اخلاق مداری در هیئات مذهبی

در مقاله پیشین بیان کردیم که “ایدئولوژی صحیح دینی” از جمله ضروریاتی است که لازم است جلسات و هیئات مذهبی از آن بهره‌مند باشند. همچنین اشاره شد که فقدان ایدئولوژی وتفکر صحیح مبتنی بر معارف اصیل اسلامی موجب انحراف مجالس مذهبی از مسیر صحیح و راه صواب خواهد شد. اگر جلسات و هیئات مذهبی با ابتناء بر تفکر و ایدئولوژی اصیل دینی شکل گرفته باشند و دغدغه اصلی آنها تربیت و رشد فکری و معنوی اعضا و شرکت‌کنندگان در این مجالس باشد، لازم است نسبت به مسئله خطیر منبر و مداحی با دیده اهمیت بنگرند و در مقابل انحرافات احتمالی موجود در این عرصه،تساهل و تسامح نکنند. یکی از مهمترین نکاتی که باید در امر منبر و مداحی، مورد عنایت قرار گیرد، استفاده از سخنران و مداح با اخلاق است. اخلاق و صفای باطنی سخنران و مداح می‌تواند عامل مناسبی برای جذب مخاطبین بویژه نوجوانان و جوانان به این گونه محافل باشد. “نیاز بشر به اخلاق، مانند نیاز وی به نبوت و وحی است، همان‌طور که هر فردی نیازمند به وحی است، خواه در جامعه زندگی کند و خواه زندگی فردی داشته باشد، نمی‌تواند در جهان بینی، اخلاق و یا اعمال مستقلا به سر ببرد و به خود بسنده کند، از این رو اولین انسان روی زمین خود پیغمبر بود، در مسائل اخلاقی نیز چنین است، یعنی، اولین انسان هم ناچار است با دستور اخلاقی آشنا باشد و به آن عمل کند.”(۱) بر این اساس، با توجه به اهمیت اخلاق‌ و نیز تاثیرعمیق وعظ و سخنرانی در قلوب ونفوس مخاطبان، لزوم طهارت نفس واعظ و سخنران بر کسی پوشیده نیست. همان گونه که انسان هم باید زیبا سخن بگوید و هم سخن زیبا بگوید، توامان با این ویژگیها باید از طهارت روحی نیز بهره‌مند باشد. از این رو، اگر متولیان و مسئولان هیئات و مجالس مذهبی بر مبنای تفکر و ایدئولوژی صحیح اسلامی در پی رشد و تعالی اخلاقی و معنوی افراد شرکت‌کننده باشند، قطعا به دنبال اسم و رسم سخنران نخواهند بود و از سخنرانانی دعوت به عمل می‌آورند که علی‌رغم عدم شهرت، مودب به آداب و اخلاق اسلامی هستند. چه بسا ممکن است یک سخنران از لحاظ تسلط به آداب و رموز سخنرانی در حد اعلا نباشد، ولی از طهارت نفس عالی برخوردار باشد، بی‌گمان چنین سخنرانی بر دیگران ترجیح دارد، هر چند استفاده از وعاظ و سخنرانانی که هم از طهارت اخلاقی برخوردارند و هم در امر خطابه از تجربه و تبحر کافی بهره‌مند هستند، ایده‌آل‌ترین حالت ممکن است.
در امر مداحی نیز، توجه به طهارت اخلاقی و صفای باطنی مداح، اهمیت بسزایی دارد، چرا که نفس و حرکات و رفتار مادحین تاثیر شگرفی در روح و جان مستمع دارد. به بیان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی: “مداحان باید در جامعه دارای اخلاق پسندیده و قابل قبولی باشند و مسوولان هیات‌ها از افرادی که سابقه خوبی ندارند در مراسم خود استفاده نکنند”(۲.) از این رو شایسته است متولیان جلسات و هیئات مذهبی، از مداحانی دعوت به عمل آورند که واجد این ویژگی باشند. بنابراین، مادح یا ذاکری که متصف به آداب و اخلاق اسلامی است، اما در عین حال از صوت و لحن و کیفیت مداحی در حد اعلا برخوردار نمی‌باشد، بر مادحینی که تنها به ارتقاء کیفیت مداحی و صوت و لحن خود اهتمام داشته، از توجه به فضایل اخلاقی و رشد معنوی خود غفلت ورزیده‌اند، ترجیح دارد. البته کیفیت بالای مداحی و بهره‌گیری از شیوه‌ها و سبک‌های صحیح و اسلامی، همچنین وزانت، اعتبار، دقت و استناد محتوای اشعار و مطالب، در کنار رعایت اخلاق اسلامی، قطعا تاثیرگذاری بهتری خواهد داشت.

پی‌نوشتها:
-۱ جوادی آملی، مبادی اخلاق در قرآن، اسراء، ص ۲۳۷
-۲ ویژه نامه تبلیغ، محرم الحرام ۱۴۳۰، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص ۲۳
محمد مقصود علی

منبع : روزنامه رسالت