خلاقیت، حلقه مفقوده نظام آموزشی ایران

این روزها شاهد برگزاری امتحانات پایان سال میلیون ها دانش آموز هستیم که با تکیه بر نظام حافظه محور، مجبور به حفظ کوهی از مطالب درسی هستند و در چنین نظام آموزشی و چنین فرآیندی در یادگیری، میلیون ها پدر و مادر نیز همگام با فرزندان دانش آموز خود، استرس امتحان و شب بیداری و ده ها مشکل دیگر را تحمل می کنند.
این در حالی است که نظام آموزشی خلاقیت محور، نقطه مقابل نظام حافظه محور است و حال و هوای خاص این روزها شاید بهانه بدی برای تاکید دوباره بر ضرورت تغییر در رویکرد و ساختار نظام آموزشی ایران نباشد.
با نگاهی به چشم انداز آموزش و پرورش کشور در چند سال اخیر متوجه می شویم که به رغم توجه نسبی که به بحث خلاقیت و نوآوری شده هنوز در سیستم آموزشی و پرورشی کشور خود شاهد تغییرات قابل ملاحظه ای در این زمینه نبوده ایم و می توان گفت خلاقیت هم چنان حلقه مفقوده نظام آموزشی است.
این در حالی است که تاریخ گواه و شاهد خلاقیت بشر از بدو تولد و پیدایش انسان تاکنون بوده و هست و تمامی پیشرفت و ترقی جوامع در عرصه های مختلف زندگی مرهون تلاش و زحمات افراد خلاق است.
از آنجایی که پیشرفت و ترقی هر مملکت در گرو آموزش و پرورش آن کشور می باشد و دست توانای آموزش و پرورش، معلمین هستند، لذا معلمان در این راه مسوولیت بزرگ و خطیری برعهده دارند.
البته بسیاری از معلمان در رابطه با خلاقیت نگرش مثبت و سازنده داشته و می دانند که استفاده از شیوه های غلط یادگیری و روش های سنتی امروزه مطرود بوده و ریشه خلاقیت را می خشکاند.
در این روش های سنتی استعدادها و قابلیت های افراد پرورش نیافته و عزت نفس و اعتماد به نفس در دانش آموزان تقویت نخواهد شد.
حال که معلمین ما به این باور رسیده اند که خلاقیت را می توان با شیوه های جدید تدریس در کلاس تقویت کرد و آن را پرورش داد پس باید در عمل نیز به آن پای بند باشند.
باید بدانیم که خلاقیت عاملی ارثی و ذاتی نیست و با فراهم کردن امکانات و تجهیزات مناسب می توان آن را پرورش داد و تقویت کرد.
یکی از مهم ترین عوامل، دادن آموزش های لازم برای کسب مهارت و تخصص به معلمین است، بنابراین معلمین باید آموزش ها و مهارت های لازم را برای این کار ببینند، در این صورت می توانیم یک کلاس خلاق داشته باشیم.
یک کلاس خلاق، کلاسی است که در آن بچه ها فرصت لذت بردن از کار و چشیدن طعم پیروزی در درس و آزمایش و اعتقادات و تفکرات خود را داشته باشند و لذت حل مساله را به شیوه های گوناگون بچشند.
در این نوع کلاس ها معلم با استفاده از شیوه های تدریس فعال، اکتشافی، آزمایشی، تحقیق و تالیف، گردش علمی و … روح تفکر را به کلاس خود هدیه کرده و البته قدرت حل مساله را نه تنها در کلاس درس بلکه در تمامی مراحل زندگی برای دانش آموزان خود به ارمغان می آورد و از او انسانی توانمند برای فردا خواهد ساخت.
تجربه نشان داده است معلمینی که در کلاس خود از شیوه های نوین و جدید و غیرمعمول استفاده می کنند کلاس های شاد و پربار دارند و در واقع معلمی که در تدریس خود خلاقیت به خرج می دهد به نوعی آموزش خلاقیت را به دانش آموزان یاد می دهد و دانش آموزان خود را به تفکر واگرا دعوت می کند تا راه های جدید و نو را امتحان و آ زمایش کنند.
در مقابل معلمی که تمام مطالب درسی را آماده و ساخته و پرداخته در اختیار دانش آموز قرار می دهد از او فرصت تفکر و آفرینندگی را می گیرد.
متاسفانه یکی از مشکلاتی که بر سر راه پرورش خلاقیت در مدارس وجود دارد ترجیح بعضی از دروس و اختصاص دادن زنگ هنر برای دروس دیگر است.
در صورتی که یک معلم هنرمند و توانا، هنر را کلید بزرگ و موفقیت در راه پرورش خلاقیت می داند و زنگ هنر باید ساعت آفرینندگی و شکوفایی و خلاقیت باشد.
با توجه به نکات و مطالب بیان شده می توان به نقش اساسی و مهم معلمان در این مسیر پی برد، البته مدیران و مسوولین آموزش و پرورش کشور باید موانع و مشکلات موجود را برطرف کنند و مساعدت های لازم را بکنند.
از طرفی مسوولان نظام آموزشی باید کلیه امکانات و تجهیزات آموزشی مناسب را در اختیار معلمین قرار داده و معلمین خلاق را شناسایی و تشویق نمایند.
برنامه ریزان درسی و متخصصان آموزشی نیز باید در تالیف و طراحی کتب دقت لازم را بکنند تا فعالیت های آموزشی معلم را در این راه دچار اشکال نکند و در برنامه ریزی های خود عوامل موثر در پرورش خلاقیت دانش آموزان را در نظر گرفته و در رئوس کار خود قرار دهند.

مهین فاتح، کارشناس آموزش ابتدایی

منبع : روزنامه جوان