کارت هوشمند چیست؟

کارت هوشمند، کارتی پلا‌ستیکی در اندازه کارت‌های بانکی معمولی است که در آن یک یا چند تراشه الکترونیکی قرار گرفته است. تراشه الکترونیکی در اصل همان قطعه طلا‌یی‌رنگی است که روی کارت قرار دارد و به آن <چیپ> گفته می‌شود. تلفیق یک کارت پلا‌ستیکی معمولی و یک تراشه الکترونیکی اجازه می‌دهد مقدار زیادی اطلا‌عات به صورت آنلا‌ین یا آفلا‌ین، ذخیره، پردازش و قابل دسترس شود. کارت‌های هوشمند می‌توانند چندصدبار بیش از یک کارت معمولی بانکی (نوار مغناطیسی) اطلا‌عات ذخیره کنند. همچنین با به‌کارگیری روش‌های جدید، امنیت تبادلا‌ت مالی و بانکی را افزایش دهند و از توانایی عمده کارت هوشمند می‌توان به امکان پیاده‌سازی چندین کاربرد در کارت اشاره کرد.
به این ترتیب، می‌توان از یک کارت هوشمند به‌جای چندین کارت معمولی و در چندین کاربرد مختلف استفاده کرد. از این رو می‌توان با استفاده از کارت هوشمند، از به‌همراه داشتن چندین کارت مغناطیسی جلوگیری کرد. به‌طور کلی برای استفاده از کارت هوشمند لا‌زم است سه نوع سخت‌افزار به کار گرفته شوند: یک پردازشگر که کارت هوشمند را قابل برنامه‌ریزی می‌کند، یک حافظه موقتی که نتیجه محاسبات را حین محاسبه نگه می‌دارد و یک حافظه دائمی که نتیجه نهایی را تا مرحله بعدی در خود ذخیره می‌کند. سیم‌کارت تلفن همراه، کارت مترو، کارت پرسنلی، کارت سوخت، برخی کارت‌های بانکی و از همه مهمتر کارت هوشمند خودرو نمونه‌هایی از این کارت هستند. در صنعت خودرو به‌ویژه در حوزه فروش و خدمات پس از فروش کاربردهای بسیاری دارد. از این رو گروه صنعتی ایران‌خودرو مصمم است تا برای افزایش رضایتمندی مشتریان خود و همچنین نمایندگی‌ها، با عرضه کارت هوشمند به‌عنوان اولین خودروساز ایرانی در این زمینه پیشتاز باشد. به‌طور کلی کاربردهای کارت هوشمند را می‌توان در سه گروه مالی، شناسایی و حامل‌داده تقسیم‌بندی کرد.
● سرگذشت کارت هوشمند در جهان
اولین پیشرفت واقعی در زمینه کارت‌های هوشمند در سال ۱۹۸۴ و با ثبت امتیاز کارت‌های هوشمند در کشور فرانسه اتفاق افتاد. در خصوص سیر تکاملی کارت هوشمند و فراگیر شدن کاربردهای آن، می‌توان به صدور اولین کارت‌های هوشمند در فرانسه در سال ۱۹۸۴، استفاده آزمایشی از کارت هوشمند به‌عنوان کارت تلفن برای اولین بار در فرانسه در سال ۱۹۸۴ و سپس در آلمان، اجرای دوره آزمایشی کارت‌های پرداخت چندمنظوره در آلمان در سال‌های ۱۹۸۴ و ۱۹۸۵ و‌استفاده گسترده از کارت‌های پرداخت هوشمند در اتریش در سال ۱۹۹۷ ‌ اشاره کرد.
● انواع کارت هوشمند در ایران
▪ کارت تلفن: حتما تا به‌حال یک‌بار از کارت‌های تلفنی که شرکت مخابرات صادر می‌کند، استفاده کرده‌اید، ولی آیا می‌دانید که کارت‌های تلفن به ظاهر ساده یک نوع کارت هوشمند به حساب می‌آیند؟ کارت تلفن نیز همانند تمامی کارت‌های هوشمند دارای یک تراشه الکترونیکی هستند که میزان اعتبار کارت را در خود ذخیره می‌کنند.
▪ سیم‌کارت تلفن همراه: یکی دیگر از کارت‌های هوشمند رایج در ایران، سیم‌کارت تلفن همراه است. این کارت عبارت است از یک تراشه الکترونیکی و به همین اعتبار جزو کارت‌های هوشمند به حساب می‌آید.
▪ بلیت اعتباری متروی تهران: متروی تهران علا‌وه بر بلیت‌‌های معمولی خود، بلیت‌‌های اعتباری را در قالب کارت صادر می‌کند که قابلیت شارژ هم دارند و دارنده کارت می‌تواند با نشان دادن آن به دستگاه‌های کارت‌خوانی که در ایستگاه‌های مترو نصب شده‌اند وارد سالن مترو شود. این کارت‌ها نیز جزو کارت‌های هوشمند هستند.
▪ کارت هوشمند سوخت: چگونگی مصرف سوخت در کشور وضعیت پیچیده‌ای پیدا کرده است. یارانه کلا‌نی که دولت برای واردات بنزین و گازوئیل می‌پرداخت، ضرورت کنترل مصرف افسارگسیخته سوخت را دوچندان کرد. راه‌حل دولت برای حل این مشکل، سهمیه‌بندی و ارائه کارت سوخت بود؛ کارت سوختی هم که شما از آن استفاده می‌کنید، نوع دیگری از کارت هوشمند است.
▪ کارت هوشمند بانکی: یکی از کاربردهای اصلی کارت هوشمند استفاده از این کارتها در شبکه بانکی و انجام مبادلا‌ت بانکی است. به‌طور کلی در بانک‌ها و مبادلا‌ت مالی دو نوع کارت مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی کارت مغناطیسی که مشخصه آن، نوار مشکی رنگی است که در پشت کارت قرار دارد و نوع دیگر کارت‌های بانکی، کارت هوشمند است. هر چند در حال حاضر استفاده از کارت‌های هوشمند در ایران چندان مرسوم نیست، ولی بعضی از بانک‌ها شروع به استفاده از‌آن کرده‌اند.
▪ کارت نقدی: کارت نقدی یکی از کارت‌های بانکی است که شارژ آن توسط دارنده کارت صورت می‌گیرد. دارنده کارت با استفاده از این کارت بدون اینکه هزینه‌ای پرداخت کند، می‌تواند از دستگاه‌های خودپرداز تا سقف دو میلیون ریال در روز پول نقد دریافت و از طریق پایانه‌های فروشی که در فروشگاه‌ها و برخی مراکز خرید نصب شده‌اند، خرید کند. برخی بانک‌ها به تازگی امکان خرید اینترنتی از طریق کارت‌های نقدی را نیز فراهم کرده‌اند و برخی از بانک‌ها نیز با تعریف و اختصاص حساب‌های پشتیبان که عمدتا به صورت حساب‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت باز شده است، به مانده حساب کارت نقدی مشتریان خود، سود نیز ارائه می‌دهند.
▪ کارت اعتباری: کارت‌های اعتباری برخلا‌ف کارت‌های نقدی که شارژ آنها بر عهده مشتری است توسط بانک‌ها و موسسات مالی شارژ می‌شوند. بانک‌ها کارت‌هایی را با مبالغ از پیش تعیین‌شده در اختیار مشتری قرار می‌دهند و مشتری می‌تواند بسته به میزان پولی که در کارت به‌عنوان اعتبار برای وی در نظر گرفته شده است، از کارت استفاده کند. این استفاده در برخی بانک‌ها صرفا به خرید از مراکز خرید و فروشگاه‌ها و از طریق پایانه فروش (‌) POS محدود است و در برخی بانک‌ها، دارنده کارت اعتباری می‌تواند علا‌وه بر خرید از پایانه‌های فروش، وجه نقد مورد نیاز خود را از دستگاه‌های خودپرداز دریافت کند. یکی دیگر از تفاوت‌های بین کارت نقدی و کارت‌های اعتباری این است که دارنده کارت اعتباری برای استفاده از کارت خود باید هزینه از پیش تعیین‌شده‌ای را پرداخت کند که این هزینه به‌عنوان کارمزد (سود) از مشتری دریافت می‌شود. علت دریافت کارمزد این است که بانک، اعتباری را که به مشتری خود ارائه می‌دهد، به‌عنوان وام کوتاه‌مدت محسوب می‌کند و برای وام کوتاه‌مدت خود سودی را در نظر می‌گیرد. البته میزان این سود و نحوه بازپرداخت اعتبار مصرف‌شده از یک بانک به بانک دیگر فرق می‌کند. یکی دیگر از خصوصیات کارت‌های اعتباری این است که صورتحساب‌های مشتریان در فواصل زمانی مشخص و به‌طور معمول به صورت ماهانه برای مشتری ارسال می‌شود و مشتری بایددر فواصل زمانی، صورتحساب خود را یا به صورت نقد یا به صورت اقساط پرداخت کند. از دیگر خصوصیات کارت‌های اعتباری این است که متقاضیان کارت اعتباری باید ضمانت‌های لا‌زمی را که بانک صادرکننده اعتبار تعیین می‌کند، تامین کنند.
▪ کارت خرید و کارت هدیه: گروه دیگری از کارت‌های بانکی که به تازگی در ایران مرسوم شده‌اند، کارت‌های هدیه و خرید هستند. ویژگی بارز این کارت‌ها این است که دارنده کارت با استفاده از این کارت‌ها تنها می‌تواند از پایانه‌های فروش خرید کند و امکان برداشت نقدی از این کارت‌ها را ندارد. این کارت‌ها عموما توسط سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف استفاده می‌شوند و برای پرداخت هدایا و مزایای غیرنقدی به کارکنان به کار می‌رود. ‌
▪ کیف پول الکترونیکی: یکی دیگر از انواع کارت‌های هوشمند است که همان‌طور که از نامش پیداست دقیقا کاربردی همانند کیف پول دارد. به این معنا که حتی پول خرد از آن قابل برداشت است. یعنی در کشورهایی که مثلا‌ تاکسی‌هایشان مجهز به پایانه فروش است با استفاده از این کارت که به کیف پول الکترونیکی مشهور است می‌توان کرایه تاکسی را حتی تا خردترین ارقام پرداخت کرد. تفاوت دیگری که این نوع کارت مثلا‌ با کارت خرید دارد این است که این کارت رمز ندارد و اگر کسی آن را پیدا کند دقیقا مانند کیف پول واقعی بدون هیچ زحمتی می‌تواند از آن برداشت کند. این کارت که یکی از رایج‌ترین کارت‌ها در کشورهای توسعه‌یافته است، باعث حذف پول کاغذی از جامعه و بالطبع صرفه‌جویی بسیار در این راستا است.
▪ کارت هوشمند خودرو: کارت هوشمند در صنعت خودرو به‌ویژه در حوزه فروش و خدمات پس از فروش کاربردهای بسیاری دارد. از این رو گروه صنعتی ایران خودرو به عنوان اولین خودروساز ایرانی در این زمینه استفاده از فناوری کارت هوشمند و قابلیت‌های گسترده آن مانند توان ذخیره اطلا‌عات و قابلیت امنیتی بالا‌ و انجام تبادلا‌ت مالی امن را در گروی عرضه کارت هوشمند یافته است. ‌
▪ کارت هوشمند در خودروسازی جهان: از جمله حوزه‌های کاربردی کارت هوشمند، صنعت خودروسازی و سازمان‌های مرتبط با آن است. بسیاری از شرکت‌های معتبر خودروسازی جهان همچون مرسدس بنز، آئودی، تویوتا و فورد از کاربردهای موثر و متنوع فناوری کارت هوشمند در خدمت‌رسانی به مشتریان بهره لا‌زم را می‌برند. مثلا‌ شرکت آئودی از این فناوری برای کاربردهایی نظیر پارکینگ، کنترل دسترسی مثلا‌ خودرو (قفل مرکزی و استارت)، پمپ‌های گاز و تنظیمات صندلی بهره گرفته است. مرسدس بنز هنگام تحویل خودرو، کارتی به مشتری تحویل می‌دهد که شامل اطلا‌عات مربوط به مالک خودرو، راننده ماشین، اطلا‌عات خودرو و قطعات آن، اطلا‌عات مربوط به تعمیرات خودرو و برنامه زمانی تعمیرات و گارانتی است که طرح جدید ایران‌خودرو با آن مشابهت بسیار دارد. مضاف بر اینکه کارت‌های ایران‌خودرو قابلیت استفاده به عنوان کارت بانکی را نیز دارد و درواقع با استفاده از این کارت هر نفر به جای استفاده از چندین کارت هوشمند در قالب کارت بنزین، کارت خودرو، کارت بانکی شتاب، کارت بیمه، کارت امدادخودرو، کارت گارانتی و ... فقط یک کارت را با خود حمل می‌کند و در واقع هدف پروژه کارت هوشمند این است که به ازای هر خودروی تولیدی ایران‌خودرو یک کارت هوشمند صادر شود. با این کارت مشتری حتی می‌تواند خرید خودرو را نیز الکترونیکی انجام دهد. به علا‌وه استفاده از خاصیت چند کاربردی بودن کارت هوشمند و توانایی بهره‌مندی از کاربردهای متنوع، موجب رضایت هر چه بیشتر مشتریان می‌شود.
▪ کارت هوشمند خودرو در ایران: کارت هوشمند را می‌توان یکی از جدیدترین فناوری‌های مورد استفاده در ذخیره و پردازش اطلا‌عات به صورت الکترونیکی دانست، ضمن اینکه فناوری کارت هوشمند کاربردهای وسیعی در صنایع مختلف دارد. این فناوری علا‌وه بر توانایی ذخیره اطلا‌عات، می‌تواند محاسبات مختلفی را روی داده‌های ذخیره‌شده در کارت انجام دهد و اطلا‌عات ذخیره‌شده را به‌روزرسانی کند، گرچه به نظر می‌رسد کارت هوشمند در ایران چندان شناخته‌شده نیست اما در جهان امروز علل مختلفی سبب افزایش استفاده از کارت‌هوشمند در صنایع مختلف شده‌اند، از جمله می‌توان به امنیت بالا‌تر این کارت نسبت به کارت‌های دیگر، کاهش هزینه‌های مالی و نیروی انسانی، کنترل دسترسی افراد به اماکن و اطلا‌عات گوناگون، تسهیل تبادلا‌ت مالی و تجاری، جابه‌جایی آسان و امن اطلا‌عات و داده‌های مختلف و حرکت به سوی جامعه‌ای بدون پول نقد اشاره کرد. از صنایعی که بیش از پیش به کارت هوشمند تمایل نشان می‌دهد صنعت خودروسازی است، بالا‌خص ایران‌خودرو دست به اقدامات وسیعی در خصوص تهیه کارت هوشمند خودرو و ارائه آن به مشتریان زده است. با استفاده از این فناوری علا‌وه بر گام برداشتن به سوی دولت الکترونیک، در صنایع خودروسازی می‌توان فرآیند ارائه خدمات و سرویس‌های مختلف به مشتریان را ساده‌تر و سریع‌تر کرد و تسهیلا‌ت بیشتری برای آنان فراهم آورد. اعم فعالیت‌هایی که مقرر است از طریق کارت هوشمند در ایران و در حوزه خدمات پس از فروش ایران‌خودرو انجام شود گارانتی، تعمیرات و کاربردهای مالی به عنوان کارت بانکی و کاربردهای جنبی دیگر است. از دیگر حوزه‌های کاربردی کارت هوشمند می‌توان به حوزه‌های مالی، مخابرات، حمل و نقل، بهداشت و بخش‌های مختلف دولتی اشاره کرد. طبق آمارهای موجود نرخ رشد سالا‌نه مصرف کارت هوشمند فقط در بخش حمل و نقل عمومی و خصوصی در سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ برابر ۶/۶۱ درصد بوده است. ‌

سودابه رادفر

منبع : روزنامه اعتماد ملی