دشواره‌های یک نمایشگاه کتاب تابستانه

همان‌طور که هر ساله شاهدیم، عموماً در کشورمان کارهای فرهنگی هنری زیادی پایه‌گذاری می‌شود که اغلب آنها در حوزه خود اولین‌ها هستند. اولین جشنواره سراسری... اولین دوسالانه... اولین نمایشگاه بزرگ... و این حرکت‌های فرهنگی اغلب اوقات اولین می‌مانند و اکثر آنها به روند مطلوب و جریان تاثیرگذار بر فرهنگ و هنر تبدیل نمی‌شوند. هرچند که آغازگر بودن در یک کار فرهنگی و هنری امری پسندیده است اما آنچه بر فرهنگ و هنر یک کشور تاثیر می‌گذارد، تداوم یک جریان فرهنگی است، نه بزرگ بودن ابعاد و بکر بودن ایده آن. کار فرهنگی مثل نهالی است که امروز کاشته می‌شود و سال‌ها بعد نتیجه می‌دهد و به سبب آن‌که شکل‌گیری فرهنگ بطئی و کند است، امور فرهنگی در صورتی در جامعه تاثیرگذار می‌شود که به یک جریان تبدل شود؛ جریانی که تجربه هر ساله برگزاری و اجرای آن حلقه‌ای به تنه حرکت آغازین بیفزاید و هر دوره برگزاری آن به‌نوعی ذهن مردم را درگیر خود کند و بر شکل‌گیری نگاه و تفکر آنها اثرگذار باشد.
این‌که همیشه در برگزاری کارهای فرهنگی اولین باشیم، شجاعت و همت زیادی نمی‌خواهد. شجاعت و همت واقعی آن است که در اجرای برنامه‌‌های طولانی‌مدت و منظم با همه مسایل حاشیه‌ای و تکراری‌اش دوام بیاوریم و از قواعد و نظم موجود در برنامه‌ها سر باز نزنیم و همین تکرار و تداوم در انجام حرکت‌های فرهنگی (اصطلاح رایج در مملکت ما)، آنها را به یک جریان مهم و تاثیرگذار تبدیل می‌کند. اگر به برنامه‌ها و جشنواره‌های برگزارشده در کشورهای پیشرفته توجه کنیم، به سادگی دلیل تاثیرگذار بودن کارهای فرهنگی این‌چنینی در کشورهای پیشرفته را درخواهیم یافت. با نگاهی به پیشوند عددی جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هایی که در کشورهایی نظیر آمریکا، انگلستان، آلمان و سوئد اجرا می‌شود، درخواهیم یافت که برگزاری مداوم کارهایی نظیر جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و جایزه‌های مختلف در این کشورها به صورت یک سنت تغییرناپذیر درآمده که جابه‌جایی یک‌روزه آنها هم حتماً با دلایل محکم صورت می‌گیرد. جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها که هر کدام چندمین برنامه در نوع خود هستند، نظیر پنجاه‌ودومین جایزه اسکار...، سی‌ودومین جایزه فیلم کن و یا نزدیک‌ترین نمایشگاه کتاب لندن که ۲۰ آوریل به مدت ۳ روز برگزار خواهد شد، سی‌وهشتمین نمایشگاه ۳ روز کتاب لندن است.
این تداوم در برگزاری برنامه‌های فرهنگی است که آنها را به جریانی موثر تبدیل می‌کند، به‌طوری که اکثر کشورهای دنیا برای شرکت در این‌گونه جشنواره‌های پیشینه‌دار و معتبر از ابتدای هر سال برنامه‌ریزی می‌کنند و هنرمندان یا ناشران، شرکت در این‌گونه جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها را کسب اعتباری برای خود و کشورشان می‌دانند. مادامی که آغازکننده‌های خوبی باشیم اما از داشتن برنامه‌های کلان برای تبدیل کردن این آغازها به جریان‌های مهم فرهنگی و هنری شانه خالی کنیم، این آغازها به جریان‌های تاثیرگذار تبدیل نخواهند شد و همواره مانند شهاب درخشش کوتاه‌مدت خواهند داشت. اما نمایشگاه تابستانه کتاب شیراز را که به همت داریوش نویدگویی، مدیر انتشارات نوید برگزار می‌شود، می‌توان یکی از استثناها در امور فرهنگی کشور خواند. داریوش نویدگویی به مدت ۹ سال است که با مساعدت‌های مسوولان بیمارستان MRI شیراز و همکاری‌های کم‌وبیش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، نمایشگاه کتاب تابستانه را به مدت تقریباً ۳ ماه برگزار می‌کند. این نمایشگاه با این قدمت برای فرهنگ و هنر ایران با آن همه تزلزل در ادامه کارهای آغاز شده و شوق و علاقه زیاد به پایه‌گذاری کارهای نو و آرمانی، جریانی مهم و نادر محسوب می‌شود که چشم‌پوشی از آن و مساعدت ندادن برای برگزاری دوباره آن مانند بریدن تنه درختی است که به‌زودی میوه می‌دهد.
برگزاری نمایشگاه کتاب در شیراز، شهری که با بیش از ۲ میلیون نفر جمعیت کمتر از انگشتان دست کتابخانه عمومی دارد و تعداد کتابفروشی‌های آن به بیست باب هم نمی‌رسد، می‌تواند در هر صورت قدمی موثر در ارتقای فرهنگ کتابخوانی باشد اما می‌توان بازار تابستانه کتاب را با توجه به ویژگی‌های خاص آن نظیر سه ماه دایر بودن، دسترسی آسان گردشگران بولوار چمران به فضای نمایشگاه، برگزاری جلسات هنری و همین‌طور حضور اساتید و نویسندگان شهر در نمایشگاه مزبور یک جریان فرهنگی منحصربه‌فرد خواند؛‌ جریانی که به همت و پشتکار داریوش نویدگویی و گاه با کمترین کمک ارشاد و شهرداری شکل گرفته است.
این نمایشگاه تابستان گذشته که نهمین دوره برگزاری خود را پشت سر می‌گذاشت، با ناامیدی بزرگترین متولی فرهنگی شهر، اداره ارشاد فارس روبه‌رو شد و مورد بی‌مهری قرار گرفت و داریوش نویدگویی نود شب متوالی مسوولیت برگزاری آن را به‌تنهایی به دوش گرفت. مسوولان فرهنگی شهر علاوه بر آن‌که کمک مالی به برگزاری بازار تابستانه کتاب نکردند، حتا با حضور در نمایشگاه، برگزارکنندگان آن را دلگرم نکردند اما مدیر انتشارات نوید به اتکا و مساعدت مسوولان بیمارستان MRI نمایشگاه را برگزار کرد و با همه دشواری‌ها و ضررهای مالی که این نمایشگاه برای وی در پی داشت، برگزاری آن را ادامه داد و مسوولان فرهنگی شهر که صبوری لازم را برای گرفتن نتیجه از جریان‌های فرهنگی ندارند، به کناری نشستند و نظاره‌گر کم شدن بازدیدکنندگان این نمایشگاه شدند. شاید هم مثل همیشه طرح برنامه‌های نو برای احیای فرهنگی را در سر پروراندند و بدون توجه به این‌که انجام کارهای بزرگ فرهنگی صبوری و مشارکت همه‌جانبه مسوولان را می‌طلبد، بار مسوولیت این نمایشگاه را به دوش داریوش نویدگویی گذاشتند. خوب است مسوولان فرهنگی شهر روند حرکت‌های فرهنگی شهر و استان را مورد توجه و مطالعه قرار دهند و متوجه باشند که بی‌توجهی به جریان‌های فرهنگی با پیشینه ۱۰ ساله، ضربه‌ای جریان‌ناپذیر بر پیکره فرهنگ و هنر شهر می‌زند و با در نظر گرفتن این موضوع که کار فرهنگی در صورت تداوم نتیجه می‌دهد، نه‌تنها از جریان‌های این‌چنینی حمایت کنند، بلکه بخشی مهم از بودجه و زمان خود را صرف ادامه دادن و بهتر برگزار شدن جریان‌های فرهنگی باسابقه کنند.

منبع : روزنامه تحلیل روز