ترانه‌های محلی ، استان ایلام

ایلامی‌ها به خصوص عشایر، مرمی با ذوق‌اند و در سرودن ترانه‌های محلی مهارت خاصی دارند. ترانه‌هایی با گویش‌های كردی و لری در بین مردم منطقه رواج دارد كه برخی از آن‌ها عبارتند از :

ترانه‌های حزن‌‌انگیز : این ترانه‌ها، آهنگی محزون دارند و موضوع‌شان شكایت از روزگار، فراق یار، گله از معشوق، بداقبالی و بدبیاری انسان است. «هوره» بیشتر به گویش كردی است و به صورت تك‌خوانی اجرا می‌شود و در بین عشایر استان ایلام و در منطقه كرمانشاهان و شاید در تمام نقاط كردنشین غرب رواج دارد. هوره از آوازهای بسیار قدیمی است و به نظر می‌رسد منظور از آن خواندن متون زرتشتی بوده است و احتمال دارد كه موبدان زرتشتی هنگام نیایش در كنار آتشگاه به خواندن هوره می‌پرداخته‌اند. هم‌اكنون نیز در بین ایل‌ها و عشایر، مردان و زنان دور آتش می‌نشینند و شروع به خواندن هوره می‌كنند. اشعاری كه در هوره خوانده می‌شود، معمولاً ده‌ هجایی و غالباً با مضامین حماسی‌اند. در خواندن هوره از آلات موسیقی استفاده نمی‌شود.

گورانی : شعری است شاد و طربناك كه به همراه موسیقی اجراء می‌شود. اشعاری كه در گورانی به كار می‌روند، مضامین اجتماعی، عاشقانه و حماسی دارند.

ساریخونی : ترانه‌ای است با آهنگی سوزناك كه به لهجه لری خوانده می‌شود. برای اجرای آن از كمانچه استفاده می‌كنند.

ترانه‌های شاد : ترانه‌هایی كه آهنگی شاد دارند، بیشتر در عروسی‌ها اجرا می‌شوند و معمولاً به صورت دسته‌جمعی، با همراهی كمانچه و تنبك خوانده می‌شود.

ترانه‌های عاشقانه و توصیفی : گرچه هیچ یك از ترانه‌های محلی از مضامین عشق و توصیف محبوب خالی نیست، ولی خطاب عام دارد، و به ندرت نام و نشان معشوق به طور صریح در آن ذكر می‌شود، ولی در ترانه‌های عاشقانه و توصیفی، تمام ابیات در وصف معشوق، از زبان عاشق است. در این ترانه‌ها، عاشق، محو جمال بی‌حد معشوق است و زیبایی و كمال محبوب، هرگز فرصت حضور نام عاشق را نمی‌دهد. معروف‌ترین این ترانه‌ها، ترانه قدم خیر است كه به لهجه لری خوانده می‌شود. قدم خیر نام زنی زیبا و با فضیلت است. این ترانه از دیرباز در بین مردم ایلام و لرستان مشهور است.

ترانه‌های حماسی : این ترانه‌ها در وصف دلاوران، قهرمانان و تفنگ و اسب سروده شده‌اند و به همراه كمانچه و تنبك اجرا می‌شوند. نمونه آن‌ها ترانه كرمی است كه به لهجه لری خوانده می‌شود. كرمی نام یكی از شیرمردان منطقه است كه در زمان رضاشاه، سر به شورش برداشت و توسط قزاقان كشته شد.

ترانه‌هایی كه در مزارع خوانده می‌شود : این ترانه‌ها مضمونی داستانی و گاه آمیخته با شوخی دارند و با خواندن ‌آن‌ها،‌ زارعان، سختی كار در مزارع و شالیزارها را كمتر احساس می‌كنند. روش اجرای این ترانه‌ها، بدین ترتیب است كه ابتدا یك نفر را به عنوان قّوال انتخاب می‌كنند. این شخص باید صدای رسا داشته باشد. وی در آغاز یك مصراع را به عنوان سربیت می‌خواند و دیگران آن را تكرار می‌كنند. سپس خود به صورت تكخوانی مصراع‌های دیگری را می‌‌خواند، اما دیگران مجدداً مصراع سر بیت را تكرار می‌كنند. این روش تقریباً شبیه به ترجیع‌بند است.
رقص‌های محلی معروف و بومی این منطقه عبارتند از :
الپرگه، پاور، شانه شكی و سیل سما. این رقص‌ها به صورت دسته‌جمعی اجرا می‌شوند. گروه نوازندگان ساز و دهل در وسط جمع قرار می‌‌گیرند و یك نفر جلودار با دو دستمال رنگارنگ در دست، هماهنگ با ساز و دهل می‌رقصند و بقیه نیز از او پیروی می‌كنند. به این جلودار ماهر سرچوبی می‌گویند.