دوومیدانی در ایران

ورزش دو و میدانی در ایران، به ویژه در دوران باستان و روزگاران قدیم به اندازه سوارکاری، چوگان بازی، تیراندازی، کشتی و شمشیربازی رایج نبوده است. اما بی‌تردید جنگاوران و سربازان ایرانی در هر دوره از تاریخ، برای آماده‌سازی و تقویت جسم خود از این ورزش هم غافل نبوده‌اند. شاطرها را شاید بتوان نخستین افرادی به شمار آورد که ورزش و تمرین اصلی آنها از دوران کودکی دویدن بوده است.
در دوره صفویه و پس از آن چنین رسم بود که مردانی چابک و تیزرو در پیشاپیش اسب بزرگان می‌دویدند و راه را برای عبور آنها باز می‌کردند. این دوندگان را شاطر می‌نامیدند. شاطرها، دویدن و تندرفتن را از کودکی تمرین می‌کرند و چون در این کار مهارت می‌یافتند، در یک آزمون مانند مسابقه دو نیز شرکت می‌کردند تا اگر قبول شوند، حکم شاطر دوانی یا استادی بگیرند. در دربار پادشاهان صفوی و بعد از آن، همواره تعدادی شاطر آماده به خدمت بودند و رئیس شاطرها را شاطر باشی می‌گفتند. شاطرها در اوقات فراغت به تمرین دو می پرداختند و از آنجا که افرادی تیز پا و تندرو بودند، برای رسانیدن پیامها نیز مورد استفاده قرار می گرفتند. اما، از عهد مشروطیت به بعد و به دلیل رواج کالسکه و اتومبیل ردایرانف کار و بار شاطرها هم به تدریج از رونق افتاد و این پیشه از میان رفت.
پیدایش ورزش «دو و میدانی» در ایران، به صورت نوین حدود سال ۱۳۰۰ هجری شمسی است. در این سال، میرمهدی ورزنده(معلم ورزش) دوومیدانی را در ایران معرفی کرد و به شاگردان مدارس آموزش داد.
در سال ۱۳۰۳ در میدان مشق تهران، مسابقه‌ای به نام المپیک ایران ترتیب داده شد که در آن ورزشکاران سفارتخانه‌های خارجی و ورزشکاران ایرانی شرکت کردند. مهمترین رشته این رویداد ورزشی «دو و میدانی» بود. در آن سالها وزارت معارف ایران هه ساله جشنواره‌ای ورزشی برای دانش‌آموزان ترتیب می‌داد که بیشتر بر پایه دوومیدانی، شمشیربازی و حرکات ژیمناستیک بود.
احمد ایزدپناه -که او را پدر دو و میدانی ایران می خوانند- از سال ۱۳۰۳ به بعد، به کمک شمس‌الدین شایسته و شعاع معتمد شیرازی در مسجد سپهسالار آن زمان تشکیلاتی به راه انداختند که هدف آن برگزاری مسابقات دو و میدانی بین ورزشکاران محلات و مدارس تهران بود.
در سال ۱۳۱۱، کانون ورزش ایران به همت این کانون در کالج تهران برگزار شد.
در آن سالها (۱۳ - ۱۲ - ۱۱ - ۱۳۱۰) بیشتر مسابقات دو و میدانی با وسایل معمولی و ابتدایی انجام می‌شد و دسته بیل و ریسمان و سنگ ترازو برای پرش با نیزه و پرش ارتفاع و پرتاب وزنه به کار می‌رفت.
در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی از سوی وزارت معارف یک اردوی ورزشی در باغ منظریه تهران ترتیب یافت که اولین سمینار دوومیدانی هم در آنجا تشکیل شد تا این رشته از ورزش را درایران پاریه‌ریزی کند و گسترش دهد. به این ترتیب رشته‌های مختلف دوومیدانی به تدریج در شهرهای بزرگ و کوچک ایران رواج یافت.
اولین حضور بین المللی ایران در بازیهای آسیایی ۱۹۵۱ دهلی نو بود که علی باغبانباشی در آن سال موفق شد در ۵ هزارمتر مدال طلا و در ۳ هزارمتربامانع مدال نقره به دست آورد. باغبانباشی هفت سال بعد در بازیهای آسیایی ۱۹۵۸ که دومین حضور ایران در این بازیها بود که موفق شد در رشته های ۱۰ هزارمتر و ۵ هزارمتر دو مدال برنز به دست آورد. از قهرمانان بزرگ تاریخ دو و میدانی ایران می‌توان به باغبانباشی، خلیل رضوی، تمیور غیاثی، احمد میرحسینی، جلال کشمیری، فرامرز آصف، سلمان حسام، رضا انتظاری، حمید سجادی، جعفر باباخانی، سجاد مرادی، عباس صمیمی و احسان حدادی اشاره کرد. احسان حدادی تنها ورزشکار ایران بوده است که به مدال طلای جهانی در دو و میدانی دست یافته است. حدادی در مسابقات جهانی جوانان در سال ۱۳۸۳ به مدال طلای پرتاب دیسک دست یافت.