس نخست سران موضوع تغییر حاكمیت اینترنت را دنبال می كرده بیشتر به خاطر فیلترینگ اینترنت و دستگیری وبلاگ نویسان مورد انتقاد واقع می شود. چنین انتقادهایی در مورد چین به بستن كافی نت ها و دستگیری فعالان اینترنتی هم وارد می آید اما در میان جبهه موافقان تغییر مدیریت اینترنت كشورهایی مثل هند و برزیل هم دیده می شوند كه چنین مواردی را ندارند و در اجلاس هفته گذشته نیز نمایندگان این دو كشور تندترین انتقادها را به مدیریت فعلی اینترنت وارد ساختند.ایران البته برای نخستین بار بحث تحریم های اینترنتی علیه كاربران ایرانی را _ به طور غیررسمی و توسط روزنامه نگاران _ در كمیته رسانه های این اجلاس مطرح كرد، بحثی كه در صورت پیگیری می تواند درست در نقطه چالش برانگیز مدیریت فعلی اینترنت قرار گیرد و این موضوع را اشاعه دهد كه مدیریت فعلی اینترنت خصوصی و بی طرفانه نیست و تحت تاثیر سیاست های دولت كشور متبوع آن می تواند در مناقشات بین المللی علیه دیگر كشورها به كار گرفته شود.
• فهم فیل، درك اینترنت
«ادواردو گلبشتین» و «جوان كوربالیجا» در كتاب تازه منتشر شده خود با عنوان «مدیریت اینترنت» وضعیت فعلی تعریف و خواست از مدیریت اینترنت و شناخت آن را به شعری از John Godfrey Saxe یك شاعر قرن هجدهم ارتباط می دهند كه در شعر (با شباهت های آشكار به «فیل در تاریكی» مولانا) به چند مرد هندی كور اشاره دارد كه در مواجهه با اعضای بدن فیل به درك ناقصی از او می رسند. این كتاب با یادآوری چنین شعری می خواهد به این موضوع اشاره كند كه مهمترین چالش فعلی درباره راهبری اینترنت عدم شناخت خود اینترنت است و چنین است كه باید پس از این همه بحث تازه به كلی عقب تر برگشت، به چیزی كه به فهم فیل كمك كند. شاید به این پرسش اساسی كه: «اینترنت چیه؟».

منبع : باشگاه اندیشه