زیر دریایی

اغلب تصور می‌شود که (ژول ورن) نویسندهٔ فرانسوی برای اولین بار اندیشهٔ اخترع‌ کشتی مخصوصی را که در زیر آب حرکت کند مطرح کرده و آن را در اثر معروف خود (نوتیلوس) نامیده است، در حالی که اختراع زیر دریائی به سال‌ها پیش از انتشار کتاب (ژول ورن) بر می‌گردد و این نویسنده حتی نام (نوتیلس) را نیز از یک زیردریایی اولیه به همین نام اقتباس کرده است.
از قرن هفدهم گزارش‌هایی در دست است که یک هلندی به نام (کرنلیوس دربل) در لندن قایقی ساخته بود که در زیرآب‌های رودخانه‌ٔ تایمز حرکت می‌کرد، اما این یک قایق پارویی بود و بیشتر جنبهٔ نمایشی داشت.
اولین زیر دریایی به صورت جنگ افزار در سال ۱۷۷۵ توسط یک آمریکائی به نام (دیوید بوشنل) اختراع شد. در آن زمان میان استقلال‌طلبان آمریکا و انگلیسی‌ها جنگ‌های شدیدی جریان داشت و انگلیسی‌ها با برتری فاحش دریایی خود عرصه را بر استقلال‌طلبان آمریکائی تنگ کرده بودند. (دیوید بوشنل) که در آن هنگام ۳۳ سال داشت و از استقلال‌طلبان متعصب بود، برای در هم شکستن بحریهٔ نیرومند انگلیس دست به ابتکار جالبی زد و زیردریایی کوچکی ساخت که قادر به حمل مواد محترقه و راه یافتن به زیرکشتی‌های دشمن بود و بدین ترتیب با ایجاد انفجار و سوراخ کردن بدنه و کف‌کشتی باعث غرق آن می‌شد. در نتیجه یک ناخدای آمریکایی به نام (لی) با استفاده از این زیردریائی‌ به ناوگان نیرومند انگلیس در مقابل بندر نیویورک حمله برد و لطمات شدیدی به آن زد.
زیردریایی اختراعی (بوشنل) که به شکل تخم‌مرغ ساخته شده بود (لاک‌پشت) نام داشت و به وسیله پروانه‌هایی که در آن تعبیه شده بود به حرکت در می‌آمد. در آن زمان هنوز استفاده از نیروی بخار برای حرکت دادن کشتی‌ها معمول نشده بود و پروانه‌های زیردریایی لاک‌پشت، با زوربازوی سرنشینان آن به چرخش در می‌آمدند. با این همه این زیردریایی ابتدائی برای اولین بار به‌عنوان یک جنگ افزار جدید، نقش مؤثر خود را در جنگ‌های دریائی نشان داد.
پس از شکست انگلیسی‌ها و اعلام استقلال آمریکا، بوشنل به حرفهٔ پزشکی روی آورد و چون دیگر جنگی در کار نبود اختراع زیر دریایی نیز دستخوش فراموش شد.
● تاریخچه
حال چطور می‌توان بر سرعتیک زیردریایی افزود. در اینجا ذکر نکاتی از تاریخچهٔ زیردریایی لازم می‌آید. زیردریایی برای نخستین بار و طی جنگ جهانی اول توسط امپراطوری آلمان ساخته شد. و در اثنای جنگ جهانی دوم نقشی بسیار حائز اهمیت در جنگ‌های دریایی ایفا کرد. اما اختراع رادار باعث شد تا حتی اعماق آب نیز جای امنی به حساب نیاید زیرا با استفاده از امواج رادار محل، زیر دریائی کشف و بعد با پرتاب یک یا چند اژدر، زیردریایی به قعر دریا فرو می‌رفت. همین امر سبب گردید تا پس از جنگ جهانی دوم موضوع تولید زیر دریایی و مفید بودن آن مورد سؤال قرار گیرد. لیکن دیری نگذشت که تولید موشک‌های قاره پیما با کلاهک اتمی و مسئله پیشی جستن حریف در وارد آوردن ضربه نخستن و اندام پایگاه‌های موشکی زمینی، دگر بار اندیشهٔ تولید زیر دریائی را در اذهان زنده ساخت. البته این بار نه به‌عنوان یک واحد جنگی شناور بلکه به‌عنوان پایگاهی سیار برای موشک‌های قاره‌پیمای اتمی، تا بدین ترتیب در صورت انهدام پایگاه‌های موشکی زمینی از آنها بتوان برای دست زدن به یک حمله انتقامی سود جست.
● زیر دریائی اتمی
اکنون که زیر دریائی اهمیتی خاص پیدا کرده و مأموریتی خطیر نیز به آن محلول گردید پس لازم می‌آید که تغییرات کمی و کیفی زیادی در آن به‌وجود آید. منجمله موتور آن باید دستخوش دگرگونی فراوان شود. زیرا چنانچه قرار باشد زیردریائی موشک اتمی حمل کند، بنابراین بایستی از موتوری استفاده کند که برای هفته‌ها و حتی ماه‌ها نیازی به سوخت‌گیری جدید نداشته باشد. و حال اینکه زیردریایی‌های موجود در آن عصر، تماماً دیزلی بوده و می‌بایست هر چند وقت یک‌بار برای تجدید سوخت خود به پایگاه مراجعه کنند و یا در دریا بدانان سوخت رسانده شود. مضافاً اینکه، چون زیر دریائی‌های دیزلی برای حرکت در زیر آب از موتور الکتریکی استفاده می‌کردند، لذا هر چند وقت یک بار برای شارژ باطری‌های خود می‌بایست به سطح آب می‌آمدند. چنین امری آشکارا انجام صحیح مأموریت محوله را در معرض خطر قرار می‌داد. بدین ترتیب اندیشه تولید یک زیردریائی که برای حرکت در زیر آب و نیز سطح آب از یک نیروی محرکه استفاده کند و در عین حال احتیاجی به سوخت‌گیری در زمان‌های کوتاه نداشته باشد، قوت گرفت. اینک کدام منبع انرژی می‌توانست چنین نیازی را برآورده سازد. بهره‌گیری از نیروی اتم تنها راه حل ممکن به‌نظر می‌رسید. از همین قرار بود که کمپانی‌های سازنده در صدد تولید زیردریائی‌های اتمی برآمدند. آنان رآکتور اتمی کوچکی را طراحی نمودند که حرارت حاصل از آب را به بخار تبدیل می‌کرد و بخار آب حاصل نیز پروانه‌های یک توربین را به چرخش در می‌آورد. چرخش توربین هم انرژی حرکتی و نیز دیگر انواع انرژی مورد نیاز زیردریائی، نظیر برق، حرارت و غیره را فراهم می‌کرد. با پیاده شدن طرح مزبور نخستین زیردریائی اتمی آمریکا که موشک پولاریس را نیز حمل می‌کرد در ۱۹۵۱ با نام جرج واشنگتن به آب انداخته شد.
● زیر دریائی‌های اتمی (نیروی پیش برنده: اتمی (۱۵۰۰۰ Shp) تعداد شفت، یک عدد)
سرعت: ۱۵ گره (۲۸ کیلومتر) در سطح آب، ۲۸ گره (۵۲ کیلومتر) زیرآب.
کارمندان و اعضاء: ۱۰۳
دولت بریتانیا امکانات تولید زیر دریائی‌های اتمی را از سال ۱۹۴۶ شروع کرد. در سال ۱۹۵۴ یک هیئت دریائی در مرکز تحقیقات اتمی مستقر گردید و با همکاری تعدی سازمان‌های مطالعاتی دیگر به بررسی‌ امکان طرح‌ریزی رآکتور نمونه زیردریائی پرداخت که از بهار ۱۹۵۸ ساختمان آن آغاز گردید. این رآکتور بر مبنای رآکتور آمریکن واشگتن‌ هاوس S۵W با خنک کننده تحت فشار، طراحی شد.
به‌منظور سرعت بخشیدن به برنامه تولید زیردریائی اتمی بریتانیا، یک رآکتور کامل S۵W از ایالات متحده خریداری شد و برای تدارک موتور اتمی زیر دریائی Dreadnought مورد استفاده واقع گردید. قسمت سینه و دماغه این شناور که حاوی سونار نوع ۲۰۰۱ بود کلاً توسط انگلیسی‌ها طراحی گردید. از آنجا که Dreadnought خیلی بیش از زیر دریائی‌های پیشین انگلیسی قدرت غوص دارد لذا در طول سال اول مأموریت کنترل‌های بسیار دقیق از لحاظ ایجاد ترک‌های احتمالی در بدنه و مقاومت آن و همچنین زمان بیشتری برای انجام تعمیراتش معمول و مصروف شد.
اولین زیر دریائی اتمی که به‌طور کامل توسط بریتانیا ساخته شد Valiant بود که از آگوست ۱۹۶۰ سفارش ساخت آن داده شد و تا جولای ۱۹۶۶ به درازا کشید.
Valiant گرچه در حدود ۱۹ پا از Dreadnought کشیده‌تر است و دارای کارکنان بیشتری می‌باشد، لیکن عموماً شباهت تام بدان دارد.
تا پیش از آنکه خط تولید به سری Swiftsure بپردازد، تعداد چهار فروند دیگر از سری Valiant مرحله تولید را پشت سر نهاد.
سری Swiftsure
۱) تعداد کل: ۶ فروند
۲) تاریخ به آب افکندن: ۱۹۷۹ ـ ۱۹۷۱
۳) تعداد فعال: ۶ فروند در حال خدمت
۴) نیروی جابه‌جائی: ۴۲۰۰ تن در سطح آب، ۴۵۰۰ تن در زیر آب.
۵) ابعاد ـ درازا: ۲۷۲ پا (۹/۸۲ متر)
۶) عرض ۳۲ پا و ۴ اینچ (۸/۹ متر)،
۷) آبخور: ۲۷ پا (۸/۲ متر)
۸) تعداد و قطر لوله پرتاب اژدر، پنج عدد ۲۱ اینچ (۵۳۳ میلی‌متر)
۹) نیروی پیش برنده: اتمی (۱۵۰۰۰ Shp)،
۱۰) موتور دیزل کمکی (۴۰۰۰ hp)
۱۱) تعداد شفت: یک عدد
۱۲ ـ سرعت ۳۰ گره (۵/۵۵ کیلوگرم) زیر آب ـ تعداد کارمندان و اعضاء: ۹۷ نفر
سومین سری از زیر دریائی‌های اتمی تهاجمی بریتانیا از نوع Swiftsure بود که اولین فروند آن در آوریل ۱۹۷۳ به ناوگان آن کشور پیوست. این زیر دریائی‌ها ۱۳ پا (۴ متر) کوتاهتر از نوع Valiant با عرشه‌ای پهن‌تر از آن است که به آن ظاهری کاملاً متمایز از زیر دریائی‌های کوهان‌دار نوع قبلی می‌دهد. حجم شناورهای اتمی جدید فضای داخلی بیشتری را برای تعبیه و نصب تجهیزات و شرایط مناسبتر برای زیست را فراهم می‌آورد. پنج لوله پرتاب اژدر نیز در آن بکار رفته. سری بعدی زیر دریائی‌های اتمی تهاجمی بریتانیا را نوع Trdfalgar تشکیل می‌دهد که نخستین آن در سال ۱۹۸۱ به آب افکنده شد.
هزینه ساخت و تکمیل این گونه شناورهای اتمی، بودجه کلانی را که نیروهای دریائی کشورهای غرب باید متحمل گردند به‌خوبی نشان می‌دهد. با قیمت‌های سال ۱۹۷۶ تولید یک فروند Swiftsure ۳۷/۱ میلیون پوند، ۳/۴۱ میلیون پوند، Sceperd ۵۸/۹ میلیون پوند، Spartan ۶۸/۹ میلیون پوند بر می‌دارد. هزینه تولید چهار فروند Trafalgar بانضمام سیستم تسلیحاتی و تجهیزات منصوب در آن بالغ بر ۱۷۵ میلیون پوند می‌گردد.
زیر دریائی‌های اتمی حامل موشک‌های بالستیکی فرانسه
سری Le Redoutable
۱) تعداد کل: پنج فروند
۲) تاریخ به آب افکندن: ۱۹۷۷ ـ ۱۹۶۷
۳) نیروی جابه‌جائی: ۸۰۵۴ تن در سطح آب و ۸۹۴۰ تن در زیر آب
۴) ابعاد ـ درازا: ۴۲۲ پا و پنج و اینچ (۷/۱۲۸ متر)،
۵) عرض: ۳۴ پا و ده اینچ (۶/۱۰ متر)،
۶) آبخور: ۳۲ پا و ده اینچ (۱۰ متر)
۷) نوع موشک: ۱۶ فروند موشک M - ۲۰
۸) تعداد و قطر لوله پرتاب اژدر: چهار عدد ۷/۲۱ اینچ (۵۵۰ میلی‌متر)
۹) نیروی پیش برنده: اتمی (۱۶۰۰۰ Shp)
۱۰) موتور ذخیره دیزل (۱۳۰۶ hp)
۱۱) تعداد شفت: یک عدد
۱۲) سرعت: ۲۵ گره (۴۶ کیلومتر) در زیر آب ـ تعداد کارمندان و اعضاء: ۱۳۵ نفر
فرانسه همانند بریتانیا ظاهراً به منظور ایجاد نیروی بازدارنده تصمیم به تولید زیر دریائی اتمی که موشک‌های بالستیکی را حمل کند و دارای قوه محرکه اتمی باشد گرفت، لیکن برخلاف انگلستان، در این زمینه بدون یاری جستن از ایالات متحده به هدف خود نایل آمد. این منظور، با صرف زمان طولانی و کوشش و جهد بسیار بیشتر نسبت به بریتانیا حاصل شد در حالی‌که موشک‌هایش سنگینتر و کلاهک‌هایش کوچکتر و برد آن نیز کمتر است. موشک‌های M - ۱ که در دو زیردریائی نخستین تعبیه گردید فقط یک‌هزار و پانصد مایل (۲۴۰۰ کیلومتر) برداشتند. اما این، در خلال پیشرفت سیستم تولید موشک‌های بالستیکی افزایش یافت.

منبع : مطالب ارسال شده