نوزادی با سوغات غم

تولد یک نوزاد، هر چند که هیجان‌انگیز و شگفت‌آور است، بسیاری از زنان پس از زایمان اختلالات خلقی کوتاه یا درازمدت را تجربه می‌کنند. تظاهراتی نظیر گریه ناگهانی، اضطراب و تحریک‌پذیری در روزهای اول پس از زایمان شایع است که معمولا خفیف هستند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما برخی از زنان اشکال جدی‌تری از افسردگی را پس از زایمان نشان می‌دهند که می‌تواند ماه‌‌های متمادی طول بکشد و توانایی‌‌های آنان را در مراقبت از خود و فرزند تازه متولد شده‌شان مختل کند. بنابراین کادر درمانی در ارتباط با زنان در طول بارداری و پس از آن باید در مورد افسردگی پس از زایمان مطلع باشند تا بتوانند این عارضه را به سرعت تشخیص داده و به شکل مناسبی درمان کنند...
در حدود ۸۰ درصد از زنان طی چند روز ابتدایی پس از زایمان دچار‌ اندوه می‌شوند و علایمی نظیر نوسانات خلقی، اضطراب، تحریک‌پذیری، عدم تمرکز و حملات گریه را تجربه می‌کنند.
‌اندوه پس از زایمان، دو تا سه روز پس از زایمان شروع می‌شود و پس از گذشت پنج روز به حداکثر شدت خود می‌رسد. در نهایت این عارضه دو هفته پس از شروع برطرف می‌شود. از آنجا که‌ اندوه پس از زایمان مدت کوتاهی ادامه خواهد داشت، در اغلب موارد علایم قبل از آن که زنان به مراجعه به پزشک برای درمان بیندیشند، از بین می‌روند.
اگر علایم‌ اندوه پس از زایمان برای مدت بیش از دو هفته باقی بمانند یا شدیدتر شوند، بیمار باید از نظر ابتلا به افسردگی پس از زایمان مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
● ‌اندوه پس از زایمان
علت ابتلا به ‌اندوه پس از زایمان نامشخص است، اما احتمال می‌رود تغییرات هورمونی ناشی از زایمان مقصر باشد.
سایر دلایل مطرح برای‌اندوه پس از زایمان عبارت‌اند از: سابقه خانوادگی یا قبلی ابتلا به افسردگی، بروز علایم افسردگی در طول بارداری، تغییرات خلقی مرتبط با اختلالات خلقی پیش از قاعدگی، مصرف ترکیبات خوراکی ضدبارداری، استرس مادر درمورد نگهداری نوزاد و مشکلات روانی- اجتماعی.
در مورد ‌اندوه پس از زایمان، از آنجا که اغلب موارد خفیف‌اند و به سرعت برطرف می‌شوند، معمولا نیازی به درمان دارویی نیست.در مورد چنین بیمارانی اقدامات حمایتی از مادر و کودک اولویت دارد.
● افسردگی پس از زایمان
افسردگی پس از زایمان، ۱۰ تا ۱۵ درصد از زنان درگیر زایمان را مبتلا می‌کند.
این عارضه ممکن است ۲۴ساعت تا یک سال پس از زایمان شروع شود. متاسفانه در اغلب موارد افسردگی پس از زایمان تشخیص داده نشده باقی می‌ماند، زیرا بسیاری از علایم آن مشابه احساس ناراحتی است که زنان در طول روزهای اولیه پس از زایمان تجربه می‌کنند (مانند بی‌خوابی، ضعف و کاهش میل جنسی)، بنابراین گاه تشخیص داده نمی‌شود که‌ این علایم غیرطبیعی‌اند.
شایع‌ترین علایم افسردگی پس ‌از زایمان عبارت‌اند از: خلق افسرده، اختلالات خواب، کاهش وزن، اضطراب یا تحریک‌پذیری، کم شدن انرژی، نداشتن تمرکز، احساس گناه یا بی‌ارزش بودن و افکار خودکشی و مرگ. به دلیل شباهت زیاد علایم افسردگی پس از زایمان و افسردگی اساسی، افسردگی پس از زایمان را به عنوان یک تشخیص جداگانه طبقه‌بندی نشده است. به هر حال، واژه «شروع پس از زایمان» برای تشخیص اختلالات خلقی که طی چهار هفته اول بعد از زایمان اتفاق می‌افتند، به کار می‌رود.
DSM-IV از همان کراکتریاهای تشخیصی ویژه افسردگی اساسی برای تشریح افسردگی پس از زایمان استفاده کرده، اما بسیار مهم است که پزشکان بتوانند علایم افسردگی پس از زایمان را از یک نوسان خلقی طبیعی که زنان پس از زایمان تجربه می‌کنند، افتراق دهند.
این طبیعی است که یک زن در طی روزهای اول مراقبت از نوزاد تازه واردش تحریک‌پذیر و بی‌حوصله باشد و شب‌‌های زیادی را بیدار بماند، اما در صورتی که‌ این علایم در زنی که کودکش بیش از پنج ماه سن دارد، مشاهده شود، باید بررسی‌‌های دقیق‌تر انجام شود.
غربالگری زنان با علایم و نشانه‌‌های افسردگی پس از زایمان در دوران پس از زایمان، موثرترین کار برای تشخیص و درمان این بیماری است.
افسردگی پس از زایمان از سوی پزشکان باید در اولین ویزیت پس از زایمان و شش هفته پس از زایمان زنان مورد توجه قرار گیرد.
● درمان افسردگی پس از زایمان
تحقیقات برای یافتن بهترین استراتژی درمانی در افسردگی پس از زایمان هنوز ادامه دارد. به هر حال، مدیریت موثر افسردگی پس از زایمان شامل مداخلات غیر دارویی و دارویی است. زنانی که از علایم خفیف تا متوسط افسردگی پس از زایمان رنج می‌برند، باید درمان‌‌های غیردارویی نظیر روان‌درمانی را تجربه کنند. به علاوه، درمان‌‌های غیردارویی در زنانی که به دلیل ترشح داروها در شیر مادر تمایلی به مصرف دارو ندارند، ارجح است.
درمان‌‌های شناختی- رفتاری به زنان کمک می‌کنند تا افکار، باورها و رفتارهای منفی و غیرکارآمد را در خود یافته و افکار مثبت و واقعی‌تر را جایگزین آنها کنند. سایر درمان‌‌های غیردارویی افسردگی پس از زایمان شامل گروه درمانی، مشاوره غیرمستقیم، نوردرمانی، مشاوره با حمایت خانواده و گروه‌‌های با حمایت همسر است.
هرگاه علایم افسردگی پس از زایمان در زنی متوسط تا شدید باشند یا در صورتی که بیمار به درمان‌‌های غیردارویی به تنهایی پاسخ ندهد، استفاده از درمان دارویی ضروری است.
● داروهای ضدافسردگی
بنزودیازپین‌‌ها درمان کمکی موثری برای رفع اضطراب و بی‌قراری بیماران در افسردگی پس از زایمان هستند، اما در این گروه از بیماران برای درمان علایم اصلی اختلال، ضدافسردگی‌‌ها بهترین انتخاب هستند.
مطالعات زیادی اثربخشی ضدافسردگی‌‌ها را در درمان افسردگی اساسی به اثبات رسانده‌اند، اما هیچ یافته‌ای به نفع اثربخشی آنان در درمان افسردگی پس از زایمان - به طور خاص- وجود ندارد. به هرحال بر اساس نتایج کلی موجود در مورد استفاده از این گروه داروها در بیماران افسرده، داروهای ضدافسردگی برای درمان افسردگی پس از زایمان نیز تجویز می‌شوند.
در میان داروهای ضدافسردگی، به دلیل اثربخشی به اثبات رسیده، شیوع کمتر عوارض، ایمنی دارو ، بالا بودن دوز مسمومیت و نیاز به مصرف یک‌بار در روز، مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین، این گروه داروهای ضدافسردگی به عنوان خط اول درمان افسردگی پس از زایمان شناخته شده‌اند.
ضدافسردگی‌‌های سه‌حلقه‌ای: عوارض دارویی و شدت مسمومیت این دسته داروها در مقایسه با مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین بیشتر است. به هر حال مطالعات ضدافسردگی‌‌های سه حلقه‌ای را نیز در درمان افسردگی پس از زایمان موثر نشان داده‌اند.
هرچند که سه حلقه‌ای‌‌ها یا مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین بیشتر برای درمان افسردگی پس از زایمان تجویز می‌شوند، سایر داروهای ضدافسردگی نظیر مهارکنندگان بازجذب نوراپی‌نفرین و سروتونین و مهارکنندگان بازجذب دوپامین نیز برای درمان این بیماری کاربرد دارند. در بیشتر زنان علایم بهبود دو تا شش هفته پس از شروع درمان دارویی بروز می‌کنند.
در صورتی که پس از دو هفته علایم بهبود تظاهر نکردند یا علایم تشدید یافتند، بنابر صلاحدید پزشک، افزایش دوز دارو یا تعویض آن توصیه می‌شود. برای فروکش کردن کامل علایم و به حداقل رساندن خطر عود بیماری، درمان با ضدافسردگی‌‌ها باید نه تا دوازده ماه ادامه یابد.
تصمیم‌گیری شما در مورد شروع درمان افسردگی پس از زایمان با داروهای ضدافسردگی در بیماران شیرده بستگی به نظر بیمار دارد. به بیمارتان اطلاع دهید که تمام داروهای ضدافسردگی در داخل شیر ترشح می‌شوند و غلظتی از آنها در پلاسمای خون برخی از نوزادان شیرخوار مشاهده شده است، البته مطالعات نشان داده‌اند که ‌این گروه از نوزادان مواجهه با ضدافسردگی‌‌ها را بدون آسیب و به خوبی تحمل کرده‌اند.
آنچه در اینجا لازم به ذکر است، محدود بودن یافته‌‌ها در مورد اثرات ناخواسته داروهای ضدافسردگی در نوزادان شیرخوار است. برخی مطالعات مطرح کرده‌اند که در میان مهارکنندگان اختصاصی بازجذب سروتونین، سرترالین، پاروکستین و فلووکسامین حداقل میزان انتقال را به نوزاد طی شیردهی دارند. در هفتمین نسخه ویرایش شده «داروها در بارداری و شیردهی» بریجز، چهارده مطالعه متفاوت در مورد استفاده از این سه دارو در دوران شیردهی به چاپ رسیده است که در هیچ کدام از آنان عوارض ناخواسته روی نوزاد گزارش نشده است.
▪ سایر داروها: داروهای ضدافسردگی، درمان استاندارد و به اثبات رسیده انواع متوسط تا شدید افسردگی پس از زایمان هستند، اما با وجود مطالعات بالینی ناکافی، درمان‌‌هایی نظیر هورمون درمانی، اسیدهای چرب امگا ۳ و ضداضطراب‌‌ها نیز به عنوان درمان کمکی افسردگی پس از زایمان به کار می‌روند.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید