دوشنبه, ۱۴ آبان, ۱۴۰۳ / 4 November, 2024
مجله ویستا
عرفان معنویت گرا و عبودیت محور
▪ پرسش:
عرفان های کاذب چه تفاوت هایی با عرفان اصیل و ناب اسلامی دارد و شاخص های رفتاری آنها کدام است؟
ـ پاسخ:
عرفان ناب اسلامی، «عرفان زندگی» است که در آن تهذیب و سلوک معنوی با زیست در جامعه و ایجاد ترابط و تعامل مبتنی بر «خدا باوری» تأیید و تأکید شده است که معنویت و جامعه و سلوک و سیاست با هم در تعارض نیستند، بلکه متن قرآن، احادیث اسلامی و سیره اهل بیت(ع) حاوی و حامل معارفی اساسی در خدمت به خلق، شفقت بر خلق خدا، اهتمام به امور مسلمین، تربیت نفوس و اجرای حدود الهی در جامعه است، نه عزلت نشینی به بیان دیگر عرفان حقیقی و حقیقت عرفانی جز از رهگذر عبودیت و بندگی خدا و خروج از انانیت و فانی کردن آن حاصل نمی شود و عبودیت است که محور ربوبیت و ولایت انسان سالک بر درون و بیرون خود خواهد بود و عبودیت در پرتو معرفت به خدا و عمل به شریعت ممکن است و لاغیر. حال آنکه برخی از فرقه های تصوف و عرفان های کاذب به سماع و رقص روآورده اند و از جلوات و جذبات و مستی در عالم سماع و دست افشانی با توجیه های عرفانی سخن گفته اند و به تعبیر مرحوم علامه طباطبایی(ره): «عبادت های پاک دینی به شاهد بازی و حلقه های نی و دف و ترانه های مهیج و رقص و وجد تبدیل گردید و طبعا جمعی از سلاطین و اولیای دولت و توانگران و اهل نعمت که فطرتاً به معنویت علاقمند بودند و از طرف دیگر نمی توانستند از لذائذ مادی دل بکنند، سرسپرده این طوایف شده، هرگونه احترام و مساعدت ممکن را نسبت به مشایخ قوم بذل می کردند که این خود، یکی از بذرهای فساد بود که در میان جماعت نشو و نما می کرد. بالاخره عرفان به معنای حقیقی خود (خداشناسی یا معادشناسی) از میان این قوم رخت بربسته، و به جای آن جز گدایی و دیوزگی و افیون و... و غزلخوانی چیزی نمانده» (مذاکرات هانری کربن با علامه طباطبایی«ره»)
سماع که به طور معمول در قالب رقص، موسیقی، شعر و آواز است اگرچه نزد همه صوفیان و عارفان مورد تأیید نیست، اما برخی از متصوفه درصدد تایید آن با مستمسک قراردادن برخی از آیات قرآن کریم که مشتقات واژه سمع در آن بکار رفته است هستند، و حتی برخی آن را به رقص و سماع رسول خدا(ص) مستند ساخته اند و گروهی دیگر سماع را علاوه بر آوازخوانی، رقص و پایکوبی با ویژگی های دیگر چون: رقص در میان زنان نامحرم، خواندن شعر به جای قرآن، آمیختن سماع با میگساری، سماع با پسران جوان و زیبا و گاه با برخی گناهان دیگر درآمیخته اند.
گروهی دیگر نیز بر این باورند که سماع، هیجانات، تمایلات، حسرت ها، آرزوها و ناکامی های انسان را آشکار می سازد و با صرف انرژی های روحی و مغزی که در سماع تجلی می یابد، کم کم فروکش می کند و این آرامش را برای سالک ضروری می دانند. حتی برخی سماع را با نماز یکسان و همتا ساخته که کارکرد هر دو یعنی «عروج روح» یکی است، و تنها فرقشان در این است که دو ظرف وجود دارد که یکی نماز و دیگری سماع است و مظروف مهم است و اشکالی ندارد که در حال سماع نماز ترک شود. (عبدالحسین زرین کوب، پله پله تا ملاقات با خدا، ص ۱۸۱) «محی الدین عربی» سماع را در هر قالبش، پدیده ای ضدعرفان و ناسازگار با مقام و روح عرفان می داند و معتقد است که سلوک معنوی، وقار و طمأنینه می آورد، نه جست و خیز و پای بازی و رفتار سبک و انفعال و شور و حالی که بر اثر شنیدن نغمه ها و آواز پدید می آید. از دید ابن عربی این کار ریشه نفسانی دارد و این خود طبیعی است که به وجد و حال می آید، نه خود معنوی و الهی و علاقه به سماع نشانه نقص و نوعی وسوسه شیطانی است و حتی اشتغال به سماع عامل سقوط انسان تکامل یافته (اگر به کمالی رسیده باشد) خواهد شد.
بنابراین سلوک عرفانی با استعلای عقل و شکفتن حقایق پنهان قلبی در پرتو معارف معنوی و عبودیت الهی ممکن است، نه برانگیزش احساس و حالات روحی و روانی، زیرا معیار و ملاک «شریعت» است و قرآن کریم و سیره اهل بیت(ع) منبع و روش فهم و شناخت چنین مسایلی است که هرگز به همسان سازی نماز با سماع یا تجویز رقص و موسیقی برای برانگیختن احساس و عواطف دستور نمی دهد، بلکه معتقد است احساس، غرایز و تمایلات حسی انسان باید تحت تدبیر عقل و مدیریت نفس مطمئنه قرار گیرد و بحث ریاضت شرعیه و مجاهده با نفس نیز در همین جهت و هدف مطرح شد. نه اینکه «شهوت پنهان» و «غریزه سرکوب شده» با آواز و حرکات دست و پا نمودار و نام عرفان بر آن نهاده شود.
در پایان جمع بندی این بحث را می توان در این جمله خلاصه کرد که عرفان حقیقی تنها در قرآن، سنت و سیره رسول خدا(ص) و ائمه هدایت و سعادت، عالمان ربانی و اولیای صادق الهی یافت می شود و خارج از این مسیر و مجری عرفان ها غیرحقیقی و کاذب بوده و در نهایت به انحراف و ضلالت منجر خواهد شد.
منبع : روزنامه کیهان
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست